Οι Βλάχοι, όνομα με ποικίλες απόψεις για την προέλευσή του, εμφανίστηκαν στα δυτικά και κεντρικά Βαλκάνια κατά τον 10ο αιώνα και σταδιακά άρχισαν να επεκτείνονται στην υπόλοιπη χερσόνησο, όπου και ανέπτυξαν δραστηριότητες.
Δεχόμενοι πολλές επιρροές από τους υπόλοιπους πληθυσμούς άρα και πολιτισμούς, μπόρεσαν να δημιουργήσουν ένα δικό τους πολιτισμό, ο οποίος είτε άφησε απέξω επιδράσεις ορισμένων πολιτισμών, είτε δέχθηκε στοιχεία από άλλους, που βοήθησαν στην οριστική διαμόρφωσή του. Μπόρεσαν να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν τη δική τους γλώσσα, προερχόμενη από τη λατινική αλλά κατά τα άλλα σχετιζόμενη περισσότερο με την ελληνική. Γενικά είναι ένα κράμα λατινικής και ελληνικής, μία ελληνολατινική γλώσσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μορφή της.
Με αφορμή τη γλώσσα τους, αμφισβητήθηκε έντονα η ελληνικότητα των Βλάχων, γι' αυτό και υπήρξαν πολλές κινήσεις προπαγάνδας εκ μέρους των Ρουμάνων, κυρίως, με την πρόφαση, ότι η γλώσσα είναι συγγενής της ρουμανικής. Τελικά δεν είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα αυτές οι κινήσεις και οι Βλάχοι παρέμειναν στην Ελλάδα δημιουργώντας οικισμούς. Τέτοιοι πληθυσμοί υπάρχουν στην κεντρική και βόρεια κυρίως Ελλάδα, ανάμεσα στους οποίους είναι και το Σέσκλο. Παρά τους πολλούς οικισμούς, βλάχικη γλώσσα, κινδυνεύει με συρρίκνωση και αφανισμό.
Μέσω της ερευνητικής διαδικασίας, αποδεικνύεται, αν οι κάτοικοι του Σέσκλου είναι όντως Βλάχοι, αν ομιλούν τη βλάχικη γλώσσα, αν τη χρησιμοποιούν πολλοί από αυτούς σε καθημερινή βάση και αν είναι διατεθειμένοι να κάνουν ή να υποστηρίξουν ορισμένες κινήσεις για τη διατήρηση της γλώσσας τους. Ακόμη, εκφράζουν τη δική τους άποψη για το ποια γλώσσα είναι πιο κοντά στη βλάχικη, η ελληνική ή η ρουμανική και αποδεικνύεται, αν δική τους άποψη είναι όμοια με των επιστημόνων.
Εισαγωγή
Λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, εύλογα αναρωτιέται κανείς τι συμβαίνει σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου σε μία χώρα πέρα από την κρατούσα μονόγλωσση πληθυσμιακή ομάδα, υπάρχουν και περιοχές όπου διαβιούν άτομα τα οποία έχουν και τη δική τους ιδιαίτερη κουλτούρα, νοοτροπία και πάνω απ' όλα τη δική τους γλώσσα. Η ανάγκη για την εξακρίβωση της ταυτότητας των Βλάχων, η ανάγκη για διατήρηση της γλώσσας τους αλλά και τυχόν αλλαγή της, οδήγησε στη συγγραφή της συγκεκριμένης εργασίας. Υπάρχουν πολλές εργασίες αλλά και βιβλία που αναφέρονται στους Βλάχους, αλλά συγκεκριμένα για τους Βλάχους του Σέσκλου υπάρχουν πολύ λίγα τεκμήρια. Ωστόσο, έρευνες που να αφορούν τους Βλάχους του Σέσκλου υπάρχουν ελάχιστες, γεγονός που βοήθησε στην επιλογή του θέματος αλλά και του συγκεκριμένου τόπου.
Οι Βλάχοι, όντας μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη ελληνική πληθυσμιακή αλλά και πολιτισμική ομάδα, έχουν δεχθεί πολλά σχόλια και επικρίσεις σχετικά με την καταγωγή τους αλλά και τη γλώσσα τους. Κάθε ιδιαίτερος πολιτισμός έχει την ανάγκη να διατηρεί τα πολιτισμικά του στοιχεία προκειμένου να μπορούν να χαρακτηρίζεται αλλά και να διατηρείται με την πάροδο των χρόνων. Αυτό αποτελεί αδήριτη ανάγκη για τους Βλάχους, αφού δεδομένου ότι δεν έχουν μία γλώσσα γραπτή, πρέπει να γίνουν ενέργειες για να διατηρηθεί πάση θυσία ο πολιτισμός τους και γλώσσα τους. Η εμφάνιση των Βλάχων στα Βαλκάνια, γέννησε πολλές απορίες στην επιστημονική κοινότητα αναφορικά με την εθνική και κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν. Οι ίδιοι οι Βλάχοι, αυτοχαρακτηρίζονται ναι μεν ως Αρμάνοι αρχικά, αλλά ειδικά θέλουν να είναι Έλληνες. Και πράγματι είναι Έλληνες, αφού η γλώσσα τους είναι ελληνολατινική, προερχόμενη, βέβαια, από τον ανατολικό κλάδο των ρωμανικών γλωσσών, σε σχέση με την προέλευση της ελληνικής, οποία ναι μεν ανήκει στον βαλκανικό γλωσσικό δεσμό, αλλά αποτελεί μέλος ενός ανεξάρτητου κλάδου της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών. Πέρα από τη γλώσσα, όμως, στοιχείο βασικό, που τους «κάνει» Έλληνες, είναι και η θρησκεία τους (χριστιανοί ορθόδοξοι), την οποία έλαβαν μέσω της ελληνικής γλώσσας.
Στο βιβλιογραφικό μέρος γίνεται, επομένως, μία προσπάθεια να παρουσιασθεί ο χρόνος και ο τόπος εμφάνισης του βλάχικου πληθυσμού, η προέλευση της ονομασίας του, καθώς επίσης και οι διαφορετικοί πληθυσμοί Βλάχων που υπάρχουν ακόμα και σήμερα στο ελληνικό έδαφος. Μέσα σε αυτούς τους πληθυσμούς υπάρχει και ο βλάχικος πληθυσμός του Σέσκλου, ο οποίος είναι και το δείγμα της έρευνάς μας. Ακόμη, στο πρώτο μέρος της εργασίας, το βιβλιογραφικό, γίνεται μία εκτενής αναφορά στα χαρακτηριστικά της βλάχικης γλώσσας αλλά και στους κινδύνους που αυτή μπορεί να αντιμετωπίζει ή θα κλιθεί να αντιμετωπίσει στο μέλλον. Η διατήρηση και η αλλαγή της γλώσσας αυτής είναι ανάγκη να μελετηθεί και να διερευνηθεί.
Παράλληλα με αυτά τα βασικά στοιχεία προσδιορισμού των Βλάχων και πέρα από τη γλώσσα τους, γίνεται αναφορά και στις προσπάθειες για τη δημιουργία βλάχικου κράτους από κάποιους πληθυσμούς εκτός Ελλάδας, κινήσεις που αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό αλλά δεν απέδωσαν, όπως αποδείχτηκε. Αυτές οι κινήσεις, έδωσαν αφορμή για να αρχίσουν να αντιμετωπίζονται οι βλάχικοι πληθυσμοί με φόβο, ως φορείς ενός ξένου προς τα ελληνικά δεδομένα πολιτισμού.
Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, το ερευνητικό, εξετάζεται το κατά πόσο ένας βλάχικος πληθυσμός, ομιλεί την βλάχικη γλώσσα και πόσο καλά, αλλά και αν υπάρχουν ενδείξεις για διατήρηση αυτής της γλώσσας από τους ίδιους τους κατοίκους. Γι' αυτό και επιχειρείται να διαπιστωθεί αν οι νέοι μπορούν να βοηθήσουν ως προς αυτήν την κατεύθυνση. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίων, τα οποία περιείχαν, πέρα από τα δημογραφικά στοιχεία των ερωτηθέντων (φύλο, ηλικία, μόρφωση, οικογενειακή κατάσταση, εργασία, τόπος κατοικίας), και στοιχεία για τη διατήρηση της γλώσσας αλλά και τη γνώση της γλώσσας από τους ίδιους τους κατοίκους. Όλα αυτά παρουσιάζονται με πίνακες και γραφήματα, τα οποία βοηθούν στην καλύτερη διαπίστωση των αποτελεσμάτων.
Μετά από την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, παρατίθενται τα συμπεράσματα και από τη βιβλιογραφική έρευνα αλλά και από την εμπειρική, η πτυχιακή εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των βιβλιογραφικών πηγών, που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και την παράθεση του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της δειγματοληπτικής έρευνας.
Η διατήρηση και η αλλαγή της βλάχικης γλώσσας : η περίπτωση του Σέσκλου Μαγνησίας
Μπάρδας Αθανάσιος
Διπλωματική εργασία
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή επιστημόνων του ανθρώπου, Παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης
Βόλος, 2012
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ
1.1 Πολιτισμική σύνθεση της βαλκανικής χερσονήσου
1.1.1 εμφάνιση των Βλάχων
1.1.2 Η προέλευση και σημασία του όρου «Βλάχος»
1.1.3 Η ονομασία Αρωμούνοι-Αρμάνοι
1.1.3.1 Ονόματα και Φυλές Αρωμούνων
1.1.3.2 Οι Αρβανιτόβλαχοι
1.1.3.3 Οι Ρουμανόβλαχοι
2. ΤΟ ΚΟΥΤΣΟΒΛΑΧΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ ΩΣ ΕΛΛΗΝΩΝ
2.1 Η αντιμετώπιση των Βλάχων, στον απόηχο του κουτσοβλαχικού ζητήματος
3. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΧΟΦΩΝΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
3.1 Ποιος είναι Βλάχος σήμερα στην Ελλάδα
3.2 Η χωροθέτηση των Βλάχων στον Ελληνικό χώρο
3.2.1 Οι Βλάχοι στη Θεσσαλία
3.2.2 Οι βλάχικοι πληθυσμοί της Μαγνησίας
3.2.2.1 Οι Αρωμούνοι Βλάχοι του Σέσκλου (Αρβανιτόβλαχοι-Φρασαριώτες-Φαρσαριώτες)
3.2.2.2 Η βλαχοποίηση του Σέσκλου
4. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ: ΑΡΩΜΟΥΝΙΚΗ/ΒΛΑΧΙΚΗ
4.1 Τι είναι τα βλάχικα;
4.2 Η εμφάνιση της Αρωμούνικης γλώσσας-Τα πρώτα βλάχικα
4.3 Παράγοντες διαφοροποίησης της λαϊκής λατινικής
4.4 θέση της Αρωμούνικης στις γλώσσες της Βαλκανικής
4.4.1 Οι διαλεκτικές ομάδες της Αρωμουνικής
4.5 Ποια σχέση βλάχικης και ελληνικής γλώσσας;
4.5.1 Σχέσεις αρμάνικης/βλάχικης και μακεδονικής γλώσσας
4.5.2 Σχέσεις αρμάνικης/βλάχικης και τσακωνικής
4.6 Ποιες είναι οι σχέσεις της Βλάχικης/Αρμάνικης γλώσσας με τη ρουμανική;
5. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΒΛΑΧΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
5.1 Η προφορικότητα της Αρωμουνικής ως εμπόδιο στη διατήρηση και εξέλιξή της
5.2 Τα γραπτά κείμενα ως αναγκαιότητα για τη διατήρηση της βλάχικης γλώσσας
5.2.1 Γραπrές πηγές της βλάχικης γλώσσας
5.3 Η επιβίωση της βλάχικης γλώσσας μέσω του προφορικού και γραπτού λόγου
5.4 Η διατήρηση της βλάχικης γλώσσας μέσα από την πολιτική των κυβερνήσεων
5.5 Η διατήρηση της βλάχικης γλώσσας μέσα από τη διδασκαλία της στα ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
6. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
6.1 Γενικό ερευνητικό ερώτημα
6.2 Υποθέσεις της έρευνας
6.3 Χρόνος εφαρμογής έρευνας
6.4 Δειγματοληπτικό πλαίσιο
6.5 Μέσα συλλογής ερευνητικών δεδομένων
7. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
7.1 Δημογραφικά αποτελέσματα των κατοίκων του χωριού
7.2 Τα στοιχεία της έρευνας για τη γνώση και τη χρήση της βλάχικης γλώσσας
7.3 Τα στοιχεία της έρευνας για τη διατήρηση και την ενδεχόμενη αλλαγή της βλάχικης γλώσσας
8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ξένη Βιβλιογραφία
Ελληνική Βιβλιογραφία
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ