Το χειρόγραφο του Αρομουνικού Λειτουργικού ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο του 1939 από τον Αλβανό ιστοριοδίφη Ilo Mitkë-Qafëzezi στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Τιράνων.
Όπως μας πληροφορεί ο ίδιος σε δύο άρθρα που δημοσίευσε σχετικά με την ανακάλυψη του, το χειρόγραφο ήταν αχρονολόγητο, μεγέθους 21x15 εκατοστών, φαινόταν ότι έλειπε η πρώτη σελίδα και αποτελούνταν από 102 μη αριθμημένες σελίδες με εκκλησιαστικό περιεχόμενο εκ των οποίων οι 24 πρώτες ήταν γραμμένες στη βλάχικη γλώσσα με το ελληνικό αλφάβητο ενώ οι υπόλοιπες 78 στην ελληνική. Μοναδικός τίτλος στην αρχή του κειμένου είναι η λέξη ΒΛΑΧΙΚΑ. Ο Qafëzezi τοποθετεί τη συγγραφή του ανάμεσα στο 1770-1800 ενώ υποθέτει πως συντάκτης του ίσως να είναι ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης ή κάποιος βλάχος κληρικός. Μας πληροφορεί, επίσης, πως προέλευση του χειρογράφου ίσως να είναι η Μοσχόπολη, το Μπεράτι ή το Δυρράχιο καθώς σε αυτό υπάρχει μία σημείωση, ίσως του παραχωρητή, γραμμένη με μολύβι στην αλβανική γλώσσα:
«Andrea Kona, për Kujtin. Durrës, 18-8-1928» (Εις μνήμην Andrea Kona, Δυρράχιο, 15-8-1928)
Το 1957 έστειλε αντίγραφο των 25 πρώτων σελίδων σελίδων στο Ινστιτούτο Γλωσσολογίας της Ρουμανικής Ακαδημίας στο Βουκουρέστι, καθώς και μεταγραφή του βλάχικου κειμένου, βάσει των οποίων η γλωσσολόγος, βλάχικης καταγωγής, Matilda Caragiu-Marioţeanu θα δημοσιεύσει το 1962 το χειρόγραφο με κριτική, φωνητική και γλωσσολογική ανάλυση καθώς και μεταγραφή του στο λατινικό αλφάβητο στο βιβλίο της Liturghier arominesc : un manuscris anonim inedit (Αρωμουνικό Λειτουργικό: ένα ανώνυμο και αδημοσίευτο χειρόγραφο).
Η Caragiu μας πληροφορεί πως το χειρόγραφό περιέχει μέρος της Ιεράς Ακολουθίας της Προσκομιδής, μια σειρά από τροπάρια (της εικόνας του Χριστού, της Θεοτόκου, του Ιωάννη Προδρόμου, καθώς και των Αγίων: Νικολάου, Χαραλάμπου, Βλασίου, Δημητρίου, Αρχιστρατήγου, Αθανασίου, Γεωργίου), μία προσευχή επίσης από την Ακολουθία της Προσκομιδής και, τέλος, μέρος της Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, όλα γραμμένα στη βλάχικη γλώσσα.
Η μελέτη της 25ης σελίδας που ξεκινά με τον τίτλο ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ οδηγεί στο συμπέρασμα πως το χειρόγραφο είναι πρωτίστως ένα βιβλίο θρησκευτικής λειτουργίας καθώς περιέχει τη Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου γραμμένη τόσο στην βλάχικη όσο και στην ελληνική γλώσσα.
Η χρήση πολυάριθμων λέξεων αλβανικής προέλευσης και ορισμένες φωνητικές ιδιαιτερότητες καταδυκνείουν ως τόπο προέλευσης του κειμένου την περιοχή της Μοσχόπολης ενώ κοινά ορθογραφικά στοιχεία με τα υπόλοιπα γνωστά κείμενα της βλάχικης γλώσσας (Πρωτοπειρία, Εισαγωγική Διδασκαλία, Codex Dimonie) οδήγησαν την ερευνήτρια στο να προσδιορίσει ως χρόνο γραφής του το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.
Η τύχη του πρωτοτύπου, παρότι αναζητήθηκε ανεπιτυχώς το 1958 από τον Grigore Brincus, αγνοείται καθώς κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου πολλά βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη των Τιράνων χάθηκαν ή καταστράφηκαν.
Η ιστορική αξία του χειρογράφου αυτού είναι μεγάλη καθώς αποτελεί το πρώτο κείμενο που υποδηλώνει χρήση της βλάχικης γλώσσας για θρησκευτικούς σκοπούς ενώ η γλωσσική του αξία είναι σημαντική διότι είναι απαλλαγμένο τόσο από λατινισμούς όσο και από δακορουμανισμούς.
Το Αρωμουνικόν Λειτουργικόν μπορείτε να το κατεβάσετε ή να το διαβάσετε παρακάτω.