Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η συγχρονική ανάλυση ενός Κουτσοβλάχικου ιδιώματος, του ιδιώματος της Σαμαρίνας. Στην αρχή δίνεται μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Σαμαρίνας και των ερευνών γύρω από τους κουτσόβλαχους και τη Σαμαρίνα. Στη συνέχεια με βάση τη θεωρία της λειτουργικής φωνολογίας (σχολή της Πράγας) γίνεται η φωνολογική ανάλυση του ιδιώματος (φωνηματική - φαινόμενα συμπεριφοράς – κώφωση – αποβολή – μεταφωνία – προσωδία – οροθεσία – συλλαβή - μορφοφωνολογικές αναφορές). Τέλος δίνεται ένα δείγμα διαλεκτικού κειμένου για επαλήθευση των πορισμάτων της ανάλυσης.  
Η Κουτσοβλαχική είναι ένα νεολατινικό ιδίωμα· όπως όλες οι Νεολατινικές γλώσσες ανάγει την προέλευση της στη "λαϊκή λατινική" η οποία διαφέρει από την κλασική (γραπτή) λατινική στη φωνητική, τη μορφολογία, το λεξιλόγιο και τη σύνταξη. Του ανατολικού κλάδου της λαϊκής λατινικής μια πιο εξελιγμένη μορφή αποτελεί η πρωτορομανική (πολλά είναι τα προβλήματα που αφορούν τη σχέση της με τη βαλκανική λατινική,τον τόπο και το χρόνο ανάπτυξης της) από την οποία κατάγονται τα τέσσερα ρομανικά ιδιώματα: δακορουμανικη, Κουτσοβλάχικη, μογλενίτικη και ιστρορουμανική. Μετά την αυτοτελή διαμόρφωση τους τα τέσσερα αυτά ιδιώματα ακολουθούν ανεξάρτητη εξελικτική πορεία και σήμερα οι διάφορες μεταξύ τους είναι σημαντικές. Διαβάστε online

Στην παρούσα συλλογή μας θα ασχοληθούμε με δύο κυρίως θέματα, την Ιστορία και τις συνήθειες του γάμου στο χωριό Βαθύπεδο Ιωαννίνων. Τις πληροφορίες για τον καταρτισμό της εν λόγω εργασίας τις λάβαμε απο τους κάτωθι μόνιμους κατοίκους του χωριού, μεγάλης ηλικίας και με βαθύτατη πείρα και γνώση των ηθών και εθίμων και της εξέλιξης αυτών όπως και της ιστορίας της γενέτειρας τους:
Ντούλα Σ. Σκαμαντζούρα ετών 90, Ελένη Κ. Καράλη ετών 77, Ιερέα Σπυρίδων Π. Νακκα ετών 66, Βασιλική Κ. Μπάφα ετών 55.
Οι σπουδαιότερες και κυριότερες πληροφορίες, ιδίως περί της ιστορίας του χωριού, ελήφθησαν από τον εφημέριο του, ο οποίος λειτουργεί σε αυτό επί 40 συναπτά έτη. Θα πρέπει δε να τονίσουμε πως ο συγγραφές έχει ιδία βιώματα, κυρίως από τις συνήθειες του γάμου καθώς τυγχάνει γαμπρός στο χωριό νυμφευθείς την θυγατέρα του ιερέα Σπυρίδωνα Νάκα. Τα βιώματα αυτά ενισχύθηκαν περαιτέρω και από την επί ένα έτος παραμονή του στο Βαθύπεδο ως διδάσκαλος. Διαβάστε online

Χαρίλαος Β. Φασούλης, Αθήνα 1970

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρατεταμένη οικονομική κρίση σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα και μαζί της ο ενιαίος οικονομικός βαλκανικός χώρος που είχε δημιουργήσει η οθωμανική κατάκτηση. Η ηγεσία των Οθωμανών συνέχιζε να κυβερνά με τον παραδοσιακό τρόπο, ενώ η τεράστια Αυτοκρατορία είχε ανάγκη νέων προσανατολισμών και ριζικών μεταρρυθμίσεων. Η αδυναμία προσαρμογής στις ανάγκες της εποχής ήταν ορατή σε όλους τους τομείς της κοινωνικής οργάνωσης, με αποτέλεσμα η Υψηλή Πύλη να γίνεται ευπρόσβλητη, κυρίως, από τη Ρωσία και την Αυστρία. Στο πλαίσιο αυτό, κυρίως, δόθηκε η ευκαιρία στους εμπόρους της Βαλκανικής να διασπαρθούν εκτός των ορίων της οθωμανικής επικράτειας και να συσσωρεύσουν κεφάλαια μέσω του εμπορίου.
Σε αντίθεση με την Υψηλή Πύλη, η όμορη Αυτοκρατορία των Αψβούργων παραχώρησε προνόμια στους ορθόδοξους Έλληνες, Βλάχους, Αλβανούς και Σέρβους εμπόρους από τον 18ο αιώνα, με στόχο την ενίσχυση των εξαγωγών, ακολουθώντας εμποροκρατική πολιτική. Τα πρώτα καθοριστικά βήματα της νέας μορφής οργάνωσης του εμπορίου και της προώθησης των νέων προϊόντων της Δύσης έγιναν βόρεια του Δούναβη μέχρι την Τεργέστη και τη Βενετία από τους εμπόρους των Βαλκανίων, που πρώτοι αντελήφθησαν το νέο προσανατολισμό της κοινωνίας και διδάχθηκαν από τις ανάγκες της. Υπό μία έννοια ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έμπορος αποτέλεσε την απάντηση της εποχής στον Οθωμανό κατακτητή του παρελθόντος και προσδιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις μελλοντικές εξελίξεις στην βαλκανική χερσόνησο. Καθοριστική συνεισφορά στην ανάπτυξη του εμπορίου προς την Αυστρία, όπως και των εισαγωγών προς τις περιοχές της Πύλης, είχαν οι ελληνόφωνοι και οι βλαχόφωνοι έμποροι της Ηπείρου, Μακεδονίας, Θεσσαλίας, κ.ά, που κυριάρχησαν εμπορικά στις παραπάνω περιοχές. Διαβάστε online

Φλώρος Φ. Κωνσταντίνου, Θεσσαλονίκη 2013

Μέχρι σήμερα το ρήμα της Αρωμουνικής (=Κουτσοβλαχικής) εξεταζόταν από κοινού με τα λοιπά συστήματα της γλώσσας(=μέρη του λόγου) σε μελέτες πού αφορούσαν την λατινογενή αυτή γλώσσα. Με την παρούσα μελέτη αποσκοπούμε σε μια συστηματική κι όσο γίνεται εξαντλητική ανάλυση του ρήματος της Αρωμουνικής. Ουσιαστικό μας εφόδιο στάθηκε η μητροδίδακτη γνώση της Αρωμουνικής, σημαντική όμως υπήρξε και ή συμβολή του υλικού πού συγκεντρώσαμε στα διάφορα βλαχοχώρια. Το υλικό αυτό μας βοήθησε στην επαλήθευση γλωσσικών πληροφοριών που αντλήσαμε από την υπάρχουσα βιβλιογραφία, καθώς και στην επισήμανση νέων στοιχείων για το ρήμα της Αρωμουνικής, πού δεν είχε ανακαλύψει ή έρευνα.
Στην παρούσα μελέτη μας, πέρα από την δομική ανάλυση του ρήματος της Αρωμουνικής, επιχειρούμε να δώσουμε την πρώτη ολοκληρωμένη, πιστεύουμε, εικόνα του. Για τον σκοπό αυτόν προβαίνουμε κατ' αρχάς σε ανάλυση της δομής εξετάζοντας τα μορφήματα, δηλαδή τα συστατικά στοιχεία του ρήματος της Αρωμουνικής και την λειτουργία τους. Στο κεφάλαιο αυτό βασικό βοήθημα είχαμε το αντίστοιχο έργο του Γ. Μπαμπινιώτη «Το ρήμα της Ελληνικής (Δομικαί εξελίξεις και συστηματοποίησις του ρήματος τής Ελληνικής)». Διαβάστε online

Αντώνιος Δ. Μπουσμπούκης, Αθήνα 1982