Φίλοι σύνεδροι,
Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βλάχων Θράκης και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων για την τιμή που μου κάνουνε.
Στη μακρόχρονη πορεία μου υπηρετώντας την ελληνική παράδοση και τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, διαπίστωσα ότι για μένα δεν είναι μόνο επιστήμη, σπουδές, αγάπη και σεβασμός, αλλά βιώματα και πολλά άλλα αισθήματα που δεν περιγράφονται.
Γιατί μέσα σ' αυτή βρίσκονται όλα εκείνα τα στοιχεία που μας δίνουν τη δύναμη να κατανοήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ο Κομφούκιος έλεγε: «Δείξε μου πώς χορεύει ένας λαός και θα σου πω αν ο πολιτισμός του είναι υγιής ή άρρωστος».
Οι προγονοί μας έλεγαν: «Άν δ' ό γέρων χορεύει εις τάς τρίχας γέρος εστίν εις δέ την ψυχήν νεανι,ς».
Είναι φανερό ότι ο χορός είναι έκφραση συναισθημάτων με κινήσεις χεριών ποδιών και σώματος με τη συνοδεία μελωδίας και λόγου. Επίσης εκτελείται για κοινωνικούς, λατρευτικούς, ψυχαγωγικούς και άλλους σκοπούς.
Είναι αναμφισβήτητο επίσης γεγονός ότι ο χορός ασκεί δύναμη, γοητεία και εξελίχθηκε σε υψηλή πολιτιστική μορφή στην κοινωνία μας.
Είναι όργανο επικοινωνίας και έκφρασης.
Έλκει όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Ο χορός είναι από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπου ο άνθρωπος δίνεται ολόκληρος με το σώμα, την καρδιά το πνεύμα και την ψυχή.
Η ιστορική ανάπτυξη των χορών στην Ελλάδα ακολουθεί την ιστορική εξέλιξη της χώρας. Είναι φανερό ότι και οι παραδοσιακοί χοροί έχουν τη δική τους εξέλιξη. Λόγοι ιστορικοί, γεωγραφικοί, κλιματολογικοί και άλλοι επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση της ιδιοτυπίας αλλά και της πολυμορφίας των ελληνικών παραδοσιακών χορών.
Τεράστια είναι η ποικιλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών.
Είναι αντίστοιχη του πλούσιου συναισθηματικού κόσμου των Ελλήνων.
Έτσι έχουμε χορούς ιστορικούς, πολεμικούς, ηρωικούς, αγάπης, νυφιάτικους, εργατικούς, σατυρικούς, μιμητικούς, περιγελαστικούς και πολλούς άλλους.
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί έχουν το μέτρο της “ντροπής” και του σεβασμού και αποφεύγουν την πρόκληση και την επίδειξη.
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί ως μορφή λαϊκής δημιουργίας άμεσα συνδεδεμένης με τη μουσική και το τραγούδι είναι αποτέλεσμα της πολυμορφίας των λειτουργιών της ζωής των Ελλήνων. Οι αυτοσχέδιες συλλήψεις, οι παρορμήσεις της στιγμής δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ένα υψηλό τεχνικά χορευτικό αποτέλεσμα, που καταδεικνύει τις καλλιτεχνικές ιδιότητες του ελληνικού λαού.
Ένας από τους χορούς τους ηρωικούς είναι ο ΤΣΑΜΙΚΟΣ, ο πιο καθιερωμένος χορός της Στεριανής Ελλάδας. Σε πολλές περιοχές της χώρας λέγεται και Κλέφτικος. Το όνομα του «ΤΣΑΜΙΚΟΣ» κατά πάσα πιθανότητα το πήρε από την περιοχή της Τσαμουριάς της Ηπείρου. Σαν ηρωικός χορός πρωτοχορεύτηκε από άνδρες, αλλά αργότερα στον κύκλο του χορού προστέθηκαν και οι γυναίκες.
Ο Τσάμικος χορεύεται όπως είπαμε σ' όλη τη Στεριανή Ελλάδα με κάποιες ιδιαιτερότητες. Μια από τις ιδιαιτερότητες είναι ο ρυθμός της μουσικής. Ενδεικτικά αναφέρω τις περιοχές της Ρούμελης και του Μωριά, που χαρακτηριστικό της
μουσικής είναι ο πιο γρήγορος ρυθμός, είναι τα 3/4. Της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, που ο ρυθμός είναι τα 6/8.
Ο χορός Τσάμικος χορεύεται σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους, βαφτίσια, πανηγύρια. Επίσης χορεύεται και από χορευτικά συγκροτήματα διαφόρων πολιτιστικών συλλόγων.
Η έκφραση των χορευτών που χορεύουν στις κοινωνικές εκδηλώσεις είναι πιο αυθόρμητη και διαφέρει από αυτή των χορευτών που ανήκουν στα χορευτικά συγκροτήματα, που αναγκαστικά είναι πιο στυλιζαρισμένη και τυποποιημένη λόγω της επιβαλλόμενης εμφάνισης.
Η έκφραση των χορευτών επηρεάζεται και από τα λόγια του τραγουδιού, τον τρόπο εκτέλεσης, το χώρο αλλά και την ποιότητα της απόδοσης του μουσικού οργάνου.
Οι κινήσεις πρέπει να εναρμονίζονται με το ιστορικό του τραγουδιού.
Ο κορυφαίος πρέπει να βιώνει το τραγούδι και να ανταποκρίνεται στο ύφος αυτού και δε θα πρέπει να παρασύρεται σε υπερβολές. Ο κορυφαίος στο Τσάμικο πρέπει να εκστασιάζεται αλλά να μην επιδίδεται σε κατάχρηση κινήσεων.
Ο κορυφαίος πρέπει να γνωρίζει ποιες κινήσεις του ταιριάζουν και όχι να αντιγράφει κινήσεις που δεν του ταιριάζουν και είναι πέρα των δυνατοτήτων του.
Περισσότερα θα πούμε στην πρακτική.
Τελειώνω με μια παράκληση: όλοι εμείς που συμμετέχουμε ενεργά στην μουσικοχορευτική μας παράδοση θα πρέπει να ξέρουμε μέχρι πού εξαντλείται η δική μας παρέμβαση.
Ας μην αλλοιώσουμε τη χορευτική μας παράδοση προσθέτοντας κινήσεις ξένες προς αυτή.
Ας διατηρήσουμε τις κινήσεις εκείνες όπου εναρμονίζεται και συνυπάρχει το ταπεινό με το λεβέντικο, η σεμνότητα με τη χάρη, η απλότητα με την περηφάνια, ο Σταυραετός με την Πετροπέρδικα.
Γιάννης Αυδίκος
Καθηγητής Φ. Α μέλος του Δ.Σ. της Π.Ο.Π.Σ.Β - μέλος του Ελληνικού τμήματος CIOFF
Αντιπρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Συρράκου
Ο Αυτοσχεδιασμός του κορυφαίου στο Τσάμικο
6o Σεμινάριο Λαογραφίας και Βλάχικων Παραδοσιακών Χορών, Ξάνθη, 25-26 Σεπτεμβρίου 2004