Το 1954 ο Ηπειρώτης συγγραφέας Λάμπρος Μάλαμας βρέθηκε στο χωριό Φούρκα για να περάσει εκεί τις ημέρες του Πάσχα.
Τις εντυπώσεις αλλά και τα ήθη των κατοίκων του ορεινού αυτού χωριού της Ηπείρου, τις κατέγραψε και τις δημοσίευσε αρκετά αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, στο βιβλίο του «Θωρώντας Βουνά & Πέλαγα».
«Νότες από τη Φούρκα. Τερπνή οδοιπορία. Χαρά στην ξένοιαστη ψυχή, που φτερουγάει σαν το πουλί, σε κοντινά ή μακρινά ταξίδια της αγάπης. Είναι ψυχή πάντα νέα, όποια ειν’ ερωτευμένη με τη ζωή, με τη φύση και μ’ όλα τα πλάσματα της. Ψυχή που αγαπάει, θαυμάζει δίκαια αξίες και μορφές, δημιουργεί κι αναγεννιέται, ποτέ της δε γεράζει. Όποιος δε γνώρισε, έστω και λίγο, τα ορεινά χωριά της Ηπείρου μας, κρίμα του, που δε γεύτηκε αυτή την ξέχωρη φυσική ομορφιά, τη φτώχεια και την αρχοντιά και κάθε χάρη του λαού μας.
Βλαχοχώρια
Το παράδειγμα της Κρανιάς Ασπροποτάμου1
Η Κρανιά Ασπροποτάμου, περισσότερο από σημείο στο χάρτη -γεωγραφικά συγκεκριμένη θέση-, ένα από τα χωριά δηλαδή που συγκροτούνται, μετατοπίζονται, παρακμάζουν και ανασυγκροτούνται στη διάρκεια του ιστορικού χρόνου, είναι πρώτα από όλα ένας βιωμένος, ένας κοινωνικοποιημένος χώρος.
Εκτός από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες τα οποία έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέοι οικισμοί, υπάρχει και το Ματσούκι. Είναι το τρίτο βλαχοχώρι των Τζουμέρκων, όπου οι κάτοικοι συνεχίζουν να μιλάνε βλάχικα όπως και ελληνικά. Το Ματσούκι ίσως να μην έχει τη φήμη των άλλων δύο χωριών, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν έχει ενδιαφέρον.
Ο στενός δρόμος ανηφορίζει στις απότομες πλαγιές της Κακαρδίτσας (2.429 μ.) μέχρι να καταλήξει στο χωριό, το οποίο έχει λιγότερη πέτρα από τα άλλα δύο χωριά, αλλά περισσότερους κατοίκους τον χειμώνα, μέχρι και δημοτικό σχολείο!
Οι Καλαρρύτες Βρίσκονται στις δυτικές πλαγιές της γεωτεκτονικής ζώνης της οροσειράς της Πίνδου του Νομού Ιωαννίνων στην Ήπειρο, σε υψόμετρο 1200 μ. Εντάσσονται γεωγραφικά στην περιοχή των Τζουμέρκων. Το κύριο στοιχείο της περιοχής είναι οι ορεινοί όγκοι που περιβάλλουν την κοινότητα, δηλαδή του Περιστερίου (Λάκμος) 2285 μ. και των Τζουμέρκων (Αθαμανικά όρη) 2429 μ. Οι Καλαρρύτες είναι κτισμένοι στο χείλος της απότομης χαράδρας που καταλήγει στον ποταμό Καλαρρύτικο, σε υψόμετρο 1200 μ.
Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από τον ψυχρό έως δριμύ και παρατεταμένο χειμώνα, σύντομη άνοιξη και από θερμό, πλούσιο σε Βροχές καλοκαίρι, με παρατεταμένο φθινόπωρο. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των Καλαρρυτών είναι το ξηρό, χωρίς καθόλου υγρασία, κλίμα τους.