Λέγεται ότι τα χρόνια εκείνα και πριν να παραχωρηθούν κάποια προνόμια από τον Σουλτάνο στους Βλαχόφωνους, στην Κρανιά λειτουργούσε κρυφό σχολειό από έναν ιερομόναχο ασκητή στο βακούφικο δάσος βελανιδιάς του Αγίου Αθανασίου. Εκεί τα Βλαχοελληνόπουλα της περιοχής μάθαιναν τα πρώτα λιγοστά τους γράμματα που ήταν ανάγνωση, γραφή και πατριδογνωσία.
Αν και κρυφό το μικρό σχολειό, με κάποια πονηριά το έμαθε ο πανούργος Αλή Πασάς, ο οποίος είχε στο νου του να κάνει τσιφλίκια τα χωράφια και τα δάση στα κεφαλοχώρια της περιοχής, όπως της Κρανιάς, της Μηλιάς, του Μετσόβου,της Κουτσούφλιανης και άλλων περιοχών. Την πρόθεση αυτή ο Αλή Πασάς την είχε ανακοινώσει στα κεφαλοχώρια της περιοχής και μάλιστα είχε αρχίσει η σχετική απογραφή των εκτάσεων που προόριζε για τσιφλίκια. Όταν ο αδίστακτος Αλής έμαθε για το σχολείο της Κρανιάς, θέλησε να στείλει το γιο του Μουχτάρ Αλή, για να μάθει την ελληνική γλώσσα, όπως το απαιτούσε η θέση του.

Ο πιστός φίλος και προστάτης της ελληνικής κτηνοτροφίας
Εδώ και αιώνες ο ποιμενικός σκύλος είναι ο αχώριστος σύντροφος και ο πιστός φύλακας των τσομπάνηδων και των κοπαδιών. Με χαρακτηριστικά προσαρμοσμένα από τα βάθη των αιώνων στις δύσκολες συνθήκες της ορεινής κτηνοτροφίας, είναι δυνατός και όμορφος.
Αυτός είναι, με λίγα λόγια, ο Ελληνικός Ποιμενικός, μία πανάρχαια φυλή σκύλου που ζει στην ορεινή Ελλάδα και που – δυστυχώς – στις μέρες μας μειώνεται πληθυσμιακά.
Οι πρώτες αναφορές για τον Ελληνικό Ποιμενικό γίνονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία όπου ο θεός Απόλλωνας εξημέρωσε το σκύλο για να συντροφεύει τη θεά 'Aρτεμη στο κυνήγι. Κατά το Νίκανδρο οι ηπειρωτικοί σκύλοι πλάστηκαν από τον Ήφαιστο. Οι αρχαίες πηγές μας πληροφορούν, ότι πρόγονοί μας διέκριναν τις φυλές των σκύλων σε δύο βασικές κατηγορίες, τους κυνηγετικούς και τους ποιμενικούς. Οι ποιμενικοί ονομάζονταν και «Μολοσσοί», επειδή η αρχαία ελληνική Μολλοσία ήταν η σημερινή Ήπειρος - ή «Ηπειρωτικοί».

Έθιμο Γυναικών
Τα κλείδωνα γιορτάζονται μόνο από γυναίκες, στις 23 και 24 Ιουνίου. Οι κοπέλες χωρίζονταν σε δυο ομάδες στον πάνω και κάτω μαχαλά. Κάθε ομάδα είχε μια κοπέλα ντυμένη σαν νύφη που κρατούσε ένα γκιούμι στο οποίο κάθε κοπέλα έβαζε ένα λουλούδι πάνω στο οποίο έδεναν ένα κόσμημα. Και όλες μαζί οι κοπέλες τραγουδώντας πήγαιναν σε τρεις βρύσες του χωριού και γέμιζαν το γκιούμι με νερό.

Να βάλουμε τα κλείδωνα τώρα τ` Αγιαννιού (το Μαϊ, Μαϊ)
να μπουν καλά, να μπουν χρυσά, να μπουν μαλαματένια.

Σαν έρθει η Ανθίτσα για νερό,
νερό να μη τη δώσετε
μόνο να τη ξετάσετε,
Ανθίτσα ποιον αγαπάς
τον Γιάννη τον πραματευτή.

Στα παλιά χρόνια οι αρραβώνες και οι γάμοι γινόταν με έναν ιδιαίτερο τρόπο στη Σαμαρίνα. Οι αρραβώνες γινόταν με προξενιό. Ο προξενητής μιλούσε τις δυο οικογένειες που αφορούσε το προξενιό και μαζεύονταν όλοι μαζί για να μιλήσουν.
Η προίκα της νέας ήταν διάφορα υφαντά π.χ. φλοκάτες, κιλίμια, βελέντζες...Τα νέα μαθαίνονταν γρήγορα στο χωριό.
Η επίσημη τελετή των αρραβώνων γινόταν άλλη μέρα. Ο γαμπρός με τα μπρατίμια και τους συγγενείς του πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Πρώτος άρχιζε την κουβέντα ο προξενητής και έλεγε «ήρθαμε και ζητούμε την κόρη σας για νύφη στον….» οι γονείς είχαν συμφωνήσει από πριν άλλα όλα αυτά γινόταν τυπικά. Με την συγκατάθεση των γονιών της νύφης άρχιζαν τα τραγούδια. Συνέχεια είχε η ανταλλαγή των δακτυλιδιών μέσα σε ένα πιάτο με άσπρη κορδέλα στο κάθε δαχτυλίδι. Ο προξενητής ασπαζόταν πρώτος τις βέρες και στη συνέχεια το πιάτο ασπαζόταν από όλους τους παρευρισκομένους. Η νύφη φιλούσε πρώτα το χέρι του πεθερού , της πεθεράς και στη συνέχεια όλους όσοι βρισκόταν στην τελετή. Στο διάστημα αυτό γινόταν κεράσματα γλυκού, κρασιού, μεζέδων κ.α., πάντοτε από φίλες της νύφης και ανύπαντρες.