Περιηγήσεις

Τα επιβλητικά μονότοξα και πολύτοξα πέτρινα γεφύρια του Ασπροποτάμου έργα μεγάλα  και δύσκολα για την εποχή τους, ακόμα  και σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό και την περιέργειά μας.

Οι απλοί άνθρωποι που πάντα  στέκονται με δέος μπροστά σε κάθε μεγάλο κατασκεύασμα, δεν ήταν δυνατόν να δεχθούν πως κάποιοι όμοιοί τους μπόρεσαν να χτίσουν τούτα τα γεφύρια, χωρίς τη βοήθεια κάποιας ανώτερης δύναμης. Μία δύναμη που έπρεπε να την εξευμενίσουν, θυσιάζοντας προς τιμήν της κάτι πολύτιμο. Γι᾽ αυτό και η λαϊκή μυθοπλασία θέλει ανθρωποθυσία στο θεμελίωμά τους. 

Η προσπάθεια του ανθρώπου να υποτάξει μέσα στους αιώνες το ατίθασο στοιχειό του ποταμού, να γεφυρώσει τις όχθες του, να το βλέπει το ίδιο στην υπηρεσία του, δε στάθηκε χωρίς θυσίες.
Το γεφύρι είναι από τα δυσκολότερα χτίσματα. Κι όμως πόση αρμονία, πόση άνεση στο τόξο του. Ακριβώς γιατί είναι καρπός ομιλίας της Ανάγκης με τον Άνθρωπο.

Το μεράκι του ανώνυμου πρωτομάστορα-δημιουργού,  συνταιριασμένο με τον ένθεο οίστρο, χάραξε και χάρισε στα ποτάμια του Ασπροποτάμου καμαρωτά γεφύρια  άφθαστης στερεότητας κι αθάνατης  ομορφιάς. Τόξα, δόξα του μεγαλείου του, που φιλιώνουν και παντρεύουν και τις πιο άγριες όχθες μ᾽  ένα δέσιμο σφραγισμένο  με την αρμονία  και τη χάρη. Δέσιμο που, ξέχωρα απ᾽ όλα τα άλλα, δείχνει και όλο το μέγεθος της ανθρώπινης σοφίας και διαστέλλει στο χώρο και στο χρόνο τις απροσμέτρητες δυνατότητες του δημιουργού ανθρώπου.
Οι πρωτομάστορες-γεφυροποιοί προκαλούν κατάπληξη για την τεχνική, έμφυτη κατάρτισή τους και η θέση τους είναι δίπλα στους μεγάλους της ακαδημαϊκής τεχνικής της εποχής τους, αλλά και της εποχής μας και κάθε εποχής, γιατί στάθηκαν οι πρόδρομοι στον τομέα τους. Ύψωσαν, μαζί με τα ανώνυμα τσιράκια τους, τα μνημεία αυτά της τέχνης και της τεχνικής, συλλήψεις υψηλής λαϊκής έμπνευσης και θαυμαστής άρτιας εκτέλεσης. Τα παλιά γεφύρια που στέργιωσαν με αίμα και κόπο, κειμήλια ιερά της πατρώας γης, ένδοξα μνημεία τέχνης, καμωμένα από πέτρα και όνειρο, που υψώνονται περήφανα πάνω από χαράδρες και ποτάμια της τρικαλινής γης, που ενώνουν και φιλιώνουν  τους ανθρώπους, που διευκολύνουν την επικοινωνία των ψυχών, που πάνω τους διάβηκαν στρατιές βαρβάρων και σεπτές λιτανείες ειρηνοφόρες, που πάνω τους πέρασαν μηνύματα και πραμάτειες και πόθοι και πάθια της φυλής και μόχθος πολύς και κάματος των ανθρώπων, στέκονται ασάλευτα στους αιώνες τονίζοντας την απαράμιλλη τεχνική τελειότητα των λαϊκών μαστόρων.
Ο πρωτομάστορας δεν είναι μόνον ο υπεύθυνος για το γεφύρι, αλλά και εκείνος που φροντίζει για όλα. Βρίσκει τη δουλειά, πληρώνει το μπουλούκι του (τσιράκια) και επιστατεί από την αρχή ως το τέλος του έργου. Είναι ο μηχανικός και αρχιτέκτονας, που παρακολουθεί υπεύθυνα και σχολαστικά κάθε φάση της εργασίας. Ξακουστοί μαστόροι που έχτιζαν σπίτια, εκκλησιές, γεφύρια κ.λπ. ήταν από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας και των Τζουμέρκων. Εργάζονταν με ευσυνειδησία και τέχνη, με πολλή σχολαστικότητα για να δώσουν στο έργο τους στερεότητα και ομορφιά. Έβαζαν μέσα την ψυχή τους, δημιουργούσαν. Με το προφητικό αισθητήριό τους έλυσαν πολλά προβλήματα, που σήμερα χρειάζονται βαθιά γνώση της τεχνικής. Έτσι, με την μακραίωνη εμπειρία τους, κατόρθωσαν να θεμελιώσουν τα γεφύρια τους όχι μόνον σε στέρεο έδαφος αλλά και στην ιλύ (Σαρακίνας, Αλή Εφένδη), και να ρίξουν τις θαυμάσιες και τόσο γραφικές καμάρες τους πάνω από απέραστα και αδάμαστα ποτάμια (Ασπροπόταμος, Πηνειός).
Οι λαϊκοί αυτοί γεφυροποιοί έμειναν σχεδόν άγνωστοι. Τα παλιά πέτρινα  γεφύρια,  που τα θαυμάζουμε σήμερα για  την τεχνική και αισθητική τους αρτιότητα, στάθηκαν, πρώτ᾽  απ᾽  όλα, αποφασιστικοί παράγοντες  της οικονομικής και εθνικής ζωής των κατοίκων του Ν. Τρικάλων κατά την τουρκοκρατία, όπου οι Τούρκοι, όπως και οι Σέρβοι παλαιότερα, διατήρησαν τα Τρίκαλα ως πρωτεύουσα ολοκλήρου της Θεσσαλίας και Ηπείρου. Δια μέσου των Τρικάλων διενεργείτο όλο το εμπόριο σιτηρών και άλλων αγαθών προς την Ήπειρο και μέρους της Δυτικής Μακεδονίας. Έτσι, τα γεφύρια, εξασφάλιζαν την διακίνηση του εμπορίου και των μεταφορών και κατά τον χειμώνα, που οι ορμητικές νεροκατεβασιές έκαναν αδιάβατα  τα ποτάμια για τα καραβάνια.
Αλλά τα παλιά γεφύρια, τα περήφανα και καμαρωτά, που για το στέργιωμά τους θυσίασαν οι πρωτομάστορες γυναίκες  αγαπημένες,  για  χατήρι των ανθρώπων που τα διάβαιναν  και στο όνομα της προόδου, της ειρηνικής επικοινωνίας και συνεργασίας, έπαιξαν σοβαρό ρόλο και στην εθνική
μας ζωή. Βοήθησαν αφάνταστα  την άμυνα  των επαναστατών  κατά την
τουρκοκρατία αλλά και το στρατό μας, αργότερα, στους απελευθερωτικούς πολέμους του. Υπήρξαν δε σημαντικοί παράγοντες της νίκης και του θριάμβου του.
Γι᾽ αυτό, λοιπόν, τα γεφύρια αυτά δεν είναι τουριστικά αξιοθέατα, αλλά εθνικά μνημεία, που πρέπει να τα διατηρήσουμε και να τα θαυμάζουμε και γι’ αυτήν, ιδιαίτερα, την προσφορά τους.
Τα γεφύρια ήταν πάντα υπόσχεση ζωής. Όταν γκρεμίζονταν ένα γεφύρι, υψώνονταν  ένας αόρατος τοίχος, ο τοίχος της απομόνωσης, ο τοίχος του θανάτου. Τα γεφύρια συμβολίζουν το θρίαμβο του μόχθου, της επινοητικότητας και της φαντασίας του ανώνυμου λαϊκού τεχνίτη.

Στις ορεινές περιοχές του Ν. Τρικάλων, κατασκευάστηκαν γεφύρια που αποτελούνται, συνήθως, από ένα τόξο, λόγω του μικρού πλάτους της κοίτης των ποταμών. Το σημαντικό πλεονέκτημα, των γεφυριών αυτών, είναι η θεμελίωση τους σε συμπαγή βράχο. Για το λόγο δε αυτό και σε συνδυασμό με την αρτιότητα της κατασκευής τους, τα περισσότερα που έχουν διασωθεί βρίσκονται στις ορεινές περιοχές. Λόγω του μειωμένου ανοίγματός τους, επιτεύχθηκε και σημαντική οικονομία  στην κατασκευή, επειδή το βραχώδες έδαφος της θεμελίωσης βρίσκεται σε στενώσεις των ρεμάτων-ποταμών. Οι μαστόροι της εποχής εκείνης απέδειξαν ότι διέθεταν στατικές γνώσεις από ένστικτο και εμπειρία που ανέπτυξαν και διέθεσαν σε διάστημα πολλών γενιών.

ΓΕΦΥΡΙΑ ΠΟΥ ΣΩΖΟΝΤΑΙ  ΟΛΟΚΛΗΡΑ

1. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΥ ΣΤΟ  ΧΑΛΙΚΙ

Θέση
Βρίσκεται  στην  είσοδο  του  χωριού  Χαλίκι  και  γεφυρώνει  το  ρέμα
«Άσπρος» που πηγάζει από τις πλαγιές της Ρόνας (κύρια πηγή του Ασπροπόταμου). Από εδώ γινόταν παλιά η επικοινωνία με τ’ άλλα χωριά της περιοχής Ασπροποτάμου. Το Χαλίκι απέχει από τα Τρίκαλα 100 χλμ.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, χτισμένο πάνω σε βράχο και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 7,10 μέτρα
Ύψος τόξου: 4,30 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,45 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,30μ.-1,40μ.
Διαστάσεις στηθαίων: πλάτος: 0,45 μέτρα
Διαστάσεις στηθαίων: ύψος: 0,50 μέτρα
Συνολικό ύψος γεφυριού: 5,80 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 16,50 μέτρα
Το 1980 συντηρήθηκαν τα στηθαία και επικαλύφθηκαν με τσιμέντο.
Υλικά κατασκευής
Το γεφύρι είναι κατασκευασμένο από ασβεστολιθικές πέτρες.
Τα τύμπανα από λιθοδομή με οριζόντιους αρμούς, ενώ τα διαζώματα με πεληκητές πέτρες. Τα ξανακατασκευασμένα στηθαία από αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν  ότι το γεφύρι χτίστηκε τον 18  αιώνα.

 2. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΑΠΡΑΡΙΑ ΣΤΟ  ΧΑΛΙΚΙ
Θέση
Βρίσκεται στη δυτική άκρη του χωριού Χαλίκι και γεφυρώνει το ρέμα «Καπραρίας» που πηγάζει από την τοποθεσία «Βερλίγκα» του όρους «Περιστέρι» (δεύτερη πηγή του Ασπροπόταμου). Το γεφύρι εξυπηρετεί τη διάβαση των κατοίκων προς την εκκλησία του Αγίου  Γεωργίου  (18ος αι.), κοντά στο χωριό.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι  είναι  μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, θεμελιωμένο πάνω  σε βράχο και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 7,20 μέτρα
Ύψος τόξου: 6,10 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,45 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,25μ.-1,45μ. Διαστάσεις στηθαίων: πλάτος: 0,40 μέτρα Διαστάσεις στηθαίων: ύψος: 0,35 μέτρα Συνολικό ύψος γεφυριού: 8,50 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 12,20 μέτρα.
Το γεφύρι  συντηρήθηκε και επισκευάστηκε το 1991 από την Δ.Τ.Υ.Ν. Τρικάλων.
Υλικά κατασκευής
Το γεφύρι είναι κατασκευασμένο από ασβεστολιθικές πέτρες, τα μεν διαζώματα με πελεκητές, το δε υπόλοιπο τμήμα από αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Το γεφύρι χτίστηκε τον 18  αιώνα, αφού τότε χτίστηκε και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου την οποία εξυπηρετούσε. 

3. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΦΙΛΟΥ  ΣΤΟ  ΧΑΚΙΚΙ
­­­Θέση
Βρίσκεται πάνω στο παλιό καλντεριμωτό μονοπάτι που οδηγούσε προς το χωριό Καλομοίρα (Γουδοβάσδα) κι από εκεί προς το Θεσσαλικό κάμπο. Από το χωριό Χαλίκι απέχει περίπου τρία χιλιόμετρα και χρησιμοποιείται σήμερα μόνον από κτηνοτρόφους. Γεφυρώνει το ρέμα Άσπρος που πηγάζει από την πηγή Καζάνι της Ρόνας.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι  είναι  μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, θεμελιωμένο πάνω  σε βράχους και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 8,20 μέτρα
Ύψος τόξου: 4,20 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,40 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,35μ.-1,65μ. Διαστάσεις στηθαίων: πλάτος: 0,35 μέτρα Διαστάσεις στηθαίων: ύψος: 0,30-0,40 μέτρα Συνολικό ύψος γεφυριού: 5,40 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 16,30 μέτρα
Οι πέτρες στα ημικατεστραμμένα στηθαία είναι πιο ογκώδεις, ανισόδομες και μάλλον τοποθετήθηκαν αργότερα.
Υλικά κατασκευής
Τα τύμπανα  του γεφυριού  είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών, ενώ τα διαζώματα και το εσωρράχιο από λαξευτές πέτρες. Το πέτρωμα είναι ασβεστολιθικό.
Ιστορικό
Το γεφύρι χτίστηκε γύρω στα 1800 και χρηματοδότης του ήταν ο άρχοντας και αρχιτσέλιγκας του Χαλικιού Μιχαλάκης Φίλος. Έργα του είναι επίσης, η περίφημη «Σκάλα» (καλντερίμι) που οδηγεί από το Χαλίκι στο γεφύρι και η ομώνυμη σκεπαστή βρύση.

4. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΟΥΣΑΣ
­­­Θέση
Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Ανθούσα (Λίπιντζα) και γεφυρώνει το ρέμα «Λεπενίτσης» που πηγάζει από τις Ν.Δ. πλαγιές του βουνού Τρίκορφο (1727μ.) του σχηματισμού της Μοράβας και χύνεται στον Ασπροπόταμο. Η Ανθούσα απέχει από τα Τρίκαλα 97 χλμ.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 6,80 μέτρα
Ύψος τόξου: 3,40 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,35 μέτρα
Συνολικό ύψος γεφυριού: 4,00 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 11,50 μέτρα.
Το πλάτος του φορέα και του καταστρώματος είναι  2,70μ. αφού δεν υπάρχουν πέτρινα στηθαία.
Δίπλα στο γεφύρι έχει κατασκευαστεί πέτρινος τοίχος αντιστήριξης του δρόμου.
Υλικά κατασκευής
Το γεφύρι είναι κατασκευασμένο από ασβεστολιθικές πέτρες, τα μεν διαζώματα με πεληκητές πέτρες, το δε υπόλοιπο τμήμα από αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Η ύπαρξη τριών μεταλλικών (σιδηρών) ελκυστήρων μαρτυρεί ότι το γεφύρι χτίστηκε μετά το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνα. Το γεφύρι εξυπηρετούσε την επικοινωνία των κατοίκων της Ανθούσας με τ’ άλλα χωριά της περιοχής Ασπροποτάμου.

5. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΜΙΧΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΘΟΥΣΑ
­­­Θέση
Βρίσκεται κοντά στον επαρχιακό  δρόμο Τρία Ποτάμια­Χαλίκι  και λίγο πριν τη διακλάδωση προς Ματσούκι, Καλαρρύτες και Ανθούσα. Γεφυρώνει τον ποταμό Ασπροπόταμο και η λειτουργία του είναι σημαντική ακόμη και σήμερα, αφού αποτελεί πέρασμα για το παρακείμενο μοναστήρι Κοιμήσεως Θεοτόκου (έτος ανέγερσης το 1799).
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι τρίτοξο, με κυρίως τόξο και δύο βοηθητικά. Το βοηθητικό τόξο, προς την αριστερή όχθη, είναι επιχωμένο από τα προϊόντα εκσκαφής που προήλθαν από τη διάνοιξη του δρόμου Τρία Ποτάμια προς Ανθούσα, Χαλίκι. Το δεξιό ακρόβαθρο πατάει πάνω σε βράχο και δίπλα του κατασκευάστηκε πέτρινος πτερυγότοιχος όταν αυτό παρουσίασε πρόβλημα αποκόλλησης.
Το κυρίως τόξο έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Άνοιγμα: 12,40 μέτρα
Ύψος: 5,20 μέτρα
Πάχος διαζώματος: 0,50 μέτρα
Το βοηθητικό τόξο έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Άνοιγμα: 3,60 μέτρα
Ύψος: 2,70 μέτρα
Πάχος διαζώματος: 0,45 μέτρα
Το πλάτος του φορέα είναι 2,50μ. και το πλάτος του καταστρώματος 2,30μ.
Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 24,50μ.
Τα στηθαία είναι εντελώς κατεστραμμένα εκτός από δυο-τρεις όρθιες πέτρες. Σ’ αυτό το γεφύρι τα στηθαία ήταν κατασκευασμένα από όρθιες πέτρες, η μία δίπλα στην άλλη, που χρησίμευαν σαν προστατευτικά πεζούλια. Οι όρθιες αυτές πέτρες ονομάζονται «Αρκάδες».
Υλικά κατασκευής
Το γεφύρι είναι κατασκευασμένο από ασβεστολιθική λιθοδομή οριζόντιων αρμών για τα τύμπανα και πελεκητό ασβεστόλιθο για τα τόξα.
Ιστορικό
Η παράδοση αναφέρει ότι το γεφύρι κτίστηκε μετά την ανέγερση της Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου (1799) της Ανθούσας.
Επειδή σ’ αυτή την τοποθεσία ο Ασπροπόταμος ήταν αδιάβατος, κτίστηκε το γεφύρι για να εξυπηρετήσει την επικοινωνία  του μοναστηριού με το χωριό Ανθούσα. Το γεφύρι ήταν επίσης πέρασμα και για τα χωριά Ματσούκι και Καλαρρύτες του Ν. Ιωαννίνων.
Το όνομά του, το γεφύρι, το οφείλει μάλλον σε τυχαίο συμβάν. Λέγεται ότι, κάποιος Μίχος έχασε τη ζωή του στο γεφύρι (από ατύχημα ή συμπλοκή).

6. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΚΑΤΟΥΝΑ ΣΤΗΝ ΚΡΑΝΙΑ
­­­Θέση
Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Κρανιά και παλιότερα συνέδεε τις δύο συνοικίες του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής. Γεφυρώνει το Κρανιώτικο ρέμα, παραπόταμο του Ασπροπόταμου. Η Κρανιά απέχει από τα Τρίκαλα 79 χλμ.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με καταβιβασμένο τόξο και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 15,20 μέτρα
Ύψος τόξου: 6,10 μέτρα
Το πάχος του διαζώματος αρχίζει από 1,50μ. στις γενέσεις για να καταλήξει στο κλείδωμα με 0,90μ. Ο καταβιβασμός τόξου είναι 0,22 (το βέλος είναι 3,30μ.).
Το πλάτος του φορέα είναι 3,90μ., του καταστρώματος 3,10μ. ενώ τα στηθαία έχουν διαστάσεις: πλάτος 0,40μ. και ύψος 0,50μ. Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 28,50μ.
Η ευρεία κοίτη του ποταμού έχει πλάτος 21,0μ. ενώ η βαθιά κοίτη βρίσκεται στο αριστερό ακρόβαθρο, με πλάτος 6μ. Για τη σύνδεσή του με τον αμαξιτό δρόμο, κατασκευάστηκε τσιμεντένια σκάλα, ενώ τα στηθαία επικαλύφθηκαν με σκυρόδεμα.
Υλικά κατασκευής
Το υλικό κατασκευής του γεφυριού είναι ο ψαμμίτης.
Τα τύμπανα είναι χτισμένα από αργολιθοδομή, τα διαζώματα από λαξευτές πέτρες και το εσωρράχιο από λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών.
Ιστορικό
Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν  ότι το γεφύρι χτίστηκε το 1860-70. Αυτό πιστοποιείται κι από τη μορφή του τόξου (καταβιβασμένο).
Το γεφύρι φέρει το όνομα «ΚΑΤΟΥΝΑ» από παλιά παρακείμενη ομώνυμη βρύση.
Πριν από το 1900 έγινε γενική συντήρηση του γεφυριού, επί Δημάρχου του άλλοτε Δήμου Χαλκίδος Ασπροποτάμου (πρωτεύουσα η Κρανιά), Κων/νου  Λέγκα (Μπέκα), με πρωτομάστορα τον Σκούφια από το χωριό Βούρμπιανη Ιωαννίνων.
Τότε στην Κρανιά τραγουδούσαν:
«Φουστανέλλα με γαζί,
Κώστα Λέγκας (Μπέκας)
τη φορεί, τη φορεί και την τινάζει
κι η Κρανιά αναστενάζει».

7. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΓΚΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΡΑΝΙΑ
­­­Θέση
Βρίσκεται ένα χιλιόμετρο περίπου ανατολικά του χωριού Κρανιά και γεφυρώνει το Κρανιώτικο ρέμα. Παλιά αποτελούσε πέρασμα των κατοίκων προς το Θεσσαλικό κάμπο μέσω Παλιοχωρίου. Σήμερα χρησιμοποιείται από τους κτηνοτρόφους της περιοχής.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, με το αριστερό βάθρο θεμελιωμένο πάνω σε συμπαγή βράχο και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 7,80 μέτρα
Ύψος τόξου: 4,80 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,40 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,70μ.-1,80μ. Πλάτος στηθαίων: 0,45 μέτρα
Ύψος στηθαίων: 0,50 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 20,50 μέτρα
Στο τόξο υπάρχουν 4 μεταλλικοί ελκυστήρες.
Υλικά κατασκευής
Τα βάθρα του γεφυριού και το τόξο έχουν κατασκευασθεί από λαξευτό ψαμμίτη. Τα υπόλοιπα τμήματα από αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Το γεφύρι πήρε το όνομά του από τον μυλωνά Γκίκα, που είχε εκεί κοντά χτισμένο το Νερόμυλό του.
Η ύπαρξη των 4 εγκαρσίων μεταλλικών ελκυστήρων στο τόξο, μαρτυρεί ότι το γεφύρι χτίστηκε το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα.

8. ΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΔΕΣΗΣ
Θέση
Βρίσκεται 200μ. περίπου πριν το χωριό ερχόμενοι από Τρίκαλα, δίπλα από τον καινούργιο δρόμο. Γεφυρώνει το ρέμα Παλαιομάντρι που χύνεται στον Καμναϊτικο ποταμό. Παλαιότερα εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία  των Τρικάλων με τη Δέση.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Πρόκειται για μονότοξο γεφύρι με ημικυκλικής μορφής τόξο.
Το άνοιγμα του τόξου είναι 8,40μ. και το ύψος (κλείδωμα-κοίτη) 4,20μ.
Το πλάτος του από σκυρόδεμα διαζώματος τόξου είναι 0,50μ.
Το πλάτος του φορέα είναι 10,60μ. και του καταστρώματος 9,50μ. Τα στηθαία έχουν πλάτος 0,50μ. και ύψος 0,60μ.
Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 33,10μ.
Υλικά κατασκευής
Πρόκειται για κατασκευή από σκυρόδεμα, επενδεδυμένη από επιμελημένη λιθοδομή με πελεκητούς λίθους. Το αρμολόγημα  είναι επιμελημένο και έγινε από ασβεστοτσιμεντοκονίαμα μεγάλης περιεκτικότητας σε τσιμέντο.
Ιστορικό
Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1956 επί προέδρου, πρώην Κοινότητας Δέσης, Μαγγιώση Κων/νου.

9 . ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΠΥΡΡΑΣ
­­­Θέση
Βρίσκεται στη νότια είσοδο του χωριού και γεφυρώνει το ρέμα Κρυόβρυση (Πυργιώτικο) που χύνεται στον Καμναΐτικο ποταμό. Απέχει από τα Τρίκαλα 58 χλμ. δια μέσου Περτουλίου και 52 χλμ. δια μέσου της τοποθεσίας Κόρμπου (δασικός δρόμος). Το γεφύρι συνέδεε παλιά την Πύρρα με το Νεραϊδοχώρι (Βετερνίκο) δια μέσου ενός απότομου και επικίνδυνου καλντεριμωτού μονοπατιού (Σκάλα Πύρρας), που άρχιζε κοντά στο γεφύρι. Το μονοπάτι καταστράφηκε από τα μπάζα κατά την διάνοιξη του δασι-
κού δρόμου Νεραϊδοχωρίου-Πύρρας το 1954.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλικό τόξο και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 8,20 μέτρα
Ύψος τόξου: 3,90 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,60 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,65 μέτρα
Συνολικό μήκος γεφυριού (ανάπτυγμα): 18,30 μέτρα
Τα στηθαία του γεφυριού έχουν καταρρεύσει εντελώς.
Υλικά κατασκευής
Το διάζωμα και τα ακρόβαθρα είναι από ψαμμίτη λαξευτό, το εσωρράχιο από ψαμμιτική λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών και το υπόλοιπο τμήμα από ψαμμιτική αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Το 1823 οι Τουρκαρβανίτες, του Δερβέναγα Τρικάλων Σελιχτάρ Μπόδα, εισέβαλαν στο «Ασπροπόταμο» και πυρπόλησαν  τα χωριά Περτούλι, Βετερνίκο (Νεραϊδοχώρι) και Πύρρα. Μετά την καταστροφή της Πύρρας οι Τουρκαρβανίτες έπεσαν σε ενέδρα του Καπετάνιου των Χασίων Νάσιου Μάνταλου, στη στενή και απότομη «Σκάλα» της Πύρρας κοντά στο πέτρινο γεφύρι. Ο πανικός των Αρβανιτάδων, ήταν τέτοιος, ώστε τσακίστηκαν έως ότου περάσουν την τοποθεσία «Κόρμπου» και τα στενά του Δραμιζιού (Κοτρώνι). Τον Νάσιο Μάνταλο είχε καλέσει για βοήθεια, ο αρχηγός της Επανάστασης Νικολός Στορνάρης. Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τουρκαρβανίτες κατεβαίνοντας τη μεγάλη «Σκάλα» της Πύρρας, δεν μπόρεσαν να περάσουν στο πέτρινο γεφύρι  του μεγάλου Πυργιώτικου  ρέματος. Λένε ότι η Αγία Παρασκευή εμπόδισε τους Αρβανίτες να περάσουν το γεφύρι, για να προφυλάξει το χωριό. Μερικοί Αρβανίτες καβαλλικεμένοι, πέσανε στο ρέμα και πνιγήκανε.  Μερικοί όμως περάσανε και κάψανε το χωριό. Μετά έπεσαν σε ενέδρα του Νάσιου Μάνταλου. Από τα παραπάνω συνάγεται ότι το γεφύρι κτίστηκε πριν  το 1823. Άγνωστη παραμένει  όμως η ακριβής χρονολογία  κατασκευής του.

  10. ΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΠΥΡΡΑΣ
Θέση
Βρίσκεται πάνω στην εθνική οδό Τρικάλων-Άρτας, μεταξύ των χωριών Νεραϊδοχωρίου και Πύρρας. Γεφυρώνει το ρέμα Κρυόβρυση που χύνεται στον Καμναΐτικο  ποταμό. Σήμερα εξυπηρετεί την συγκοινωνία  προς τα χωριά Πύρρα, Δέση, Γαρδίκι κ.ά.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το ελεύθερο άνοιγμα  των 16,50μ. του μονότοξου γεφυριού έχει μορφή ημικυκλικού τόξου.
Το μέγιστο  ύψος  (απόσταση κλειδιού-πυθμένα  κοίτης) είναι  18,50μ., ενώ το βέλος του τόξου είναι 8,20μ.
Το πλάτος του από σκυρόδεμα διαζώματος είναι 0,70μ.
Το πλάτος του φορέα είναι 8,60μ. και του καταστρώματος 7,50μ. Τα στηθαία έχουν πλάτος 0,50μ. και ύψος 0,65μ.
Το συνολικό μήκος του γεφυριού είναι 57,10μ.
Υλικά κατασκευής
Πρόκειται για κατασκευή από σκυρόδεμα, επενδεδυμένη από επιμελημένη λιθοδομή με πελεκητούς λίθους.
Το αρμολόγημα έχει γίνει με μεγάλη επιμέλεια, από ασβεστοτσιμεντοκονίαμα μεγάλης περιεκτικότητας σε τσιμέντο
Ιστορικό
Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1965.

11. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΥ ΣΤΟ  ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ
­­­Θέση
Βρίσκεται δύο περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά  του χωριού Νεραϊδοχώρι και γεφυρώνει το Περτουλιώτικο ρέμα, λίγο πριν τη σμίξη του με το ρέμα Κόρμπου. Το γεφύρι συνέδεε παλιά τα χωριά του Ασπροποτάμου, πέραν Νεραϊδοχωρίου, με τον Τρικαλινό κάμπο. Συνδέεται με καλντεριμωτό μονοπάτι «Σκάλα Κόρμπου» που οδηγεί στην περιοχή της Ελάτης. Το γεφύρι χρησιμοποιείται σήμερα μόνο από φυσιολάτρες.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλικό τόξο, με το αριστερό βάθρο θεμελιωμένο πάνω  σε συμπαγή  βράχο  και το δεξιό σε γαιώδες έδαφος. Έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Άνοιγμα τόξου: 14,30 μέτρα
Ύψος τόξου: 7,70 μέτρα
Πάχος διαζώματος τόξου: 0,55 μέτρα
Πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,80 μέτρα
Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 30,50 μέτρα και το συνολικό ύψος είναι 8,60 μέτρα.
Στο κλείδωμα του τόξου διακρίνεται  κάποια ασυμμετρία που πιθανώς να έγινε από κατασκευής του γεφυριού.
Είναι χαρακτηριστική η αισθητική παραμόρφωση του γεφυριού με την προσθήκη των κακότεχνων υποτυπωδών τσιμέντινων στηθαίων και την επικάλυψη του καταστρώματος με σκυρόδεμα, μετά από πρόχειρη συντήρηση που έγινε από την πρώην Κοινότητα Νεραϊδοχωρίου πριν από είκοσι χρόνια, για να αποτραπεί η κατάρρευση του γεφυριού.
Υλικά κατασκευής
Το υλικό κατασκευής του γεφυριού είναι ο μαργαϊκός ψαμμίτης. Το τόξο από λαξευτές πέτρες και τα τύμπανα από λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών.
Ιστορικό
Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το γεφύρι χτίστηκε στο δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα και χρηματοδότης του ήταν ο αρχιτσέλιγκας και επίσημος προεστός Ασπροποτάμου και με μεγάλη περιουσία Γούσιος  (: δηλ. Γεώργιος) Χατζηπέτρος, πατέρας του αγωνιστή της Επανάστασης και στρατηγού Χριστόδουλου Χατζηπέτρου από το Νεραϊδοχώρι (π.ο. Βετερνίκο). Ο Γούσιος Χατζηπέτρος είχε συνδέσει το όνομά του με κοινωφελή έργα. Έργο του είναι και η περίφημη «Σκάλα Κόρμπου». Το όνομά του αναφέρεται στα μοναστήρια Αγ. Παρασκευής (1792) Νεραϊδοχωρίου και Αγ. Τριάδος (1798) Δέσης και στις εκκλησίες Αγ. Νικολάου (1763) Νεραϊδοχωρίου  και Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1863) Περτουλίου.

12. ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΟΚΟΥ ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΥ ΣΤΗ ΜΕΣΟΧΩΡΑ
Θέση
Βρίσκεται λίγο μετά το χωριό Μεσοχώρα, στη θέση Αρατζόρεμα, και απέχει από τα Τρίκαλα 73 χλμ. Γεφυρώνει τον ποταμό Αχελώο (Ασπροπόταμο) και συνδέει την Μεσοχώρα με τα πέραν του Αχελώου χωριά του Ν. Τρικάλων και την Ήπειρο. Τμήμα του γεφυριού έχει επιχωθεί από τις εργασίες κατασκευής του φράγματος Μεσοχώρας και το τοπίο έχει αλλοιωθεί.
Σε δυο-τρία χρόνια το γεφύρι θα σκεπαστεί από τα νερά του ταμιευτήρα και θα χαθεί έτσι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα  απαράμιλλης  τέχνης και ομορφιάς
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι χτισμένο σε τοπικό βραχοστένωμα του Αχελώου (Ασπροπόταμου) που του εξασφαλίζει ασφαλή θεμελίωση. Τα βάθρα του είναι θεμελιωμένα πάνω σε συμπαγή βράχο, γεγονός που αποτέλεσε κύριο κριτήριο για την επιλογή της θέσης και της μορφής του. Το γεφύρι αυτό είναι  αποτέλεσμα συνδυασμού  της υψηλής  κατάρτισης των μηχανικών στο τέλος του 19ου αιώνα και μετέπειτα, με την αριστουργηματική επιδεξιότητα και τέχνη των Ηπειρωτών λαϊκών μαστόρων της εποχής.
Αξιοσημείωτος είναι ο άψογος βαθμός επεξεργασίας των λαξευτών πετρών όλων των ειδών της λιθοδομής του γεφυριού. Ο τέλειος συνδυασμός των πετρών του διαζώματος του τόξου, δημιουργούν  την αίσθηση χυτής κατασκευής.
Το γεφύρι είναι μονότοξο αποτελούμενο από το κύριο τόξο του που γεφυρώνει τη βαθιά κοίτη του ποταμού και από δύο δευτερεύοντα ανοίγματα εκατέρωθεν του τόξου.
Εκατέρωθεν του κυρίου τόξου υπάρχουν επίσης, συμμετρικά, τρία ανακουφιστικά ανοίγματα (ψευδοκαμάρες) τοποθετημένα στο ύψος των μεγάλων πλημμυρικών σταθμών.
Πάνω από το γεφύρι για την εξυπηρέτηση των τροχοφόρων τοποθετήθηκε, το 1979-80, γέφυρα τύπου «Μπέλεϋ» πλάτους 5μ. η οποία διοχετεύει τα φορτία στα ακρόβαθρα του τόξου. Οι κραδασμοί όμως από τη διέλευση βαρέων οχημάτων δημιούργησαν  διαμήκεις και εγκάρσιες μικρορηγματώσεις κυρίως στα τόξα των βοηθητικών ανοιγμάτων  καθώς και κατάρρευση τμημάτων των πέτρινων στηθαίων.
Το κύριο τόξο του γεφυριού έχει άνοιγμα  30 μέτρα. Το ύψος του κλειδιού από τη χαμηλή στάθμη του νερού είναι 13,00μ. Τα δύο μεγάλα δευτερεύοντα ανοίγματα  έχουν ύψος 9,00μ., πλάτος 7,40μ. και καταλήγουν  σε ημικυκλικό τόξο.
Το πάχος του διαζώματος τόξου είναι 0,70μ. και το πάχος του 2ου διαζώματος στη θέση του κλειδιού είναι 0,40μ. ενώ στις θέσεις των γενέσεων αυξάνεται σε 1,80μ.
Το πλάτος του φορέα-καταστρώματος είναι: 3,00μ.-2,40μ.
Τα πέτρινα στηθαία έχουν ύψος 1,10μ. και πλάτος 0,30μ. και η στέψη
τους καλύπτεται από μονοκόμματες λαξευτές ορθογωνισμένες πέτρες. Κάτω από τα στηθαία διακρίνεται καλογραμμένη κορωνίδα.
Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 57,00 μέτρα.
Υλικά κατασκευής
Το πέτρωμα από το οποίο ελήφθησαν οι πέτρες κατασκευής του γεφυριού, είναι ψαμμιτικό.
Οι λιθοδομές των τόξων, βάθρων, κορωνίδας και στηθαίων, είναι ορθογωνικές λαξευτές, με άριστο βαθμό επεξεργασίας των λίθων. Αποτέλεσμα των πιο πάνω ήταν να προκύψουν λεπτότατοι αρμοί που μόλις διακρίνονται. Τα τύμπανα είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών.
Το κονίαμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν ποζολάνη (σκόνη) φερμένη από ηφαίστειο της Ιταλίας.
Ιστορικό
Το γεφύρι χτίστηκε το 1894, με πιστώσεις που διατέθηκαν από το δημόσιο, ύστερα από ενέργειες του βουλευτή Τρικάλων Κων/νου (Κόκκου) Χατζηπέτρου, αντιπροσώπου της περιοχής στη Βουλή, γι’ αυτό και οι κάτοικοι των γύρων χωριών, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, δώσανε στο γεφύρι το όνομά του.
Πρωτομάστορας-εμπειροτέχνης ήταν ο Γεώργιος Μπέκας από το χωριό Πράμαντα Ιωαννίνων. Την επίβλεψη εκ μέρους του δημοσίου είχαν οι επιστάτες εργοδηγοί Γεώργιος Καζαμπάκος και Αχιλλέας Τακιντζής.

Ο Κων/νος  (Κόκκος) Χατζηπέτρος, απόγονος  του αγωνιστή  του 1821 Χριστόδ. Χατζηπέτρου, γεννήθηκε το 1862. Εκλέχτηκε βουλευτής της επαρχίας Τρικάλων το 1892, 1895, 1899 και 1902. Σκοτώθηκε το πρωί της 18ης Ιουνίου του 1904, έξω από την Αθήνα, σε μονομαχία, από τον τότε υπουργό Παιδείας Σπ. Στάη, ύστερα από ένα οξύτατο επεισόδιο στη Βουλή. Σημειωτέον ότι ο Κ. Χατζηπέτρος ήταν τρομερά μύωπας.

13. ΤO ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ «ΚΟΡΑΚΟΝΗΣΙΟΥ»
Θέση
Γεφυρώνει το ρέμα Αρέντας, 400 μέτρα περίπου, πριν τη συμβολή του με τον Αχελώο, στην τοποθεσία «Κορακονήσι». Εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών Μυροφύλλου & Πολυνερίου με τα Ελληνικά και από εκεί προς Μουζάκι, Τρίκαλα, Καρδίτσα. Η παράδοση αναφέρει ότι από το γεφύρι περνούσε η αρχαία  οδός «Αμβρακία» που ένωνε τη Θεσσαλία με την Ήπειρο. Σήμερα το γεφύρι είναι απροσπέλαστο. Τα παλιά μονοπάτια, που οδηγούσαν σ’ αυτό, έκλεισαν από διάφορες επιχωματώσεις και κατολισθήσεις.
Περιγραφή-Τεχνικά χαρακτηριστικά
Το γεφύρι είναι μονότοξο με ημικυκλική μορφή τόξου.
Το άνοιγμα του τόξου έχει μήκος 9,20 μέτρα και το ύψος του γεφυριού από την κοίτη του ποταμού είναι 6,30μ.
Το διάζωμα  τόξου έχει πάχος  0,45μ. και  το  κλειδί  του  διαζώματος 0,50μ.
Το πλάτος του φορέα είναι 2,50μ. και το πλάτος καταστρώματος 2,20μ. Το συνολικό μήκος της γέφυρας είναι 23,30μ. (ανάπτυγμα).
Το δεξιό βάθρο του είναι θεμελιωμένο σε συμπαγή βράχο και το αριστερό στην κοίτη του ποταμού. Λόγω της μορφολογίας  του εδάφους, το αριστερό σκέλος της γέφυρας έχει πολύ μεγαλύτερη κλίση από το δεξιό.
Τα στηθαία είναι εντελώς κατεστραμμένα. Υπάρχουν μεμονωμένες «αρκάδες» (όρθιες πέτρες).
Υλικά κατασκευής
Για την κατασκευή της γέφυρας έχει χρησιμοποιηθεί ψαμμίτης. Στο διάζωμα του τόξου οι πέτρες είναι επιμελώς λαξευτές και στο εσωρράχιο με λιθοδομή μορφής οριζόντιων αρμών. Τα τύμπανα κτίστηκαν από αργολιθοδομή.
Ιστορικό
Εντοιχισμένη πλάκα, στο αριστερό τύμπανο (κατάντι) του γεφυριού, φέρει χρονολογία  κατασκευής 1241.
Όμως η τεχνοτροπία κατασκευής της γέφυρας ανάγεται στον 18ο αιώνα. Ίσως η εντοιχισμένη πλάκα με την χρονολογία  να ανήκει σε παλιότερο γεφύρι που ήταν στη θέση του σημερινού.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΑΠ. ΓΟΡΓΟΓΕΤΑΣ
Τ. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΟΤΕ Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ
ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ

9ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών, Ασπροπόταμος Τρικάλων 11-12-13 Μαΐου 2007