Πριν από λίγο καιρό πληροφορήθηκα με πολλή θλίψη το θάνατο ενός αγαπητού φίλου και συνεργάτη από το Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων, του Κωνσταντίνου Κούρου.
Τον είχα γνωρίσει πριν περίπου τριάντα πέντε χρόνια στην Αθήνα, όταν δούλευα πάνω στο άρθρο μου: Χορός, εθνοτικές ομάδες και συμβολική συγκρότηση της κοινότητας στο Πωγώνι της Ηπείρου, και ήθελα κάποιες πληροφορίες και διευκρινίσεις για τους Βλάχους του Πωγωνίου και κυρίως του Κεφαλόβρυσου (πρώην Μετζιτιέ), που ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του. Ως μέλος της Αδελφότητας Κεφαλοβρυσιτών Αθηνών ήταν από τους πλέον πρόθυμους συνεργάτες μου και υπήρξε ως το τέλος της ζωής του ένθερμος υποστηρικτής σε όσα θέματα αφορούσαν το «αγαπημένο του Μετζιτιέ» (Κεφαλόβρυσο) και τους Βλάχους.
Με τον Κώστα αναπτύχθηκε μια ζεστή φιλία, καθώς η συνεργασία μας συνεχίστηκε και κατόπιν, όταν άρχισα την επιτόπια εθνογραφική μου έρευνα διάρκειας στο Κεφαλόβρυσο το 1993, απόρροια της οποίας αποτελεί και το βιβλίο: Οι Βλάχοι του Μετζιτιέ και η ειρωνεία της ιστορίας, Μια εθνογραφία του μη προβλέψιμου. Η βοήθειά του υπήρξε αμέριστη. Πάντα θερμός και πρόθυμος να με βοηθήσει και να με καθοδηγήσει, ενώ ήταν πάντα διαθέσιμος να συζητήσουμε διάφορα θέματα για τους Βλάχους, για το Πωγώνι, για την Ήπειρο και πολύ περισσότερο για το Κεφαλόβρυσο.
Όταν ξεκίνησα την έρευνα στο Μετζιτιέ, απ’ αυτόν ζήτησα βοήθεια για να βρω κατάλυμα, να βρω πληροφορητές αλλά και για να με προφυλάξει από ατοπήματα εθνογραφικά σε μια ιδιαίτερη και ευαίσθητη πολιτισμικά ομάδα που γνώριζα τότε πολύ λίγο. Θυμάμαι μου είχε πει χαρακτηριστικά: «δεν θα πεις ότι θέλεις να μελετήσεις τους Βλάχους, γιατί θα μαζευτούν. Θα πεις ότι θέλεις να μελετήσεις τα έθιμα του χωριού»,
Ένας εθνογράφος, που ονομάζεται στην ανθρωπολογική θεωρία «ο ανυποψίαστος ανθρωπολόγος», ενδέχεται να κάνει λάθη χειρισμών που μπορούν να υπονομεύσουν την έρευνά του. Αναφέρω συγκεκριμένα τον όρο Αρβανιτόβλαχοι που χρησιμοποίησα κάποια στιγμή στην αρχή της έρευνας μου και που δεν τον θεωρούν ορθό οι Μετζιτιώτες (Μιτζιντώνοι). Τόνιζαν ότι «εμείς δεν είμαστε Αλβανοί, είμαστε Έλληνες Βλάχοι», άσχετα αν Βλάχοι μελετητές, γλωσσολόγοι και ιστορικοί, για διάκριση χρησιμοποιούν τον όρο, όπως ο Αχιλλέας Λαζάρου, ο Αντώνης Μπουσμπούκης κ.ά. Έτσι στις συγγραφές μου απέφυγα τον όρο Αρβανιτόβλαχοι, χρησιμοποίησα το πλείστον μόνο τον όρο Βλάχοι ή Φαρσεριώτες Βλάχοι, αν και από άποψη «ομαδοποιήσεων» δεν ήταν απόλυτα ακριβείς.
Ο Κώστας με βοήθησε να βρω κατάλυμα τον πρώτο χρόνο στο σπίτι του Τόλη Γραμμόζη, που βρισκόταν στη Γερμανία, γιου του άλλου αγαπητού μου φίλου και συνεργάτη Αχιλλέα Γραμμόζη που χάθηκε κι αυτός πριν από μερικά χρόνια.
Η ζωή μου στο χωριό και με αυτούς τους φίλους και με τους άλλους που γνώρισα είναι καταγραμμένη στο σχετικό λεπτομερές εθνογραφικό μου ημερολόγιο σε δύο τόμους. Ο πρώτος εκδόθηκε ήδη από τις εκδόσεις Ηρόδοτος, (Η ζωή μου με τους Βλάχους του Μετζιτιέ (Κεφαλόβρυσου) Πωγωνίου - Ήπειρος. Το εθνογραφικό Ημερολόγιο 1993-1996), ενώ ο δεύτερος είναι προς έκδοση.
Ο Κώστας, μάλιστα, με φιλοξένησε και στο σπίτι του, με κάλεσε στο τραπέζι του και μοιράστηκε μαζί μου το φαγητό του. Με έπαιρνε μαζί του ή με συνόδευε στα πανηγύρια στα Φραστανά (Μερόπη), στο Βασιλικό, στο Ωραιόκαστρο, ακόμα και στο Πάπιγκο, στο Ζαγόρι. Παντού πηγαίναμε μαζί, αν βρισκόταν στο Κεφαλόβρυσο. Δεν βαρυγκομούσε, ήταν πάντα ενθουσιασμένος και θερμός, από χαρακτήρος, αλλά και γιατί αντιλαμβανόταν ότι κάτι σημαντικό συνέβαινε στον τόπο του: Αυτό ήταν η καταγραφή της ιστορίας και του πολιτισμού του χωριού του από ένα ειδικευμένο ερευνητή της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος προσπαθούσε όσο μπορούσε να είναι «πιο έντιμος» στη δουλειά του.
Ακόμα και μετά το 2004 που η έρευνα τελείωσε στο χωριό κρατήσαμε επαφή. Τηλεφωνιόμαστε συχνά και πάντα στις γιορτές και συζητάγαμε διάφορες λεπτομέρειες για τα κείμενα και τα άρθρα μου που βρίσκονταν σε επιστημονική επεξεργασία.
Η απώλεια του ήταν για μένα μια σημαντική συναισθηματική και ουσιαστική απώλεια και για το Κεφαλόβρυσο ακόμα μεγαλύτερη. Ο Κούρος, και σε μεγάλη ηλικία που ήταν τότε, συνέχιζε να ενδιαφέρεται για ό,τι συνέβαινε, για τα πολιτιστικά γεγονότα αλλά και τα κοινοτικά (πολιτική). Είχε μάλιστα εκλεγεί και στο Δ.Σ. της Αδελφότητας του χωριού επανειλημμένα καθώς και στο Δ.Σ της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων. Είχε δε εκδώσει κείμενα του με ιστορικό και λαογραφικό ενδιαφέρον στην τοπική εφημερίδα Πηγή Κεφαλοβρύσου καθώς και στα Πωγωνιακά Χρονικά του Κωνσταντίνου Χρ. Κωστούλα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ και στη γενναιοδωρία αυτού του έντιμου ανθρώπου. Δεν με άφησε ποτέ να πληρώσω στα κοινά γεύματα με τις παρέες μας, στα μαγαζιά του Φώτη Καραμάνη, του Τόλη Μεντή, του Τάκη Σχίζα. Θυμάμαι πάντα τη ψητή προβατίνα που απολαμβάναμε μαζί. Ακόμα και όταν ήρθε η ομάδα έρευνας φυσικής ανθρωπολογίας του καθηγητή Θεόδωρου Πίτσιου και των φοιτητών του, πλήρωνε πάντα το φαγητό τους, ενώ είχε προβλεφθεί από την Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας σχετικό κονδύλι για τα έξοδά τους. Στην Εταιρεία τότε ήμουν εγώ πρόεδρος και είχα εισηγηθεί την διενέργεια φυσικο-ανθρωπολογικής έρευνας στο Κεφαλόβρυσο τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν στο 1ο Συμπόσιο Φοιτητών Ανθρωπολογίας (Μούκας Ι. - Τσίγκος Σ.: Ανθρωπολογική μελέτη στο Κεφαλόβρυσο Πωγωνίου, 22.4.1999, Αθήνα).
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει και ας μείνει στη μνήμη των συγχωριανών του ως ένα άξιο παιδί του τόπου του.
Δρ. Ελευθέριος Π. Αλεξάκης
Ομότιμος Διευθυντής Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών
Επισκέπτης Καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Δολό Πωγωνίου. Στην υποδειγματική βλάχικη καλύβα. Στο μέσο ο Κώστας Κούρος με την κάμερα στο χέρι, δεξιά ο Αχιλλέας Γραμμόζης, αριστερά ο Κωστάρας, που είχε την ιδέα της κατασκευής.