Πολιτισμός

Η εισήγησή μου αυτή σκοπό έχει να αποτελέσει ένα πρακτικό βοήθημα για τους πολιτιστικούς φορείς και του χοροδιδασκάλους, ώστε με τη συμπαράσταση και τη συνεργασία ειδικών επιστημόνων, να συμμετέχουν ενεργά και ουσιαστικότερα σε αυτό που αποτελεί καταστατικό σκοπό όλων σχεδόν των Βλάχικων πολιτιστικών συλλόγων, τη διάσωση και διάδοση της μουσικοχορευτικής τους παράδοσης.

Α .1. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΟΡΟ
Ο χορός, ως ανθρώπινη συμπεριφορά μαζί με τη γλώσσα, τη μουσική και τη θρησκεία, ενυπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς και είναι άμεσα συνδεδεμένος με την καθημερινότητα των ανθρώπων.
Αυτό που μερικοί εννοούν ως χορό, δηλ την αλληλουχία των βημάτων στον ρυθμό του τραγουδιού ή της μουσικής, δεν ανταποκρίνεται στην πολύπλοκη κοινωνική και πολιτισμική διάσταση του χορού στην παραδοσιακή κοινωνία.

1.α Ο χορός στην παραδοσιακή κοινωνία
Ο χορός στην παραδοσιακή κοινωνία παραμένει σε όλες τις εκφάνσεις του τελετουργικός και αποτελεί σημαντικό πολιτισμικό στοιχείο, που αντανακλά και ταυτόχρονα μεταβιβάζει στις νεώτερες γενεές τις πολιτισμικές συνθήκες και τις αξίες της κοινότητας. Συμβάλει στον αυτοπροσδιορισμό της και στη διαμόρφωση της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας των μελών της. Σηματοδοτεί τις επίσημες κοινωνικές και οικογενειακές στιγμές, ενισχύει την κοινωνική αλληλεγγύη και επιτρέπει να εκφραστεί το ομαδικό συναίσθημα. Κάθε αλλαγή της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της κοινότητας αποτυπώνεται στην χορευτική διαδικασία για αυτό και η χορευτική πρακτική δεν μένει αναλλοίωτη αλλά συνεχώς αναδιαμορφώνεται μέσα στο χρόνο και το χώρο
Στις αυστηρές κτηνοτροφικές - νομαδικές κοινωνίες των βλάχων, λόγοι ιστορικοί, γεωγραφικοί και πολιτισμικοί, καθόριζαν τις ασχολίες των κατοίκων και την κοινωνική τους οργάνωση. Ο καθημερινός αγώνας για επιβίωση σε αβέβαιες και σκληρές συνθήκες διαβίωσης, διαμόρφωσαν συγκεκριμένες κοινωνικές δομές και σχέσεις και συγκεκριμένο ήθος που χαρακτήριζε την κοινωνική τους ζωή. Σημαντικό ρόλο στην ομαλή συμβίωση και στην προκοπή της κοινότητας έπαιζαν η κοινή ιδεολογία, οι ηθικές αξίες, οι στενές οικογενειακές και συγγενικές σχέσεις, το αυστηρό εθιμικό δίκαιο και ο κοινωνικός έλεγχος. Το σύνολο των αξιών των κανόνων και των τρόπων συμπεριφοράς, αποτελούσε σημαντικό παράγοντα συμβολής στην αναπαραγωγή της πολιτισμικής της ταυτότητας. Η διατήρηση και η συνέχιση των συνηθειών αυτών ήταν πρωταρχική αξία για την ύπαρξή της παραδοσιακής τους κοινωνίας
1.β Η μετάβαση στο αστικό περιβάλλον
Καθώς εγκαταλείπεται η νομαδική ζωή με την εγκατάσταση των βλάχων από την ύπαιθρο στις πόλεις και τη μετανάστευση στο εξωτερικό, συμβαίνουν ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στην κοινωνική τους οργάνωση.
Η περίοδος αυτή της μετάβασης από τον αγροτικό- κτηνοτροφικό τρόπο (Μορφές Αστικής οργάνωσης συναντώνται στο Συρράκο) ζωής σε νέες συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις, χαρακτηρίζεται από προβλήματα προσαρμογής των ανθρώπων, διότι καθώς μεταβάλλεται ο τρόπος ζωής τους πολλές παραδοσιακές αξίες, στάσεις και κανόνες ζωής παραμερίζονται.
Η σύγχρονη αστική κοινωνία χαρακτηρίζεται από τις νέες ιδεολογίες, την ανωνυμία, την ταχύτατη ανάπτυξη τεχνολογικού εξοπλισμού, τη μαζική τυποποιημένη παραγωγή, τον καταναλωτισμό, την απομόνωση, την επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Το βασικό πολιτιστικό πρόβλημα είναι ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να αναπροσαρμόζει με την ταχύτητα της εξέλιξης του τεχνολογικού πολιτισμού, τις ηθικές αντιλήψεις και τους κανόνες συμπεριφοράς του.
Το σημαντικό στοιχείο του χορού που το συντηρεί καθώς μεταβαίνει στο νέο αστικό περιβάλλον είναι η ανάγκη για έκφραση και ψυχαγωγία μέσα από την μουσική και την χορευτική κίνηση. Ο κάθε μετανάστης φέρνει μέσα του την εσωτερικευμένη γνώση και ανάμνηση της παράδοσης του τόπου που άφησε, αλλά στο νέο περιβάλλον, απουσιάζει το ερέθισμα που θα του επιτρέψει να ξεδιπλώσει τις αρετές του ως χορευτής λόγω της έλλειψης χορευτικών περιστάσεων.
Το ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα τα «Αρουμάνικα, ή Βλάχικα» και ο αρνητικά φορτισμένος όρος «Βλάχος» σε συνάρτηση με τις επιδράσεις της ρουμάνικης προπαγάνδας, απέτρεπαν για πολλά χρόνια την εκδήλωση της ιδιαίτερης μουσικοχορευτικής τους ταυτότητας στο αστικό περιβάλλον των πόλεων
Αποτέλεσμα αυτών των αναγκών, από τις ραγδαίες αλλαγές στις νέες περιβαλλοντολογικές και κοινωνικές συνθήκες, είναι η ίδρυση Σωματείων, Αδελφοτήτων και Πολιτιστικών συλλόγων όπου συσπειρώνεται το βλάχικο στοιχείο για να αποφύγει την απομόνωση και σταδιακά απελευθερώνεται από την κοινωνική πίεση που δεν του επιτρέπει να νοιώθει άνετα όταν θέλει να εκφραστεί με τραγούδια στη βλάχικη διάλεκτο.
Οι χοροί τους, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις γάμων η στενών οικογενειακών γλεντιών, όπου έχουν τη δυνατότητα να συναντηθούν και να εκφραστούν ελεύθερα μεταξύ τους, μέσα από τις εθιμικές διαδικασίες που συνδέονται με αυτές τις περιστάσεις, μεταφέρονται σταδιακά στις πολιτιστικές εκδηλώσεις συλλόγων, αδελφοτήτων, Δήμων κ.λ.π και εξυπηρετούν τη μεγάλη και αναλλοίωτη επιθυμία για συλλογική χορευτική δράση και ενίσχυση της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Δημιουργούνται νέες σχέσεις των ανθρώπων με την χορευτική πράξη σε άλλο χώρο και σε άλλες συνθήκες, σαν προσπάθεια συνέχισης της χορευτικής δημιουργίας μέσα στο νέο περιβάλλον. Με το πέρασμα του χρόνου το κοινό που συμμετέχει στις χορευτικές εξοικειώνεται και με το βλάχικο με τραγούδι
Ο χορός είναι ένα δυναμικό πολιτιστικό φαινόμενο που αλλάζει μέσα στο χρόνο και το χώρο που εκδηλώνεται και σημαίνει διαφορετικά πράματα σε κάθε νέο περιβάλλον. Σταδιακά από συνοδός των εθίμων γίνεται κύρια ψυχαγωγικός. Ομογενοποιείται και στο χορευτικό ρεπερτόριο κάθε τόπου προστίθενται νέοι χοροί από άλλα μέρη. Σε αυτή τη νέα κοινωνική κατάσταση ο χορός δρα στους βλάχους σαν ενωτικός κρίκος με το άμεσο παρελθόν τους και συνεχίζει να είναι τρόπος προβολής και επικοινωνίας. (Το αντάμωμα της ομοσπονδίας, αποτελεί για 20 περίπου χρόνια, την κορυφαία πολιτιστική εκδήλωση των βλάχικων Σωματείων).
Η χορευτική πρακτική στην αστική κοινωνία σήμερα περιέχει στοιχεία και των δύο κόσμων. Του παραδοσιακού του οποίου αποτελεί πολιτισμική συνέχεια και του νέου αστικού που με τις επιδράσεις του τη διαμορφώνει.
1.γ. Πολιτιστικοί Σύλλογοι και Π.Ο.Π.Σ.Βλάχων.
Η σπουδαιότητα του ρόλου των πολιτιστικού φορέων και των χοροδιδασκάλων και η συμβολή τους στη συνέχιση των χορών του Βλαχόφωνου ελληνικού πληθυσμού είναι καθοριστικής σημασίας. Η συσπείρωση του Βλάχικου στοιχείου στο πλευρό των συλλόγων και η πολύτιμη γνώση και εμπειρία των μελών τους για την πλούσια Λαϊκή παράδοση των Βλαχόφωνων κοινοτήτων αποτελεί ανεκτίμητο περιουσιακό κεφάλαιο που οφείλουν οι σύλλογοι να διασώσουν να καταγράφοντας το.
H παρουσία επιστημόνων από χώρους συναφείς με το χορό στο πλευρό της Ομοσπονδίας, θα ενισχύσει το ρόλο και τις δράσεις της και θα αποτελέσει μια οργανωμένη βάση καθοδήγησης των Συλλόγων μελών της στο ερευνητικό τους έργο.
Η συγκέντρωση, σε συνεργασία με τους κατά τόπους συλλόγους βλάχων, όλων των πληροφοριών που αφορούν κάθε χορευτικό γεγονός, είναι επιβεβλημένη και αναγκαία πριν χαθούν και οι τελευταίοι που συμμετείχαν σε εθιμικές εκδηλώσεις της παραδοσιακής κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό η Ομοσπονδία θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς για την καταγραφή και διάδοση των χορών των Βλαχοφώνων.

2. Ο ΧΟΡΟΣ ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η επιστημονική εργασία στη μελέτη του χορού είναι καθυστερημένη σε σχέση με τους άλλους επιστημονικούς κλάδους. Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζεται το ευχάριστο γεγονός να δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για τον Ελληνικό χορό επιστήμονες από διάφορους χώρους καθώς και ερασιτέχνες θαυμαστές του χορού.
Για την επιστημονική μελέτη του χορού χρειάζεται μακροπρόθεσμη και οργανωμένη έρευνα γιατί είναι αντιληπτό ότι ο χορός δεν είναι ένα στατικό γεγονός αλλά βρίσκεται διαρκώς σε μια διαδικασία αλλαγής που επηρεάζεται από πολιτιστικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Η συμβολή της Ιστορίας και των κοινωνικών - ανθρωπολογικών επιστημών στη μελέτη των βλάχικων πληθυσμών είναι σημαντική στην κατανόηση του χορού τους. Οι συχνές μετακινήσεις, η διασπορά των Βλάχικων πληθυσμών σχεδόν σε όλη την κεντρική και Βόρειο Ελλάδα, αποτέλεσμα της απομάκρυνσή τους από τις μητροπόλεις και της μετεγκατάστασή τους ανάμεσα σε άλλους πληθυσμούς, συχνά πολύ πριν την αστικοποίηση της Ελληνικής κοινωνίας, καθιστά την έρευνα του χορού δυσκολότερη αλλά και πιο ενδιαφέρουσα. Η κοινωνική αλληλεπίδραση με τις γειτονικές κοινωνικές ομάδες εμπλουτίζει την ποικιλία της μουσικοχορευτικής τους έκφρασης ενσωματώνοντας νέα στοιχεία. Το γεγονός ότι ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα απομακρύνουν τους Βλαχόφωνους Έλληνες από τις μητροπολιτικές τους κοινότητες, σε συνδυασμό με τη μετέπειτα εγκατάστασή τους στα σημερινά αστικά κέντρα και την επακόλουθη αστικοποίησή τους, συμβάλλει στη διαφοροποίηση παραδοσιακών χορευτικών δρώμενων λόγω των κοινωνικών επιδράσεων αλλά και στην εγκατάλειψη πολλών εξ αυτών.
Η ερευνητική προσέγγιση του χορού τους στις κατά τόπους βλάχικες ομάδες σε συνάρτηση με τις μετακινήσεις και τις κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στη μετάβασή τους από τη νομαδική-κτηνοτροφική στην αστική κοινωνία θα προσφέρει, ανάλογα με τα τους παράγοντες και τα κριτήρια που θα θέσουμε, το απαραίτητο υλικό.
Ο κατάλογος του χορευτικού ρεπερτορίου κάθε βλάχικης κοινότητας, με λεπτομερή και σε βάθος καταγραφή των στοιχείων του χορού, σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, θα αποτελέσει το πρώτο βήμα της ερευνητικής εργασίας. Τελικός στόχος της έρευνας θα πρέπει να είναι η καταγραφή, ταξινόμηση και αρχειοθέτηση των χορών, ώστε να γίνει ο χάρτης που θα εμφανίζει τους Βλάχικους χορούς στις περιοχές που εμφανίζονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.
Με τη χαρτογράφηση των χορών, τόσο στις κοινότητες που αποτέλεσαν τις κοιτίδες των Βλαχόφωνων Ελλήνων όσο και στους νέους τόπους εγκατάστασης, θα υπάρξει ένα αξιόλογο υλικό για συγκριτικές μελέτες σχετικές με τις μορφές που συναντάται το χορευτικό γεγονός σήμερα και τις επιδράσεις που το διαμόρφωσαν.

3. Η ΕΡΕΥΝΑ
Λέγοντας ερεύνα για το χορό, εννοούμε τη διαδικασία εκείνη, που με την εφαρμογή συγκεκριμένων μεθόδων, στοχεύει να συγκεντρώσει, να ερμηνεύσει, να αξιολογήσει και να κατατάξει όλες τις σχετικές πληροφορίες για τη χορευτική συμπεριφορά μιας κοινωνικής ομάδας. Για μία ολοκληρωμένη Εθνογραφική έρευνα είναι σημαντικό να παρουσιαστεί η μουσικοχορευτική παράδοση μιας κοινότητας ή περιοχής, καταγράφοντας, όσο το δυνατό, το πλήρες πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται ο χορός. Η έρευνα πρέπει να αφορά κύρια την χρονική περίοδο μετά τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, για να μπορεί να αντλήσει κανείς πληροφορίες από τη μνήμη των γερόντων. Γραπτές μαρτυρίες και φωτογραφίες μπορούν να μας δώσουν παλιότερες πληροφορίες για μερικά χαρακτηριστικά του χορού.

3.1. Ο ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ & ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΟΔΟΤΕΣ
Ο ερευνητής πρέπει να είναι γνώστης του φαινομένου του χορού Η εκπαίδευση του ερευνητή πάνω στην ερευνητική διαδικασία και το υπόβαθρο των γνώσεών του είναι τα στοιχεία που θα τον καταστήσουν αντικειμενικό παρατηρητή. Η διεπιστημονική έρευνα στοχεύει στη σφαιρική αντιμετώπιση του χορευτικού φαινομένου. Η συνεργασία ειδικών από διάφορα γνωστικά αντικείμενα -μουσικολόγοι, ανθρωπολόγοι, λαογράφοι, ενδυματολόγοι- συμβάλει στον ορισμό περισσοτέρων κριτηρίων έρευνας και στην καλύτερη κατανόηση και πληρέστερη ερμηνεία του συγκεντρωμένου υλικού.
Ο ερασιτέχνης ερευνητής αφού μυηθεί στην μεθοδολογία της έρευνας του χορού μπορεί να ασκηθεί στο πρώτο στάδιο συλλογής και καταγραφής των δεδομένων του χορού δίνοντας έμφαση στο κινητικό περιεχόμενο του χορού. Η εντοπιότητα και η γνωριμία με τα μέλη τις κοινότητας βοηθάει πολύπλευρα: Ο ερευνητής είναι αποδεκτός και έμπιστος, γνωρίζει όλο το κοινωνικό και εθιμικό πλαίσιο, τις πολιτισμικές αξίες και την βαρύτητα κάθε πληροφοριοδότη, είναι εξοικειωμένος με τη μουσική, το τοπικό ύφος και ηχόχρωμα, τα έθιμα, τις ιδιαιτερότητες των εκφράσεων κλπ
Πληροφοριοδότες μπορούν να είναι όλοι όσοι μπορούν να ανασύρουν από τη μνήμη τους χρήσιμες πληροφορίες για την έρευνα του χορού. Παλιοί οργανοπαίχτες, μπροστάρηδες των χορευτικών γεγονότων που συνήθως ήταν και οι καλοί τραγουδιστές της κοινότητας, κλπ. Συνήθως οι γυναίκες διατηρούν καλύτερα στην μνήμη τους ότι σχετίζεται με την εθιμική ζωή.

3.2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ

Α' Φάση Βιβλιογραφική έρευνα
Συγκέντρωση υλικού από:
• Βιβλιοθήκες- Σχετική βιβλιογραφία
• Αρχεία (κοινοτήτων, περιοδικών Εκκλησιών, εφημερίδων)
• Ιδιωτικές συλλογές
• Λαογραφικά μουσεία
• Κείμενα περιηγητών
• Κοινοτικά έγγραφα
• Τοπικές εκδόσεις


Β' Φάση. Επιτόπια έρευνα περιλαμβάνει:
1. Συμμετοχική παρατήρηση. Έρευνα στο ενεργό χορευτικό υλικό. Συμμετοχή σε χορευτικές εκδηλώσεις
2. Συνεντεύξεις (Ερωτηματολόγια) Επικοινωνία με οργανοπαίχτες, τραγουδιστές, χορευταράδες, γυναίκες που συμμετείχαν ενεργά στα χορευτικά δρώμενα και έχουν καλή μνήμη και διάθεση να βοηθήσουν
Την συνέντευξη πρέπει να την κατευθύνει με τέχνη ο ερευνητής καθώς ο πληροφοριοδότης καταθέτει εικόνες από το παρελθόν. Γίνονται πρώτα αρκετές ολιγομελείς συναντήσεις και μετά διασταυρώνονται οι απαντήσεις σε μεγαλύτερη παρέα σε κύκλο. Συχνά ζητείται απάντηση στο ίδιο ερώτημα που ξανατίθεται διαφορετικά. Επιδιώκεται η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή πληροφοριοδοτών.

3.3. ΠΕΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ι) Κοινωνικό περιβάλλον

• Ιστορικά - Γεωγραφικά στοιχεία
• Κοινωνική οργάνωση-Συγγενικές σχέσεις
• Ασχολίες κατοίκων, Οικονομία
• Μετακινήσεις πληθυσμών, εμπόριο
• Κοινωνικές τάξεις -ομάδες
• Επιδράσεις, επιρροές, επικοινωνία

ΙΙ )Οι Χορευτικές περιστάσεις–Έθιμα
(Κύκλοι: Ζωής–Χρόνου– Θρησκευτικός - Βλάστησης)

• Πανηγύρια - Ξωκλήσια
• Πάσχα -Ανάληψη
• 12 ήμερο, Αποκριές
• Γάμος
• Οικογενειακές γιορτές
• Αναχώρηση-επιστροφή κοπαδιών
• Κουρά κοπαδιών
• Νυχτέρια
• Κλήδονας
• Πιρπερούνα κ.λ.π

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν:
Γιατί γίνονταν ο χορός; Που γίνονταν; Ποιοι συμμετείχαν; Τι σκοπό είχε και τι ιδιαίτερο συνέβαινε;
Πότε και πώς άρχιζε - εξελίσσονταν και τελείωνε η χορευτική διαδικασία; Κλπ

ΙΙΙ). Η Χορευτική Διαδικασία - Το γλέντι - Ο χορός - Ο χορευτής
Η ενασχόληση με τον χορό και οι γνώσεις γύρω από την κίνηση και την έκφραση του χορού, η εξοικείωση με το μουσικοχορευτικό ρεπερτόριο του τόπου είναι σημαντικής σημασίας για την αποτύπωση -καταγραφή όλης της χορευτικής διαδικασίας.
Παράμετροι που πρέπει να εξετασθούν ξεχωριστά για κάθε χορό σε κάθε χορευτική περίσταση, παλιότερη και σημερινή, είναι:
• Συντακτική του χορού, Διάταξη στον κύκλο-σχηματισμοί, μονός ή διπλός κύκλος, αντικριστά, σε ευθεία, σειρά στον κύκλο.
• Κοινωνικοί, τελετουργικοί, χορευτικοί ρόλοι: Ο ρόλος του άνδρα, της γυναίκας και άλλων προσώπων στο χορό
• Οι χοροί, περιγραφή, ονομασίες χορών, χορευτική δομή, σύνδεση χεριών,
• Σειρά που χορεύονται οι χοροί
• Πρόσκληση στο χορό
• Παραγγελιά
• Πρωτοχορευτής-Αυτοσχεδιασμός
• Πληρωμή οργάνων

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν:
Ποιοι συμμετείχαν στο χορό; Ποιος άρχιζε το χορό και με ποιο χορό; Ποιους χορούς χόρευαν και με ποια σειρά; Ποιοι χοροί χορεύονταν σε κύκλο; Ποιοι ελεύθεροι; Ποιους σχηματισμούς έκανε ο χορός; Πώς και με ποια σειρά έμπαιναν στον κύκλο οι συμμετέχοντες; Πως πιάνονταν μεταξύ τους; (Συγγένεια - Λαβές) Ποιοι ήταν ανδρικοί χοροί; Ποιοι Γυναικείοι; Ποιοι για τις ελεύθερες κοπέλες; Πως καλούσε κανείς κάποιον στο χορό; Σε ποια θέση έμπαινε στον κύκλο; Με ποιόν τρόπο γίνονταν η παραγγελία στους οργανοπαίχτες; Ποιος και με ποιον τρόπο πλήρωνε την παραγγελία; Ποια η ιδιαίτερη ονομασία του πρωτοχορευτή; Ποιος τον κρατούσε; Κρατούσε μαντήλι; Πως λέγονταν οι φιγούρες που εκτελούσε; Πως λέγονταν ο τελευταίος του κύκλου; Ποιες αλλαγές παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια κλπ

IV). Η Μουσική – Ηχητική συνοδεία & τα μουσικά όργανα
Μερικά από τα σημεία για διερεύνηση είναι:

• Η συνύφανση του χορού με τη μουσική το τραγούδι τη φορεσιά.
• Η υποχώρηση του τραγουδιού με την εμφάνιση του τραγουδιστή.
• Ο ρόλος και η ιστορία των μουσικών οργάνων.
• Η σχέση του πρωτοχορευτή με τον οργανοπαίχτη.
• Η σχέση του ρυθμού της μελωδίας των γυρισμάτων, του στίχου του τραγουδιού με την κινητική έκφραση.
• Μουσική ανάλυση (Μελωδίες, ρυθμοί)
• Μουσικοί αυτοσχεδιασμοί

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν:
Πώς αποκαλούσαν τους οργανοπαίχτες οι ντόπιοι; Ποιες ήταν οι συνηθισμένες κομπανίες και ποια ήταν τα μουσικά τους όργανα; Ποια ήταν παλιότερα τα όργανα; Που στέκονταν και έπαιζαν; Πως αμείβονταν; Πότε εμφανίσθηκαν τα καινούρια όργανα και οι τραγουδιστές στις κομπανίες; Ποιες αλλαγές έφεραν τα νέα όργανα: Πως όλες αυτές οι αλλαγές και η κάθε μία ξεχωριστά επηρέασαν τη χορευτική πρακτική; Ποιες οι μελωδίες κάθε χορού σε κάθε χορευτική περίσταση; κλπ

V). Το τραγούδι
Τα Συνοδευτικά τραγούδια, αποτελούν την ουσία της τελετουργίας του χορού. Μας ενδιαφέρουν:
• Οι ονομασίες τους
• Το ιδιαίτερο τοπικό ύφος
• Ο ξεχωριστός στίχος κάθε κοινότητας
• Η σειρά των τραγουδιών σε κάθε χορευτική περίσταση
• Τα συνδεμένα με κάθε έθιμο τραγούδια.
• Ο τρόπος που λέγονται τα τραγούδια (πρώτα άνδρες και μετά γυναίκες; πρώτα ο κορυφαίος και μετά όλοι μαζί;)
• Παλιότερα και νεώτερα τραγούδια
• Νεώτερες επιδράσεις στο τραγούδι.

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν:
Υπάρχει κάποιο γεγονός που αναφέρεται το τραγούδι; Σε ποιες εκδηλώσεις κυριαρχούσε ο χορός "με το στόμα" και δεν ήταν αναγκαία η παρουσία των μουσικών οργάνων; Ποια τραγούδια έπρεπε να ακουστούν σε κάθε χορευτική περίσταση; Ποια τα τραγούδια κάθε χορού σε κάθε χορευτική περίσταση Ποια είναι τα νεώτερα τραγούδια; Πώς αφομοιώθηκαν; Πώς οι κομπανίες επηρέασαν τα τραγούδια; κλπ

VI). Οι θεατές – Το κοινό
• Που κάθονταν. Σχόλια, επιφωνήματα, διενέξεις, εναλλαγή του ρόλου θεατή χορευτή κλπ

Ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν:
Ποιοι και για ποιο λόγο δεν συμμετείχαν στο Χορό; Τι έκαναν οι θεατές; Πως έδειχναν την αποδοκιμασία ή την επιδοκιμασία:

VII). Οι Λειτουργίες του χορού

• Αντανάκλαση κοινωνικών, οικονομικών, ηθικών αξιών - Αναπαραγωγή αυτών.
• Διασφάλιση της γονιμότητας
• Απομάκρυνση του κακού
• Εξασφάλιση καλοτυχίας
• Ψυχική εκτόνωση, ψυχαγωγία
• Επιβεβαίωση-ενίσχυση ταυτότητας
• Σύσφιξη σχέσεων
• Εκλογή συζύγου
• Οικονομικοί λόγοι, παζάρια κλπ

Μερικές από τις Λειτουργίες του χορού είναι φανερές όπως π.χ. η επιλογή συζύγου. Πολλές άλλες όμως Λειτουργίες του με μαγικοθρησκευτικό περιεχόμενο, που διατηρήθηκαν μέσα στο χρόνο δεν είναι συνειδητές από τους συμμετέχοντες στο χορό.
Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί για ότι διαδραματίζεται είναι: Γιατί το κάνετε αυτό; Γιατί γίνεται έτσι; Τι σημαίνει; Τι σημαίνει «για το καλό;»

IIX). Η φορεσιά και τα εξαρτήματά της
Περιγραφή και αποτύπωση όλων των φορεσιών που συναντώνται μέσα στον χρόνο.

4. Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ
Καταγραφή ονομάζουμε τη συστηματική και λεπτομερή περιγραφή-αποτύπωση των στοιχείων ενός γεγονότος.
Εθνογραφική καταγραφή είναι η αντικειμενικά μεθοδική καταγραφή των στοιχείων της παραδοσιακής κοινωνίας που προκύπτει κύρια από τις μαρτυρίες και τις αναμνήσεις μέσα από προφορική εξιστόρηση των ανθρώπων και από συμμετοχική παρατήρηση.


Τρόποι καταγραφής
• Η ακριβής περιγραφή με λόγια ή γραπτό κείμενο
• Η ηχογράφηση τόσο των προφορικών μαρτυριών όσο και της μουσικής και του τραγουδιού.
• H φωτογραφία. Μια εικόνα χίλιες λέξεις. Παλιές φωτογραφίες της κοινότητας δίνουν σημαντικές πληροφορίες και τεκμηριώνουν πολλά στοιχεία.
• Η αποτύπωση σε ταινία. Κινηματογράφηση και βιντεοσκόπηση. (Σήμερα σε ψηφιακή μορφή ο ήχος και η εικόνα).
• Η σημειογραφία του χορού απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις. Υπάρχουν μέθοδοι καταγραφής και συστήματα με παγκόσμια αποδοχή (Laban, Benesh κ.α)