Η Ασπροποταμίτικη χώρα ανήκει στο γεωγραφικό συγκρότημα της Πίνδου. Εκεί υπάρχουν πανέμορφα χωριά, όπως το Γαρδίκι, που είναι ένα από τα πολυανθρωπότερα και ζωτικότερα κέντρα του Ασπροποτάμου.
Τα τοπωνύμια του Ξηρολίβαδου θα αναφερθούν σύμφωνα με το ανάγλυφο της περιοχής με τέτοια σειρά ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητά. Ο ευρύτερος χώρος του Ξηρολιβάδου μοιάζει με μία λεκάνη όπου στο κέντρο περίπου της λεκάνης αυτής βρίσκονται η Πάντια (το Τσαΐρι), η Μπάρα (η Λίμνη), τα Πεύκα και ο λόφος του Προφήτη Ηλία στις πλαγιές του οποίου είναι κτισμένο το χωριό. Γύρω –γύρω από τα μέρη αυτά υψώνονται τα βουνά και βέβαια η λεκάνη αυτή είναι ανοιχτή και χαμηλώνει προς το ανατολικό μέρος (προς την Βέροια).
Τα τοπωνύμια που θα παρουσιάσουμε ανήκουν μόνο στα σύνορα του Ξηρολιβάδου. Πρώτα θα αναφέρουμε την βλάχικη ονομασία τους και μετά θα την μεταφράζουμε στα ελληνικά.
Έτσι θα ξεκινήσουμε από το ανατολικό μέρος, θα προχωρήσουμε βόρεια ακολουθώντας την νοητή κυκλική γραμμή της λεκάνης, θα επιστρέψουμε στην αρχική μας θέση και μετά θα ανηφορίσουμε προς το κεντρικό μέρος της λεκάνης (προς το χωριό και τα πεύκα).
O οικισμός του Ξηρολιβάδου είναι κτισμένος στην ανατολική άκρη μιας πευκόφυτης κοιλάδας επάνω στο Βέρμιο όρος, σε υψόμετρο 1.220 μέτρων και σε απόσταση 19 χιλιομέτρων δυτικά της Βέροιας. Το χωριό, που σήμερα αριθμεί 350 σπίτια, βρίσκεται δίπλα σε μια μικρή λίμνη, τη «Μπάρα» και μεταξύ αυτού και του πευκοδάσους παρεμβάλλεται ένα απέραντο λιβάδι.
Περίληψη:
Με αντικείμενο μελέτης συγκεκριμένες ορεινές κοινότητες της Πίνδου, η ανακοίνωση αναφέρεται στις συζητήσεις για τη σχέση του πολιτισμού με τις αντιλήψεις του χώρου, στον προβληματισμό δηλαδή για ζητήματα όπως η ιδεολογική αναπαράσταση του τόπου, η ερμηνευτική λειτουργία του τοπίου αλλά και η αμφισβήτηση της τοπικής οριοθέτησης της ταυτότητας. Προσεγγίζει δηλαδή τις έννοιες του χώρου, του τόπου και του τοπίου, της εντοπιότητας και της «απεδαφοποίησης» της ταυτότητας, ζητήματα που υπερβαίνουν μονοσήμαντες τοπικές προσεγγίσεις και παραπέμπουν σε υπερτοπικές θεωρήσεις. Η μελέτη του τοπικού και οι θεματικές με τις οποίες συνδέεται - το βίωμα, η μνήμη και η αναπαράσταση-, ο επαναπροσδιορισμός των διαστάσεων του χώρου, η μελέτη της τοπικής ιδιαιτερότητας μέσα από την ιστορικότητά της και τις δομικές συναρθρώσεις της, η σχέση τελικά της παράδοσης με τη νεωτερικότητα, αποτελούν αντικείμενο προβληματισμού τόσο στο εσωτερικό των ανθρωπιστικών επιστημών αλλά και θέμα ευρύτερου διεπιστημονικού διαλόγου και διαμορφώνουν το πλαίσιο για τη διεύρυνση της θεωρητικής και μεθοδολογικής οπτικής της Λαογραφίας.
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Το Παλαιοχώρι Συρράκου είναι ένα μικρό ορεινό χωριό, εκτεταμένο σε μια μεγάλη γεωργοκτηνοτροφική έκταση 22km2, στις απότομες δυτικές υπώρειες της κεντρικής Πίνδου. Το χωριό εκτείνεται μεταξύ της οροσειράς της Πρίζας και του ελατόδασους του Βριζοτοπίου και συνορεύει με τα δημοτικά διαμερίσματα Προσήλιου, Μιχαλιτσίου, Ποτιστικών, Ανατολική και την κοινότητα Βαθυπέδου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ
Κατά την τελευταία απογραφή του έτους 2011 υπήρχαν 66 μόνιμοι κάτοικοι. Το χωριό κατά την Τουρκοκρατία, και μέχρι το 1880, αποτελούσε ενιαία κοινότητα με το σημερινό Συρράκο, που υπάγονταν μαζί με τα άλλα γειτονικά χωριά στην επαρχία Μαλακασίου. Το Παλαιοχώρι χωρίστηκε από το Συρράκο το 1880 επί άρχοντα Γούλα Αναστασίου Τοπάλη (Γούλα Τάσιου), παρά τις επίμονες αντιρρήσεις των Συρρακιωτών που δεν ήθελαν το χωρισμό. Τα όρια των δύο κοινοτήτων μπήκαν στην κορυφή του Τσάρκου - Πρίζας - Πλίνου.
Η βλαχική αυτή φυλή κατέχει κυρίως την κατά την Κωλώνιαν ή Μουζακιάν (Ιλλυρίαν) χώραν της Νέας ή Ανω Ηπείρου. Η μεν Κωλώνια1 προς δυσμάς παρά τα Μακεδονικά σύνορα κειμένη ως ορεινή και άγρια παράγει κατοίκους πελωρίους το ανάστημα, βροντοφώνους και αγριωτάτους, ενώ η Μουζακιά2 προς το Βεράτιον εκτεινομένη ως ευφορωτάτη και περικαλλής χώρα παράγει γλυκυτέρους ανθρώπους, βραχυτέρους το ανάστημα και πολυλόγους, περιφήμους δε ιπποδαμαστάς, διότι η χώρα των τρέφει πλήθος ίππων, θαυμαστών καθ' όλην την Ήπειρον, Μακεδονίαν και Αλβανίαν δια το βραχύτατον σώμα και την θαυμασίαν ταχύτητά των.
Εν Μουζακιά, έν η περιήλθε και εδίδαξεν, απέθανε δε και ετάφη ο ισαπόστολος Κοσμάς προ αιώνος ήδη περίπου, η χριστιανική θρησκεία έμεινεν ως επί το πλείστον ανέπαφος. Αλλ' εν τη απροσίτω Κωλώνια, οι Τούρκοι υπερίσχησαν και επέβαλον απανταχού το θρήσκευμα του προφήτου των. Ώστε οι εν Κωλώνια Καραγκούνοι είναι σήμερον πάντες σχεδόν Οθωμανοί.