Σημαντική έκθεση του Λαογραφικού & Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας Θράκης για το θεσμό της Ευεργεσίας, εγκαινιάζεται το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2024 στη Θεσσαλονίκη.
Η έκθεση φέρει τον τίτλο: «Ελληνόβλαχοι και Εθνοευεργεσία: τεκμήρια από το παρελθόν, διδάγματα για το μέλλον – Η συμβολή του βλαχόφωνου παροικιακού ελληνισμού στη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους».
Σκοπός της έκθεσης είναι να αναδείξει μέσω πρωτογενούς υλικού τη συμβολή των Ελληνοβλάχων της διασποράς του 18ου και 19ου αιώνα των παροικιών της βόρειας Βαλκανικής και της Αυστροουγγαρίας, στη συγκρότηση του νεώτερου ελληνικού κράτους μέσα από ευεργεσίες σε θεμελιώδεις τομείς, όπως στην επιστήμη, τα γράμματα, την εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια.
Μεγάλοι τοπικοί και εθνικοί ευεργέτες με καταγωγή από ονομαστές βλαχόφωνες μητροπόλεις της Μακεδονίας, όπως την ιστορική Μοσχόπολη, το Λινοτόπι και τη Γράμμουστα, το Νυμφαίο τη Βλάστη και την Κλεισούρα, είναι γνωστό ότι συνέδραμαν τον νεώτερο ελληνισμό με υλικά και άυλα ευεργετήματα, που συνέβαλαν στην ανάταση του νεότερου ελληνικού κράτους. Οι οικογένειες των Σίνα, και Δούμπα, του Μπέλλιου και του Δάρβαρη είναι ορισμένες από τις γνωστότερες. Υπάρχουν και οι λιγότερο γνωστοί όπως οι οικογένειες Νίκου, Κίκη και Σπίρτα, αλλά με σημαντική συμβολή σε δωρεές σε τοπικό επίπεδο, τόσο των ιδιαιτέρων πατρίδων καταγωγής, όσο και των τοπικών κοινωνιών που πρόκοψαν.
Ιστορικά οι Βλάχοι της Ελλάδος, υπήρξαν μεγάλοι κτηνοτρόφοι και κυρατζήδες (μεταφορείς εμπορευμάτων), ταλιαδούροι και αγιογράφοι, αργυροχρυσοχόοι, χανιτζήδες και ονομαστοί ξενοδόχοι ακόμη και ως τις μέρες μας, έμποροι, βιομήχανοι, τραπεζίτες, άνθρωποι των γραμμάτων και του Διαφωτισμού. Ονομαστοί με τίτλους ευγένειας από βασιλείς και αυτοκράτορες της κεντρικής Ευρώπης, κατέγραψαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα σημαντική την εκεί παρουσία τους, οικονομική και πνευματική, ιδρύοντας σημαντικές ελληνικές κοινότητες μαζί με τους συμπατριώτες τους Γραικούς, «τω όντι αμφότεροι λαοί μιας πατρίδος τέκνα, και των αυτών προγόνων απόγονοι» όπως ο μεγάλος διδάσκαλος του Γένους και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού Κωνσταντίνος Κούμας αναφέρει στα 1830.
Άφησαν ανεξίτηλο το επιχειρηματικό και πνευματικό τους αποτύπωμα όπως μεταξύ άλλων, αυτό του Γεωργίου Σίνα στη γέφυρα Σέτσενυ ή των Αλυσίδων στη σημερινή Βουδαπέστη, ή αυτό του Νικολάου Δούμπα στο Musik Ferein (Μέγαρο Μουσικής) στη Βιέννη. Η παρουσία τους δε ως Cincari (τσιντσάροι=ελληνόβλαχοι) στο Βελιγράδι και στις υπόλοιπες σερβικές χώρες, δεν περνά απαρατήρητη απ’ τη σερβική λογοτεχνία. Ο Στέφαν Σρέματς ο μεγάλος εκπρόσωπος του σερβικού ρεαλισμού, περίτεχνα σκιαγραφεί το εμπορικό τους δαιμόνιο, και όχι μόνο αυτό. Αναδεικνύει το ρόλο τους ως ουσιαστικούς φορείς και πρεσβευτές του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνορθόδοξης παράδοσης στα Οθωμανικά Βαλκάνια και την Καισαροβασιλική Αυστροουγγαρία.
Οι Ελληνόβλαχοι, εκτός από μεγάλοι ευεργέτες των ελληνικών κοινοτήτων στους τόπους εγκατάστασης, δεν έμμειναν αλήσμονοι προς τους ιδιαίτερους τόπους καταγωγής των, αλλά και προς τη μεγάλη αναδυόμενη πατρίδα, τη νέα Ελλάδα. Την κόσμησαν με δωρεές και χρήσιμα έργα τα οποία ως τις μέρες μας ακόμη, αντέχουν και επιτελούν τον κοινωφελή τους σκοπό. Ακαδημία, Πολυτεχνείο, Αστεροσκοπείο, Μητρόπολη Αθηνών είναι μόνο μερικά από αυτά που αξίζει να μας υπενθυμίζουν την παρουσία τους στη σύγχρονη πρωτεύουσα του Ελληνισμού.
Τέλος ειδικότερος στόχος της έκθεσης αποτελεί η ανάδειξη του Ευεργετισμού ως μια σημαντικής διαχρονικής αξίας του Ελληνισμού προκειμένου η ελληνική κοινωνία να ενστερνισθεί ένα αίσθημα ευθύνης τόσο προς τις μικρές ιδιαίτερες πατρίδες καταγωγής όσο και προς τη μεγάλη πατρίδα. Συνεισφέροντας σε δράσεις και έργα που έμπρακτα σφυρηλατούν τόσο την τοπική όσο και εθνική συνοχή και αλληλεγγύη.
