Η αρχιτεκτονική παράδοση κάθε τόπου είναι συνυφασμένη με την ίδια την ιστορική του διαδρομή.
Αρχιτεκτονική παράδοση και συλλογική μνήμη
Αποτελεί συστατικό του πολιτιστικού περιβάλλοντος, που με τη σειρά του είναι το ίδιο περιβάλλον ζωής κάθε οικιστικού συνόλου κάθε πόλης κάθε χωριού. Περιλαμβάνει περισσότερα χαρακτηριστικά όσο μεγαλύτερο σε βάθος χρόνου είναι το παρελθόν του.
Πιθανόν, όσες περισσότερες διακυμάνσεις έχει η ιστορική του διαδρομή. Στην διαδρομή αυτή της αρχιτεκτονικής παράδοσης του κάθε οικιστικού συνόλου είναι αποτυπωμένες συλλογικές μνήμες, στο ιστορικό κέντρο, στους οικιστικούς του πυρήνες, στις ιστορικές γειτονιές, σε κάποια σηματοδοτημένα μνημεία, τοπόσημα ή μεμονωμένα κτίσματα.
Κοινωνική διαδρομή
Η ιστορική διαδρομή του αρχιτεκτονικού και δομημένου γενικότερα περιβάλλοντος, του Λιβαδίου στην προκειμένη περίπτωση, αποτυπώνει και εκφράζει άμεσα ή έμμεσα, ευδιάκριτα ή όχι, όλη την κοινωνική διαδρομή του, τις ίδιες τις γενικότερες πολιτικές, οικονομικές, παραγωγικές και ευρύτερες συγκυρίες, που σηματοδότησαν μικρότερες ή μεγαλύτερες τομές συνέχειες και ασυνέχειες.
Η βασική τομή
Βασική τομή για το δομημένο και αρχιτεκτονικό περιβάλλον του Λιβαδίου και ταυτόχρονα τραυματική μνήμη και βίωμα για όλους τους Λιβαδιώτες, υπήρξε ο εμπρησμός από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1943 που κατέστρεψε το 50% περίπου των κατοικιών του.
Για την παραπάνω βίαιη ιστορική στιγμή του Τόπου έγραψαν, αρκετοί συμπατριώτες όπως ο Κώστας Προκόβας στα «Παιδιά τα Μνημοσύνης», ο Τάσος Καζλάρης στις «Ρίζες μου» και πολλοί άλλοι, που αποτελεί αυτοτελές ανθρώπινο, ιστορικό και κοινωνικό κεφάλαιο για μία ξεχωριστή ιστορική, κοινωνιολογική, πολιτική και πολιτισμική εκδήλωση, που περιλαμβάνει και τα τραυματικά κεφάλαια της κατοχής και του εμφυλίου.
Όπου χάνονται ζωές, και τραυματίζονται ανθρώπινες ψυχές είναι προφανές ότι η προσέγγιση των λοιπών πτυχών εξ ορισμού έρχονται σε δεύτερη κλίμακα, και μπορούν να προσεγγισθούν όταν ο χρόνος μπορεί και υποβοηθά την νηφαλιότητα της σκέψης και η μνήμη γίνεται συστατικό θέλησης για μία καλύτερη ζωή των κοινωνιών, αποφεύγοντας λάθη του παρελθόντος.
Οι επιπτώσεις
Ο εμπρησμός των κατοικιών, έσβησε προσωπικά, οικογενειακά, περιουσιακά στοιχεία, κειμήλια, και αρχεία, οικιακό εξοπλισμό και δημοτικά αρχεία, έσβησε απτές πτυχές και απτές μνήμες όπως είναι γεμάτος ως χώρος ζωής μιας οικογένειας ένα σπίτι.
Έσβησε σε μεγάλο βαθμό την μέχρι τότε αυθεντική υπόσταση της συνολικής αρχιτεκτονικής δομής και συνέχειας στο μέχρι τότε ομοιογενές και συνεκτικό δομικά οικιστικό σύνολο Λιβαδίου, αυτού του χαρακτηριστικού βλάχικου χωριού που λόγω μεγέθους ουσιαστικά αποτελούσε κωμόπολη.
Ταυτόχρονα ξέκοψε αρκετές οικογένειες από τη γενέτειρά τους, στο βαθμό που ήδη είχαν μετακινηθεί και μεταναστεύσει σε άλλα αστικά κέντρα Αθήνα, Λάρισα, Κατερίνη, Θεσσαλονίκη, Ελασσόνα κλπ αλλά και στο εξωτερικό.
Πολλοί Λιβαδιώτες της διασποράς δεν μπόρεσαν να κρατήσουν και να διατηρήσουν την σχέση που η αμεσότητα της ύπαρξης μιας οικίας δημιουργεί με τον τόπο, λόγω αδυναμίας επανακατασκευής τους, όπως και μέχρι τότε κάτοικοι του Λιβαδίου, που αποφάσισαν ή αναγκάστηκαν να μετακινηθούν αλλού και λόγω των γενικότερων πολιτικών συγκυριών της εποχής.
Λιβαδιώτικη αρχιτεκτονική παράδοση και κοινωνική δυναμική (χθες-σήμερα-αύριο). Η περίπτωση του αρχοντικού (νοικοκυρόσπιτου) Βασκαλή
Τάσσος Ν. Δίκας, αρχιτέκτονας
ομότιμο μέλος ΤΕΕ, πρ. πρόεδρος του Συλλόγου
Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «Γεωργάκης Ολύμπιος»
19ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών,
«Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους», Λιβάδι Ολύμπου, 22 & 23 Σεπτεμβρίου 2018
Διαβάστε ολόκληρη την εισήγηση και δείτε τις φωτογραφίες παρακάτω ή κατεβάστε τη