Διασπορά των Βλάχων

Αν και τα βοσκοτόπια των βόρειων πλαγιών του Βερμίου θα πρέπει να ήταν γνωστά στα φαλκάρια των Αρβανιτόβλαχων που έφτασαν ήδη από τα μέσα του α' μισού του 19ου αιώνα στην ευρύτερη περιοχή, ανάμεσα στο Βόρρα και το Μορίχοβο και το βόρειο Βέρμιο, η παρουσία τους στην περιοχή του Γραμματικού υποθέτουμε ότι ήταν περιστασιακή και παροδική μέχρι το 1878. Σύμφωνα με παλαιότερα καταγεγραμμένες παραδόσεις, μετά το 1878 και τη διάσπαση του μεγάλου καλυβικού οικισμού της Τσιακούρας στο Μορίχοβο, κάποιο φαλκάρι, ακολουθώντας τους τσελιγκάδες Γούσιο Τσέλιο και Τέγα Κούσα, βρέθηκε να αναζητά την ευκαιρία να δημιουργήσει κάποιον πιο σταθερό θερινό οικισμό στα πλούσια βοσκοτόπια της περιοχής του βόρειου Βερμίο ². Ακολουθώντας τις πρακτικές των απόλυτα νομαδικών φαλκαριών, περιπλανήθηκαν για αρκετά χρόνια και έστησαν τις θερινές τους καλύβες σε διάφορες τοποθεσίες. Προς τα τέλη του 19ου αιώνα, δημιούργησαν ένα σταθερότερο θερινό καλυβικό οικισμό σε κτήματα της τότε κοινότητας Γραμματίκοβου, του σημερινού Κάτω Γραμματικού. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, το Κάτω Γραμματικό κατοικούταν από περίπου ισάριθμους σλαβόφωνους χριστιανούς, πιστούς στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και κατ' επέκταση στις ελληνικές θέσεις, και Τούρκους με καταγωγή από τα γειτονικά κονιαροχώρια της Εορδαίας³ .

Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω λέγοντας δύο λόγια για τον Αλμυρό, γιατί υποθέτω οι περισσότεροι σύνεδροι έρχεστε πρώτη φορά, αλλά και για να λύσω την απορία για τον τίτλο του συνεδρίου «…των Δύο Αλμυρών».
Ο Αλμυρός λοιπόν, στη θέση που βρισκόμαστε σήμερα, έχει μία ιστορία περίπου 600 ετών. Μητέρα πόλη του Αλμυρού υπήρξε η αρχαία Άλος, η οποία ήταν στην αρχαιότητα μία πόλη ανάμεσα στο βουνό Όθρυς και τις παραθαλάσσιες ακτές, 10 χλμ. από το σημερινό Αλμυρό, σε μια στρατηγική θέση ελέγχοντας τον δρόμο από Βορά προς Νότο. Ιδρυτής της ήταν ο μυθικός βασιλιάς Aθάμας και καταστράφηκε το 346 π.X. από τον Παρμενίωνα, στρατηγό του Φιλίππου του B΄. Το 302 π.X. περίπου, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε στην περιοχή Κεφάλωση την ελληνιστική Άλο η οποία καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό το 265 π.X.

Οι εγκαταστάσεις των Μοσχοπολιτών στο Μίσκολτς¹ μέσα από το κρατικό αρχείο της ουγγρικής πόλης² .
Στο ξεκίνημα του 20^ου αιώνα κι ενώ η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα λειτουργούσε κάτω από τους απόλυτα αποδεκτούς νόμους της νευτώνειας κίνησης των πραγμάτων, από το γραφείο του, που βρισκόταν στη Βέρνη, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δημιουργούσε νέα δεδομένα στην αντίληψη των πραγμάτων αποδεικνύοντας, ότι ο ιστορικός χρόνος δεν αποτελεί μία σταθερή μαθηματική αρχή αλληλοδιαδοχικά διαδραματιζόμενων γεγονότων, αλλά ένα ιδιαίτερο σύστημα αναφοράς, στο οποίο ο χρόνος συνυφαίνεται άρρηκτα και αδιάσπαστα με τον χώρο σε μια τέλεια διαμορφωμένη ενότητα.

Ανάμεσα στους πληθυσμούς που κατοικούν στους νομούς Αργυροκάστρου, Αγ. Σαράντα, Δελβίνου, Πρεμετής, Ερσέκας κι ευρύτερα είναι και μια βλάχικη κοινότητα του κορμού φαρσερώτες. Αυτό το αρχαίο όνομα εδώ και 150 χρόνια το έχουν αντικαταστήσει με ένα άλλο όνομα. Μεταξύ τους αποκαλούνται «Μιτζιντόν» και «κουλούνια». Το πρώτο όνομα προέρχεται από το όνομα του χωριού Μετζιτιέ (σήμερα Κεφαλόβρυσο) των Ιωαννίνων, ενώ το δεύτερο προέρχεται από το όνομα της περιοχής της Κολόνια.