Γαρδίκι, το περήφανο βλαχοχώρι του Ασπροποτάμου

ΓαρδίκιΣκαρφαλωμένο σε μια απότομη πλαγιά των Τζουμέρκων, το Γαρδίκι δεσπόζει με την παρουσία του σε ένα από τα ομορφότερα κομμάτια της Νότιας Πίνδου, στην ξακουστή περιοχή του Ασπροποτάμου. Η άγρια μα συνάμα ξεχωριστή φυσική ομορφιά του σε συγκερασμό με το παραδοσιακό βλάχικο χρώμα του καθιστούν το χωριό αληθινή πρόκληση, τόσο για τον ξένο επισκέπτη όσο και για τον ντόπιο παραθεριστή.
Υπό το φως μάλιστα της αξιόλογης ιστορικότητας του χώρου, αλλά και της πολυποίκιλης παράδοσης που συντηρεί, το "τρανό" Γαρδίκι συνιστά πραγματικά μια αξία. Μια αξία σταθερή και διαχρονική, παρά τις όποιες, αναπόφευκτες ίσως, αλλοιώσεις. Μια αξία την οποία δεν ενστερνίζονται μόνο οι μεγαλύτεροι, που τρέφουν ανεξάντλητη αγάπη για το χωριό, αλλά και η γαρδικιώτικη νεολαία, η βάσιμη ελπίδα του χωριού για το μέλλον.


 Το Γαρδίκι του Ασπροποτάμου, είναι χτισμένο στην αγκαλιά του ορεινού όγκου της Κακαρδίτσας των Αθαμανικών ορέων (Τζουμέρκων) της Νότιας Πίνδου, για την ακρίβεια στην νοτιανατολική πλαγιά της κορυφής Κουρούνα (1988μ.) και σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Το όνομά του -Γκαρντίστι στα βλάχικα- αποτελεί παραφθορά της λέξης "γκάρντου" που σημαίνει οχυρό, ταμπούρο, καθώς το Γαρδίκι δεν φαίνεται παρά μόνο στην τελευταία στροφή του δρόμου ακόμη και σήμερα. Αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Αιθήκων του Νομού Τρικάλων, ο οποίος δημιουργήθηκε στα πλαίσια του σχεδίου Καποδίστριας και περιλαμβάνει εκτός από το Γαρδίκι και τα χωριά Αγ. Νικόλαος (Καμνάι), Αθαμανία (Μουτσιάρα), Βροντερό (Λάντζο), Δέση, Δροσοχώρι (Τυφλοσέλι), Ελάτη (Τύρνα), Καλόγηροι, Νεραϊδοχώρι ή Χατζηπέτριον (Βετερνίκ), Περτούλι και Πύρρα. Απέχει 80,5 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα μέσω Ελάτης-Περτουλίου, 92 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα μέσω Καλαμπάκας-Καστανιάς και 47,5 χιλιόμετρα από την Ελάτη, την έδρα του δήμου. Η πρόσβαση, τόσο μέσω Ελάτης-Περτουλίου, όσο και μέσω Καλαμπάκας-Καστανιάς γίνεται από ασφαλτοστρωμένη σε όλο της το μήκος κύρια επαρχιακή οδό πολύ καλής βατότητας και εξαιρετικής γραφικότητας.
Ιστορικά, στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Γαρδίκι μνημονεύεται αρχαίος οικισμός στις πλαγιές του όρους Καπ Γκρας (Νεράιδα) υπό τον βασιλιά Αθάμα. Προπολεμικά ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαία νομίσματα και ξίφη. Στα νεότερα χρόνια, την πρώτη καταγραφή του χωριού την βρίσκουμε το 1454 στην πρώτη επίσημη απογραφή των Τούρκων μετά την Άλωση της Πόλης και την οριστική πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αναφέρεται από Τουρκικές πηγές ως Gardik, Γαρδίκι, Βλαχογαρδίκι. Κατά την περίοδο αυτή, πλήθος δημοτικών τραγοιυδιών -τα οποία τότε άρχισαν να συντίθενται- μιλούν για το Γαρδίκι, τους οπλαρχηγούς και τα ασκέρια του και τη συμβολή του στον Αγώνα (π.χ. Παιδιά απ' τον Ασπροπόταμο κι απ' το τρανό Γαρδίκι, Εσείς βουνά του Ασπροπόταμου, του Καταραχιά, του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου, του Καντάρα και του Γεωργαλή), αλλά και την απλή καθημερινότητα των ανθρώπων (ντόου λάι φιάτι, λάι φιάτι γκαρντιστιάνι). Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) το Γαρδίκι αποτέλεσε την έδρα του Δήμου Αθαμάνων, που περιελάμβανε το Γαρδίκι, το Παλαιοχώρι Γαρδικίου και τα χωριά Τζούρτζια (Αγ.Παρασκευή) & Μουτσιάρα (Αθαμανία), ο οποίος καταργήθηκε τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Έκτοτε αποτέλεσε έδρα της κοινότητας Γαρδικίου, ώς την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας.
Σήμερα το Γαρδίκι αριθμεί 4000 εγγεγραμμένους στα μητρώα του δήμου και 700 σπίτια, γεγονός που φαντάζει εξωπραγματικό αν αναλογιστεί κανείς ότι δεν κατοικείται παρά 6 μήνες το χρόνο και ότι ξεπερνά όλα τα άλλα 10 δημοτικά διαμερίσματα. Το χειμώνα δεν κατοικείται. Βέβαια τον Αύγουστο οι κάτοικοι πλησιάζουν τους 2000 (!), ενώ στο τετραήμερο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου συρρέουν πάνω από 8000 (!!) Γαρδικιώτες απ' την Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και πολλοί επισκέπτες. Μετά τα πανηγύρια του "Αη Ηλιός" (20/7) και του "Σωτήρος" (6/8), το πανηγύρι της Παναγίας έρχεται λαμπρότερο από όλα τα άλλα να αποτελέσει το ετήσιο γεγονός. Το εθιμοτυπικό περιλαμβάνει την παραμονή το βράδυ περιφορά της εικόνας και γλέντι μετά την εκκλησία -για τους βιαστικούς-, ανήμερα έξοδο της εικόνας, σήκωμα του υψώματος -προσφορά χρημάτων για το ναό-, κατάθεση στεφάνων και ανάκρουση του εθνικού ύμνου, και ο χορός ξεκινά με τον παπά και τους βουλευτές, δήμαρχο, επισήμους να δίνουν το σύνθημα. Το μεσημέρι και απόγευμα της Παναγίας αναβιώνουμε οι νέοι το παλιακό, προπολεμικό πανηγύρι με παραδοσιακή ορχήστρα στην πλατεία και γλέντι ώσπου να ξεκινήσει ο βραδινός χορός απο την ορχήστρα του δήμου. Τη δεύτερη μέρα το απόγευμα χορεύουν οι γυναίκες, και την τρίτη μέρα αναβιώνει έθιμο της Τουρκοκρατίας, ο χορός των Γερόντων -πάλαι ποτέ δημογερόντων- με λαμπάδες αναμένες, που συμβολίζουν το Σηκωμό του Γένους. Ιδιαίτερα συγκινητικό το τελευταίο έθιμο, ακόμα και για τους νεότερους.
Σχετικά με τα πολιτιστικά, φτωχά είναι τα λόγια για να περιγράψει κανείς τη μουσική παράδοση της περιοχής του Ασπροποτάμου, μέσα στην οποία εντάσσονται και τα Γαρδικιώτικα δημοτικά. Ως επί το πλείστον ελληνόφωνα, με μερικά βλαχόφωνα. Τραγούδια της καθημερινής ζωής, της αγάπης, του γάμου και της γέννησης, του θανάτου, της ξενιτιάς, αλλά και ιστορικά, θρησκευτικά. Όλα αποδιδόμενα με το ξεχωριστό παραδοσιακό ύφος της περιοχής. Αλλά και ως προς την θρησκευτική του παράδοση, το Γαρδίκι σεμνύνεται για τις 5 εκκλησίες του (Κοίμηση Θεοτόκου, Αγ. Τριάδα, Αγ. Αθανάσιος, Προφήτης Ηλίας, Αγ. Ανάργυροι) και το ένα πανέμορφο Μοναστήρι (Απόδοση κοιμήσεως Θεοτόκου).
Το σημαντικότερο και πιο ελπιδοφόρο στοιχείο που χαρακτηρίζει το Γαρδίκι, είναι η αγάπη των νέων για το χωριό, και ο ενθουσιασμός τους για τη διατήρηση των Γαρδικιώτικων παραδόσεων. Ακόμα και η τεχνολογία έχει τεθεί στην υπηρεσία τους. Πρόσφατα ανανεώθηκε η πληρέστερη ιστοσελίδα για το χωριό, το gardiki.net, που ως gardiki.tk υπήρχε από το 1999 και αποτέλεσε κόμβο για όλους τους Γαρδικιώτες όπου κι αν βρίσκονται.

Αναζήτηση