Κύρα Λέσο! Πλουσκουτέσου! Φθάνουμε στην τελευταία ημέρα του δωδεκαημέρου, τα Φώτα.
Την παραμονή ο παπάς της ενορίας γυρνάει με το «μπαργκατσάκι» και την αγιαστούρα στα σπίτια για να αγιάσει και να ευχηθεί. Έβαζαν τον σταυρό να μαλακώσει έλεγαν (μπ’γκά κρούτσλι αμόλιου). Επίσης οι κτηνοτρόφοι έφερναν σακουλάκι με αλάτι στην είσοδο της εκκλησίας για να ευλογήσει ο παπάς και να ευχηθεί καλή προκοπή στο βιος του καθενός. Κάτι παρόμοιο συνέβαινε και του Σταυρού στις δεκατέσσερις Σεπτέμβρη. Οι γυναίκες έπαιρναν αγιασμό από την εκκλησία και ράντιζαν το σπίτι, τα χωράφια, τα αμπέλια, και οι ίδιοι έπιναν «αγιάσμο για υγεία και ευλογία». Με τον αγιασμό ράντιζαν το σπίτι για υγεία, αλλά και στα αμπέλια και στο βιος ράντιζαν για να ’χουν καλή σοδειά.
Οι εκκλησίες από την προηγούμενη ετοίμαζαν τα λάβαρα - τους τεράστιους ιστούς-κοντάρια-φλάμπουρα και τις σημαίες (με ωραίες βυζαντινές παραστάσεις, όπως δικέφαλους αετούς) μήκους μέχρι 10-15 μέτρα, μαζί με τις εικόνες που θα έβγαζαν στα «σίγνια», τα σημάδια, ανάμνηση του γνωστού "εν τούτω νίκα". Εδώ και πεντακόσια χρόνια κρατάει αυτή η βυζαντινή παράδοση, ίσως λόγω του απομακρυσμένου του χωριού. Οι σιγνιοφόροι (το θεωρούν θεία χάρη) ορίζονταν παλιότερα με δημοπρασία (τάζοντας περισσότερο λάδι ή χρήματα ή ακόμη και "κληρονομικώ δικαίω"). Συνήθως έβγαζαν και τις εικόνες από τα ξωκλήσια και τα εικονίσματα από τα σπίτια τους όλοι οι κάτοικοι για να αγιαστούν. Η πομπή με τα εξαπτέρυγα, τα λάβαρα, τις εικόνες, τους παπάδες ,τους πιστούς αποτελεί κάτι το μοναδικό. Οι γυναίκες πρόσφεραν λαλαγκίτες ή άλλα γλυκίσματα για το καλό. Ο σταυρός έπεφτε στο σιντριβάνι. Οι τρεις ενορίες έβγαιναν στο σιντριβάνι το οποίο υπήρχε στο Κιόσκι με μικρά και μεγάλα εικονίσματα, τα λάβαρα με τα ψηλά κοντάρια (δύσκολα σταθεροποιούνταν λόγω του χειμωνιάτικου καιρού στο Κιόσκι) και τις σημαίες της κάθε εκκλησιάς φωνάζοντας το «κύριε ελέησον» οι ιερείς επαναλαμβάνοντας οι λαϊκοί το "κύρα λέσο, πλουσκουτέσου-ρίξε μας βροχή-βρέξε". Ένα λάβαρο είχε κρεμασμένο ένα μεταλλικό πουλάκι που το βουτούσαν στο νερό τρεις φορές, φωνάζοντας "κύριε ελέησον". Όλα αυτά συνθέτουν ένα μοναδικό σύνολο, περιμένοντας κάτι το καινούργιο.
Ο χειμώνας πάντα βαρύς και τα χιόνια δεν έλειπαν. Ο αγιασμός των υδάτων κρατάει ακόμη από το Βυζάντιο με τις σημαίες του βυζαντινού ναυτικού. Σίγουρα τα Θεοφάνεια έχουν και αυτά τις ρίζες τους στα βάθη της ιστορίας του έθνους.
Περνώντας τα χρόνια πολλά έχουν διαφοροποιηθεί, ενώ άλλα έχουν παραμείνει ατόφια. Η φύση αναγεννιέται, η γη ετοιμάζεται για καρποφορία, έρχεται η άνοιξη.
Το Δωδεκαήμερο έκλεινε την παραμονή των Φώτων με γενική καθαριότητα, κυρίως στο τζάκι να φύγουν τα κακά πνεύματα, οι καλικάντζαροι, και να δεχτούν το αγιασμένο νερό των Φώτων. Γι αυτό έβγαιναν τα σίγνια. Στο τέλος της μυστηριακής αυτής χαρακτηριστικής τελετουργίας όλοι και όλα επέστρεφαν στη βάση τους. Οι νοικοκυραίοι έβγαζαν τα ζωντανά και τα πότιζαν στις βρύσες ταΐζοντάς τα με το κουλούρι του εικονίσματος από τα κόλιντα.
Ντύνονταν και καρναβάλια οι νέοι της εποχής, οι γνωστοί «παππούδες». Παππούδες απλά ντυμένοι, χωρίς την ποικιλία των Αποκριών. Αυτή η παρουσία δεν υπάρχει πουθενά, είναι απομεινάρια της αρχαίας διονυσιακής λατρείας, ρούχα παπουδίστικα- γερόντων ή γριών- και στα χέρια πράσο - φαλλικό σύμβολο και βούργια (μικρός δερμάτινος ασκός). Χτυπώντας τη βούργια έκαναν μεγάλη φασαρία, για να διώχνουν ό,τι παλιό υπάρχει ακόμη την τελευταία μέρα. Μάλλον πείραζαν τους ανύποπτους ανθρώπους για τελευταία μέρα όπως συνηθίζουν να κάνουν τα περίεργα δαιμονικά όντα (καλλικάντζαροι κ.λ.π.). Ανάγκαζαν μεσήλικες να πίνουν κρύο νερό στις βρύσες. Παραμένει αξέχαστος ο μπάρμπα Γκόγκος Μίνως στη βρύση της πλατείας να παίζει με τους "παππούδες" που του έβαζαν το κεφάλι στο παγωμένο νερό.
Έτσι παρασταίνονταν του Χριστού η βάπτιση στον ποταμό Ιορδάνη κατά την τελευταία μέρα του δωδεκαημέρου, και με το νερό της βάφτισης (αγιασμός) καθάριζε ο Απάνω κόσμος από τα μάγια των ημερών. Ράντιζε για να ξαναγεννηθεί η πλάση, να ξαναπάρει ο χρόνος το κανονικό του δρομολόγιο, με τους καλικάντζαρους στα έγκατα και τους ανθρώπους στις δουλειές τους.
ΦΩΤΑ - Φώτιλι - σίγνιλι - Θεοφάνεια στο Λιβάδι Ολύμπου
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Ευριπίδη Καπέτη ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ, έκδοση του Εξωραϊστικού Συλλόγου Λιβαδίου)
πηγή: η σελίδα του Ιωάννη Γαζέτη Βλαχολείβαδο του Ολύμπου
Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της εφημερίδας ΛΙΒΑΔΙ ΟΛΥΜΠΟΥ