|
Tην εκδήλωση διοργάνωσε η Αδελφότητα Σκλιβανιτών Ιωαννίνων σε συνεργασία με το Σύλλογο Βλάχων Ν. Σερρών "Γεωργάκης Ολύμπιος" και καλύφθηκε από την κρατική Τηλεόραση ΕΡΤ.
Τα γυρίσματα έγιναν στο σπίτι της οικογ. Ιωάννου Παππά-Σέβου στην Σκλίβανη Ξηροβουνίου Νομού Ιωαννίνων.
Ερευνητικές Ομάδες:
Συλλόγου «Γιωργάκη Ολύμπιου»:
Γιάννης Κοκκώνης & Γιώργος Ταράσης
Σκλίβανης :
Λευτέρης Σταυρόπουλος - Ανδρέας Μπούρης
&
Τεντζεράκης Χρήστος - Μίκα Παππά -Σέβου.
Δάσκαλος χορού του Συλλόγου"Γεωργάκης Ολύμπιος"
Βέρρος Μάκης
Συμμετέχουν:
Ο Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών "Γεωργάκης Ολύμπιος", η Αδελφότητα Σκλιβανιτών Ιωαννίνων και οι κάτοικοι του χωριού Σκλίβανης Ξηροβουνίου, Δήμου Αγίου Δημητρίου.
Γενικός Συντονισμός - Επιμέλεια:
Τεντζεράκης Χρήστος & Μίκα Παππά - Σέβου.
|
|
Το Συνοικέσιο.
Οι Βλάχοι της Ανατολικής Μακεδονίας είναι ηπειρώτικης καταγωγής
Τις υπώρειες του όρους Ξηροβουνίου όπου απλώνεται το χωριό Σκλίβανη διασχίζει η «Βλαχόστρατα». Ο δρόμος από όπου περνούσαν μετά «τον Αη Δημήτρη» οι Βλάχικες οικογένειες με τα κοπάδια τους, κατεβαίνοντας από τα ορεινά βλαχοχώρια στα χειμαδιά της Πρέβεζας και επέστρεφαν του «Αη Γιωργιού» στα γνώριμα βουνά τους.
Οι κάτοικοι της Σκλίβανης έρχονταν σε επαφή και εμπορικές συναλλαγές με τους Βλάχους οι οποίοι τους συναναστρέφονται για να καλύψουν άμεσες ή έκτακτες ανάγκες τους στο μακρύ τους αυτό ταξίδι. (Ανάγκες σε τρόφιμα, αρρώστιες ακόμη και γέννες, υπάρχουν μαρτυρίες ότι αντιμετωπίστηκαν μέσα στο χωρίο με την βοήθεια των Σκιβανιτών)
Σε κάποια από αυτές τις συναναστροφές έγινε το όχι συνηθισμένο αυτό συνοικέσιο.
Έρχονται λοιπόν οι Βλάχοι να πάρουν τη νύφη που «είναι από μακριά, μέσα από τα Γιάννενα….» όπως λέει το τραγούδι που τραγουδούν καθώς ράβουν το «Φλάμπουρο», τη Σημαία του Γάμου.
|
|
Από τα πλέον σημαντικά γεγονότα της ζωή στην παραδοσιακή κοινωνία ήταν ο γάμος.
Κρατούσε μια εβδομάδα και πολλές μέρες της προετοιμασίας του ήταν γεμάτες συμβολικές εκδηλώσεις, με στόχο την απομάκρυνση του κακού και την εξασφάλιση της καλοτυχίας και της ευγονίας των νεόνυμφων,
|
|
|
Τα πολλά συνοδευτικά του εθίμου τραγούδια και οι χοροί υποδηλώνουν τη σημαντικότητά του. Οι Βλάχοι της Ανατολικής Μακεδονίας έχουν πλούσια εθιμική ζωή που είναι δηλωτική της ηπειρώτικης καταγωγής τους.
|
|
Τετάρτη βράδυ:
«Το Ανάπιασμα κουλούρας» στο σπίτι της Σκλιβανίτισας νύφης.
Στο σπίτι της Νύφης συγγενείς και γείτονες συγκεντρώνονταν για το «ανάπιασμα της κουλούρας» του γάμου. Ετοίμαζαν όλα τα αναγκαία για την περίσταση υλικά -αλεύρι, νερό, προζύμη- και απαραίτητα σκεύη
Ένα αγόρι ή κορίτσι που είχε μάνα και πατέρα στη ζωή έφερνε το "Άκριτο νερό".
|
|
|
Σε όλη την διαδρομή προς τη βρύση και την επιστροφή δεν έπρεπε να μιλήσει καθόλου το παιδί. Με το νερό αυτό θα ανακάτευε το προζύμι της κουλούρας ενώ όλοι οι συγγενείς τραγουδούσαν το τραγούδι «Ποιος την φτιάχνει την κουλούρα, μήλα ρόιδα την κεντάει.
Την στιγμή του «αναπιάσματος» έξω από το σπίτι ρίχνουν τουφεκιές
Την κουλούρα θα κεντούσαν και θα έψηναν οι κοπέλες την άλλη μέρα.
Τις κουλούρες τις άλλαζαν οι «βλάμηδες και «μπράτιμοι»,όταν πήγαινε ο γαμπρός να πάρει την νύφη την Κυριακή.
|
|
Πέμπτη: Στο σπίτι του Γαμπρού
Την Πέμπτη το πρωί στο σπίτι του γαμπρού μαζεύονταν όλες οι γυναίκες του σογιού για "το προζύμι" το "Άλαλου" όπως το λέγανε στα Βλάχικα.
Το νερό που θα χρησιμοποιούσαν το έφερναν από τρεις βρύσες, ανύπαντρα κορίτσια, που ζούσαν και οι δύο γονείς τους.
Με το προζύμι αυτό έφτιαχναν και το Παξιμάδι για τα καλέσματα.
|
|
|
Την Κυριακή το πρωί στο σπίτι του γαμπρού.
Ξύρισμα Γαμπρού
Ο γαμπρός καθόταν στην μέση της αυλής. Οι Φίλοι του γαμπρού -πάντα μονός αριθμός- τον ξύριζαν. Πρώτος σταύρωνε ο νουνός και έδινε την ευχή του για καλά στέφανα και «ασήμωνε», ακολουθούσαν οι γονείς, οι συγγενείς και όλος ο κόσμος.
|
|
|
Μετά έντυναν και στόλιζαν το γαμπρό φορώντας του την πιο όμορφη «Καντούσα» από λευκό μαλλί.
|
|
|
Το Φλάμπουρο είναι σημαία του γάμου.
Τα καλάμια τα έδεναν οι βλάχοι σε σχήμα σταυρού και τα στόλιζαν με λουλούδια και μήλα, σύμβολα της ευμάρειας και της ευκαρπίας αλλά και της καινούργιας ζωής που άρχιζε
Στο λευκό πανί ήταν κεντημένα με μάλλινη κλωστή τα αρχικά του ονόματος του γαμπρού
|
|
|
Το Φλάμπουρο το κρατούσε σε όλη την διάρκεια του γάμου μόνο ο «Νούνος» και προπορεύονταν στις πομπές και στους χορούς
Έπρεπε να ξεστολιστεί την Τρίτη στο σπίτι του Γαμπρού πάλι από τον νουνό χωρίς να κοπεί η κλωστή, γεγονός που σήμαινε χωρισμό και θάνατο
|
|
Στο μεταξύ ενώ οι υπόλοιποι χόρευαν και γλεντούσαν οι Σχαρικιάρηδες (3 ή 5) ετοίμαζαν τα άλογα για να ξεκινήσουν για το σπίτι της νύφης ώστε να φτάσουν πρώτοι για να ειδοποιήσουν ότι έρχεται ο γαμπρός με τους συμπεθέρους για να πάρουν την νύφη.
|
|
|
Αρμάτωμα νύφης
Τη νύφη " αρματώνουν" οι φίλες και οι συγγενείς της για τον γάμο με την βλάχικη φορεσιά πού της έστειλε πριν λίγες μέρες δώρο ο πεθερός
Στο δωμάτιο μπαίνει μόνο ο ο νούνος ή και ο «Μπράτιμος» -φίλος του γαμπρού φορά στο λαιμό τα χρυσά νομίσματα "τον αρραβώνα" που τον στέλνει ο πεθερός σαν αντάλλαγμα της υπόσχεσης που έδωσε η νύφη για τον γάμο. Συγγενείς και κοπέλες τραγουδούσαν το τραγούδι «Κόρη μου τι συντάζεσαι, κόρη μου τι αρματώνεσαι».
Τις φοράει τα παπούτσια και τα δώρα του γαμπρού και Την Κόκκινη τσίπα (το γαμήλιο πέπλο) που η νύφη 3 φορές την ρίχνει στην γη μέχρι να στερεωθεί καλά στο κεφάλι της.
|
|
Ο πεθερός υποδέχεται τον γαμπρό κερνώντάς τον κρασί .
|
|
|
Η Μάνα με τον Πατέρα ή τον Αδελφό βγάζουν τη Νύφη στην πόρτα. Που την παιρνει ο νούνος και οι συγγενείς του Γαμπρού αλλά ο γαμπρός δεν θα δει το πρόσωπο της νύφης πρίν "παν' στην εκκλησιά"..
|
|
|
Αναχώρηση για την εκκλησία από σπίτι της νύφης
τρέμει ο ήλιος βασιλεύει..
κλαιει η κόρη όταν φεύγει..
όλοι θέλουν να την δώσουν..
και η μανούλα της δεν θέλει..
|
|
|
Τραγουδώντας αποχαιρετούν οι συγγενείς την νύφη που την συνοδεύουν οι γονείς της στον δρόμο για την εκκλησιά συγκινημένοι -πολλές φορές με κλάματα- γιατί ξέρουν ότι η γλυκιά τους κόρη φεύγει για πάντα από το σπίτι.
|
|
Γαμήλια Πομπή Το Ψίκι
Μπροστά ο Κουμπάρος με το φλάμπουρο καβάλα σε μαύρο άλογο ακολουθεί η νύφη σε κόκκινο και πίσω ο Γαμπρός με την παρέα του καβάλα σε άσπρο άλογο
|
|
|
Ο παπάς τους περιμένει στην εκκλησία για τη στέψη (Παλιότερα στο σπίτι)
|
|
|
Αμέσως μετά τον γάμο
Οι μηνηματάρηδες ή ζαχαριάρηδες πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού για να δώσουν το μήνυμα του γάμου στην πεθερά που δεν πήγε στην εκκλησία
Αύτη τους κερνάει κρασί και τους δίνει άσπρο μαλλί για να βάλουν στο κεφάλι τους ώστε " να ζήσουν να γεράσουν και να ασπρίσουν τα μαλλιά τους"…..
Στα γκέμια των αλόγων δένουν άσπρα μαντήλια για δώρο….
|
|
Τη νύφη υποδέχονται στην αυλή του σπιτιού και «ασημώνουν» καθώς τους προσφέρει δώρα ενώ είναι ακόμη καβάλα πρώτα ο «νούνος» και μετά ο πεθερός που τους σηκώνουν πάνω στους ώμους τους οι συγγενείς.
|
|
|
Τα 3 μήλα που ρίχνει η νύφη συμβολίζουν την παρθενία της και την υπόσχεση για ευκαρπία
|
|
|
Όταν την κατεβάζουν από το άλογο, αν και οι συγγενείς την καλύπτουν, η πεθερά ρίχνει μήλα με καρφωμένα νομίσματα στους καλεσμένους για να αποσπάσει έτσι την προσοχή τους μήπως και ξεσκεπαστεί η νύφη
|
|
Είσοδος της νύφη στο σπίτι
Η πεθερά υποδέχεται την νύφη με όλες τις τιμές στο καινούργιο της σπίτι
Τα ψωμιά στις μασχάλες και το κεφάλι, τα κέρματα στα μήλα, και το βούτυρο συμβολίζουν τον πλούτο των αγαθών και των απογόνων.
|
|
|
Το λευκό μάλλινο χαλί που της στρώνει συμβολίζει τον δρόμο της καινούργιας ζωής που ευχή της πεθεράς είναι να είναι πάντα λευκός, αγνός και καθαρός
|
|
|
Τέλος την δευτέρα το πρωί στο σπίτι του γαμπρού έρχονται όλα τα σόγια και οι καλεσμένοι για να γλεντήσουν και να χορέψουν.
Η νύφη απονέμει τιμές και με την φροντίδα της πεθεράς της δωρίζει σε όλους τους συγγενείς με την σειρά κάνοντας «3 μετάνοιες» στον καθένα τα δώρα της. (προσόψια μαντήλια κλπ)
|
 |
|
Την ώρα χορεύονται αυτή τα τραγούδια κάτω στον «Αγιο Θόδωρο» και «Φραγκίτσα».
|
|
