Η Θεσσαλονίκη, κεντρική πύλη, οικονομικό και πολιτιστικό μητροπολιτικό κέντρο των Βαλκανίων επί 20 περίπου αιώνες, συνδέεται ανέκαθεν άρρηκτα με τους Βλάχους. Άλλωστε είμαστε οι μόνοι που στη λαλιά μας διασώζουμε το αρχαιότατο όνομά της. Ιδού τρεις αποκαλυπτικοί προαιώνιοι δεσμοί:
1. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στον Θερμαϊκό κατά τους Μηδικούς Πολέμους, πριν 2.500 σχεδόν χρόνια, υπήρχαν τρία κεντρικά πολίσματα: η Θέρμη, η Χαλάστρα και η Αλία. Αυτές συνένωσε, μετά δύο περίπου αιώνες, ο Βασιλεύς Κάσσανδρος σε μια μεγάλη πόλη στην οποία έδωσε το όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Θεσσαλονίκη. Αλία στην αρχαία ελληνική σημαίνει θαλασσινή και αλμυρή: άλς η αλμυρή θάλασσα και άλας το αλάτι της. Το άλας στη λατινική ονομάζεται sal-salis και στη λαλιά μας sare και, γι’αυτό, εμείς οι Βλάχοι ονομάζουμε Saruna τη Θεσσαλονίκη, δηλαδή Αλία όπως την ονόμαζε ο Ηρόδοτος. Την ονομασία Saruna βρήκαν μετά. χίλια χρόνια στα χείλη των γηγενών Βλάχων οι Σλάβοι τον 60 αιώνα μ.Χ. και, έτσι, την ονόμασαν Σόλουν.
2. Στα Αρχεία της Βενετίας φυλάσσεται έγγραφο του 1430 με το οποίο η Σύγκλητος εξουσιοδότησε τον Ενετό Βάϊλο της βενετοκρατούμενης Θεσσαλονίκης να στρατολογήσει Βλάχους πολεμιστές. Αυτοί τότε πολέμησαν τους Οθωμανούς πολιορκητές υπερασπιζόμενοι μέχρις ενός τη Θεσσαλονίκη τους την οποία είχαν εγκαταλείψει οι πλείστοι άλλοι κάτοικοί της.

Αγαπητοί φίλοι, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων με τη σημερινή εκδήλωση, την αφιερωμένη στη  Θεσσαλονίκη και τους Βλάχους έρχεται ουσιαστικά να τιμήσει και μέσω αυτου του γεγονότος να αναδείξει τη  διαχρονική σχέση ανάμεσα στη λατινόφωνη Ρωμιοσύνη και την πρωτεύουσα του μακεδονικού Ελληνισμού.
Η βλάχικη παρουσία στη Θεσσαλονίκη έγινε ιδιαίτερα διακριτή και δυναμική στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Οι βλάχικης καταγωγής Θεσσαλονικείς συνεργάστηκαν συστηματικά, αγωνίστηκαν μαζί με τους άλλους  Συνέλληνες για την απελευθέρωση της Μακεδονικής ελληνικής πατρίδας και της ιστορικής πρωτεύουσας της.
Αλλά και μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στα πλαίσια του νεοελληνικού κράτους, η βλάχικη παρουσία στην πόλη δεν ολιγώρησε μπροστά στις προκλήσεις των καιρών.
Πρωτοστάτησαν οι Βλάχοι της Θεσσαλονίκης στα γράμματα, εκδήλωσαν νωρίς το ενδιαφέρον τους για τα κοινά  της πόλης, αγκάλιασαν τους διωγμένους αδελφούς τους απ' τις αλησμόνητες πατρίδες.
Προηγουμένως είχαν και των ίδιων οι ιδιαίτερες ορεινές πινδικές πατρίδες αφανιστεί στην πυρά και περάσει απ' το  λεπίδι των Τουρκαλβανών συμμάχων του Σουλτάνου.
Εδώ, στη Θεσσαλονίκη, η λατινόφωνη Ρωμιοσύνη, με συνείδηση των ευθυνών της έναντι του Γένους και της  μακεδονικής Πατρίδας, υψώνει τα γαλανόλευκα λάβαρα και παράλληλα εργάζεται για τη δημιουργία της σύγχρονης  Θεσσαλονίκης μαζί με τους άλλους Συνέλληνες, εβραϊκής, μικρασιατικής και ποντιακής καταγωγής.

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων παρουσιάζει Λεύκωμα αφιερωμένο στις Βλαχικές Συλλογικότητες στην Ελλάδα με τίτλο "Οι Σύλλογοι της Πανελλήνιας". Πρόκειται για έναν τόμο, όπου μπορεί ο καθένας να ανατρέξει γρήγορα και να ενημερωθεί για τις συλλογικές εκφράσεις-μέλη της Ομοσπονδίας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τη δραστηριότητά τους.
Το βιογραφικό σημείωμα εκάστου Συλλόγου και οι φωτογραφίες που το συνοδεύουν αναφέρονται και αντανακλούν στην ταυτότητά του. Οι πρώτοι ιδρύονται ήδη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, συνδέονται στενά με τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που συντελέσθηκαν στις ιδιαίτερες μητροπολιτικές πατρίδες, τα Βλαχοχώρια εκείνη την περίοδο. Οι περισσότεροι Σύλλογοι ωστόσο ιδρύθηκαν μετά την εσωτερική μετακίνηση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς και την οριστική αστικοποίηση μεγάλου μέρους των βλαχικών πληθυσμών τη δεκαετία του 1960. Το φαινόμενο αυτό βέβαια κοινό για όλη όλη την ελληνική περιφέρεια ήταν το αποτέλεσμα των ραγδαίων εξελίξεων, εντάσεων και  καταστροφών που επέφεραν αρχικά τα γερμανικά κατοχικά στρατεύματα κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, επέτεινε κι επαύξησε ο εμφύλιος στη συνέχεια.

Έχοντας ως βάση τον τίτλο του βιβλίου δεν θα είμαστε μακριά από την πραγματικότητα, αν λέγαμε ότι η καταγωγή, η γλώσσα και η ιστορία των Βλάχων είναι οι βασικοί άξονες που προσδιορίζουν το περιεχόμενό του και σηματοδοτούν τα όρια μέσα στα οποία κινείται ο συγγραφέας και καλούν τον αναγνώστη να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει μαζί του.
Επειδή η ελληνικότητα των Βλαχόφωνων αμφισβητήθηκε κατά καιρούς από ξένες προπαγάνδες που θέλησαν να διεκδικήσουν την πατρότητά τους, ο συγγραφέας θεώρησε ηθικό του χρέος ν’ ασχοληθεί με το θέμα αυτό, για ν’ αποδείξει την ήδη αποδεδειγμένη ελληνική τους καταγωγή.
Η αιτία της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Βλάχων υπήρξε κατά βάση η γλωσσική τους ιδιαιτερότητα• το γεγονός δηλαδή ότι εκτός από την ελληνική μιλούσαν και τη βλάχικη γλώσσα στον προφορικό καθημερινό τους λόγο.
Το λεγόμενο «Κουτσοβλαχικό ζήτημα» που η ξένη προπαγάνδα για λόγους πολιτικούς του έδωσε διαστάσεις εθνικές και προκάλεσε διακρατικές διενέξεις και εσωτερικούς διχασμούς στον βλαχόφωνο Ελληνισμό, έπρεπε ν’ απαντηθεί. Και για να δοθεί μια όσο γίνεται πειστική απάντηση, έπρεπε ν’ ανατρέξουμε στο απώτερο παρελθόν του βλαχόφωνου ελληνικού στοιχείου, να βρούμε την καταγωγή του, τις ρίζες των προγόνων του, να μιλήσουμε για τη γλώσσα του, πώς και από ποιους και γιατί την κληρονόμησε και γιατί εξακολουθεί – έστω και σε περιορισμένο αριθμό – να τη μιλάει.