Συμβολή στη μελέτη του Θεσσαλικού διαφωτισμού.
Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο αφ' ενός τη μελέτη της εκπαιδεύσεως στη Δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας με βάση, κυρίως, πρωτογενές υλικό, και αφ'ετέρου την εκ νέου θεώρηση και αξιοποίηση όλων των μέχρι σήμερα δημοσιευμάτων των σχετικών με την εκπαίδευση σε ολόκληρη τη Θεσσαλία. Προηγείται μια σύντομη επισκόπηση της εκπαιδευτικής κινήσεως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και σ'όλο τον χώρο, όπου είχε απλωθεί ο Ελληνισμός κατά την εν λόγω περίοδο, και ακολουθεί μια συνοπτική εξέταση της εκπαιδευτικής κινήσεως σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, ώστε να φανεί η όλη συμβολή του διαμερίσματος αυτού στον Νεοελληνικό Θρησκευτικό Ουμανισμό και Διαφωτισμό, αλλά και να γίνει η σχετική σύγκριση με όσα εκτενώς εξιστορούνται παρακάτω.
Το κύριο μέρος της μελέτης αναφέρεται στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες έλαβαν χώρα στη Δυτική Θεσσαλία και που εν πολλοίς είναι άγνωστες όχι μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά και στο ειδικό.

Ζαγόρι
Ζαγόρι καλείται εν Ηπείρω το περιώνυμον ορεινόν αυτής τμήμα το εκτεινόμενον από Κονίτσης μέχρι Μετσόβου. Την ονομασίαν αυτού επροτίμησαν πάντες σχεδόν μέχρι τούδε να παραγάγωσιν εκ του σλάβικου ζα (προς, επί και όπισθεν) και Γκόρι (βουνά) ως και τα ζάπλουτος, Ζάβρων, Ζάλογγος κτλ. Το Ζαγόρι κατέχει το κεντρικώτατον και ωραιότατον μέρος της Ηπείρου και της οροσειράς της Πίνδου.
Aι υψηλότεραι των ορέων του κορυφαί ανέρχονται εις ύψος 6 -7000 ποδών ως η Ροδόβολη, η Αστράκα, ο Λάζαρος, η Γκαμίλα, ο Πλόσκος κτλ. χιονοσκέπεις και κατά το θέρος μερικαί, αΐτινες βαθμηδόν χαμηλώνουσαι σχηματίζουσιν εκτενή μαγευτικά οροπέδια ως τα Πέντε Αλώνια, τα Λειβαδάκια κλπ. χρησιμεύοντα προς βοσκήν πλέον των 120.000 προβάτων κατά θέρος. Αι κορυφαί αύται είναι ως επί το πλείστον γυμναί δένδρων, αλλά τίνες καλύπτονται από πανάρχαιων δασών απέραντων, των οποίων οι διακλαδώσεις κατέρχονται μέχρι των υπωρειών συνεχείς, αδιέξοδοι. Τόσον δ’ επί των γυμνών, όσον και επί των δασωδών μερών των τρέφονται αγέλαι άρκτων, αγριόχοιρων, δορκάδων, λύκων, ικτίδων, αλωπεκών, αιγάγρων και πλήθη αγρίων πτηνών.

Με ξεχωριστή επιτυχία πραγματοποιήθηκαν, το Σαββατοκύριακο 21 και 22 Νοεμβρίου, στο κατάμεστο, από εκατοντάδες ντόπιους Βλάχους και φίλους τους, αμφιθέατρο του Συνεδριακού Κέντρου «Δημάρχου Βασ. Φαρμάκη» του Δήμου Ελασσόνας, οι εργασίες του 16ου Πανελληνίου Συμποσίου Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών.
Το Συμπόσιο συνδιοργάνωσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων μαζί με την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το Δήμο Ελασσόνας. Το επιστημονικό μέρος υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Στο επιστημονικό μέρος ξετυλίχθηκε η πολυσχιδής θεματική του Συμποσίου αναφορικά με τη «Βλάχικη παρουσία περί τον Όλυμπο στους νεότερους χρόνους». Με την έναρξη, το Σάββατο 21 Νοεμβρίου, ο κ. Μιχάλης Μαγειρίας, πρόεδρος της ΠΟΠΣ Βλάχων και της Παγκόσμιας Βλάχικης Αμφικτιονίας, παρουσίασε εισαγωγικά τις δράσεις της ΠΟΠΣΒ και ΠΒΑ.

Η εθνογραφική ανάγνωση των νεκρικού πολιτισμού του Μετσόβου, ως έκφραση μίας παραδοσιακής κοινωνίας που έχει πλέον εκλείψει, θέτει εξ αρχής ένα βασικό ερευνητικό ζήτημα. Δομημένος γλωσσικά σε έναν προφορικό κώδικα ανάγει σε βασική προϋπόθεση της διερεύνησής του την ουσιαστική γνώση της τοπικής γλώσσας. Συνεπώς πέραν των εθνογραφικών παρατηρήσεων η ανθρωπολογική ερμηνεία αυτού του πολιτισμού καθιστά την εθνογλωσσολογική του προσέγγιση απαραίτητο μεθοδολογικό εργαλείο. Μέσα από αυτόν το διεπιστημονικό διάλογο θα διαπιστωθεί ότι, στις κοινωνίες του ελλαδικού χώρου, η πολιτισμική σημειολογία του θανάτου, ανεξάρτητα από τα δεδομένα της γλωσσικής του επιτέλεσης, συγκροτείται κατά ένα μεγάλο βαθμό από κοινές νεκρικές πρακτικές αλλά και κοινές μεταφυσικές αντιλήψεις.
Ο C. Fauriel, περνώντας στις αρχές του 19^ου αιώνα από το Μέτσοβο, καταγράφει με αρκετή παραστατικότητα μία επικήδεια θρηνητική παράσταση. Αν και αυτή η μαρτυρία εγγράφει τη νεκρική θρηνητική παράδοση του Μετσόβου στη μακρά διάρκεια του χρόνου το γεγονός ότι, αυτός ο σημαντικός συλλέκτης και μελετητής των δημοτικών μας τραγουδιών δεν παραθέτει αυτούσιο το μοιρολόγι, που αφηγείται η θρηνούσα, περιορίζει την αξία αυτής της σχετικά πρώιμης εθνογραφικής πληροφορίας¹.