Συμπληρωματικές δραστηριότητες των κτηνοτρόφων της Πίνδου.
Οι νομάδες και ημινομάδες βλάχικοι πληθυσμοί έχουν απασχολήσει δια μακρών την ελληνική λαογραφία, αλλά και πολλούς και ποικίλους κλάδους της ελληνικής επιστήμης. Η σχετική βιβλιογραφία είναι μεγάλη και σπουδαία, βρίσκεται δε εν εξελίξει. Σημαντικό σταθμό στην επιστημονική αυτή πορεία αποτελεί η μετά χείρας μελέτη του Στέλιου Α. Μουζάκη, γνωστού για τις πολλές, πρωτότυπες, τεκμηριωμένες και άκρως ενδιαφέρουσες μελέτες του, στις οποίες πάντοτε προέχει η διεπιστημονική και η διαθεματική προσέγγιση του εκάστοτε ερευνώμενου θέματος. Εν προκειμένω, ο συγγραφέας συνδυάζει τη λαογραφία με την οικονομική ιστορία, μελετώντας τις μετακινήσεις και τις δραστηριότητες του Αναγνώστη Βασιλάκη και του τσελιγγάτου του, ανάμεσα στη Βωβούσα και στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Εξετάζει αλληλοδιαδόχως το ιστορικό πλαίσιο, τα κοινοτικά έσοδα, αλλά και τη συγκρότηση και τη δράση του τσελιγγάτου, τα παραγόμενα σε αυτό κτηνοτροφικά προϊόντα και τις πωλήσεις τους, τις συναλλαγές με μέλη του τσελιγγάτου, αλλά και με τις εκάστοτε κρατικές διοικητικές αρχές.
Εξετάζει επίσης λεπτομερώς τις παραγωγικές δραστηριότητες, τόσο στα κτηνοτροφικά δεδομένα, όπου κυριαρχεί η τυροκομία, όσο και στις συμπληρωματικές εκδοχές τους, όπως η δημιουργία νεροπρίονου, η εμπορία ξυλείας, ακόμη και η κατασκευή σαμαριών. Όλα αυτά μέσα από μια σειρά αρχειακών τεκμηρίων, κατά κύριο λόγο επιστολών, από το αρχείο του Αναγνώστη Βασιλάκη, τα οποία μελετώνται εξαντλητικά. (Μανόλης Γ. Βαρβούνης, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο Στέλιος Α. Μουζάκης (Αθήνα 1945) είναι ερευνητής ιστορίας πολιτισμών. Συτηματικά ασχολείται με την έρευνα και την παρουσίαση βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημίων και χειρογράφων, ενώ παράλληλα έχει ασχοληθει με ποικίλα θέματα του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Έχει πλούσιο συγγραφικό και εκδοτικό έργο. Μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και επετηρίδες. Είναι τακτικό μέλος στην Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, στην Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, κ.α. Είναι ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου των Ελληνικών Μύλων. Έχει συνεργαστεί σε επιστημονικού συλλογικούς τόμους και σε ιστορικά λεξικογραφικά έργα. Γιατο έργο του έχει τιμηθεί με διάφορες διακρίσεις.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΗΜΙΝΟΜΑΔΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΩΝ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ
ΜΟΥΖΑΚΗΣ Α. ΣΤΕΛΙΟΣ
ISBN 9789604851324
Εκδότης ΗΡΟΔΟΤΟΣ
Σειρά LAOGRAPHIA XV
Χρονολογία Έκδοσης Φεβρουάριος 2017
Αριθμός σελίδων 352
Διαστάσεις 24x15
Πολιτεία
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος (του καθηγητή λαογραφίας Μανόλη Γ. Βαρβούνη)
Πρόλογος
Εισαγωγή
Γενικά, η σημασία του αρχείου
Συμβολή στην έρευνα της οργάνωσης και της οικονομίας της ημινομαδικής κοινότητας. Συμπληρωματικές δραστηριότητες των κτηνοτρόφων της Πίνδου. Αιγοπρόβατα - τυροκομείο - κιρατζήδες - νεροπρίονο - σαμάρια
Μέρος Α.
Ιστορικό πλαίσιο αναφοράς: Βωβούσα χωρίον της Πίνδου, η προσάρτηση της Θεσσαλίας, ο χώρος και τα προβλήματά του, η κοινότητα, το Βελεστίνο. Κοινοτικά έσοδα: οι βοσκήσιμες γαίες, δημοτικοί φόροι. Το Αρχείο Βασιλάκη: περιεχόμενο, γενεαλογικά οικογενείας Βασιλάκη. Το τσελιγγάτο: συγκρότηση-λειτουργία, τσελιγγάτο Βασιλάκη, 1. συμμετοχή, 2. ρογιάρηδες-χουσμικιάριδες, 3. διατροφή-μεταφορά-Κιρατζήδες, 4. Ενοικιάσεις ορεινών βοσκοτόπων, 5. διαδρομές, κονάκια. Κτηνοτροφικά προϊόντα: παραγωγή, άρμεγμα-γάλα, τυρί-τομάρια, κούρος-μαλλιά, βούτυρο. Πωλήσεις προϊόντων: διαδικασία πώλησης, τρόπος καταγραφής, τραγιά. Μέλη του τσελιγγάτου και συναλλαγές: οι σμίχτες, τραγιά, πρόβατα, κρασί. Συναλλαγές με τη διοίκηση: οι φόροι προς τους Οθωμανούς, φόροι προβάτων, 1. τζελεπής-ντοπιάτικο, 2. βεκίλης, 3. χαράτζι-στρατιωτικός φόρος, διάφορες φοροδοτικές υποχρεώσεις, 1. δραγάτης, 2. εμίνης-αμίλης-αμιλικό, 3. πόστα-πέραμα. Τιμές αγαθών: είδη διατροφής, τιμές δημητριακών, νομίσματα και αξίες. Έξοδα γιδιαρέων: προσωπικά και οικογενειακά, στρένια, εκπαίδευση παιδιών-θρησκευτικότητα. Τεκμήρια σχετικά με Βελεστίνο: δηλώσεις βοσκής Βασιλάκη, φόρος οικοδομών, φόρος αροτριώντων ζώων, παζάρι και φόρος κατ' επέκταση, φορολόγηση μη δηλωθέντων, βλάχοι ως μισιακάριδες.
Μέρος Β.
Παραγωγικές δραστηριότητες: οι συντροφιές των κτηνοτρόφων, οι άτυποι συνεταιρισμοί μέσα από τα δεφτέρια. Νεροπρίονο: μαρτυρίες, ιστορικά, λόγοι δημιουργίας του νεροπρίονου, μορφές και εξέλιξη του νεροπρίονου, η υλοτομία στην Πίνδο, χρόνος λειτουργίας του πριονιού στην Πίνδο, η θέση και ο χώρος. Προϋποθέσεις, τρόπος κατασκευής και λειτουργίας, υλικά και μορφή της κατασκευής, τεχνίτες του νεροπρίονου, η συγκρότηση και χρηματοδότηση του έργου, 1. χρόνος δημιουργίας του συνεταιρισμού, 2. διαδικασία προμήθειας ξυλείας, 3. υλοτόμοι, 4. η διαδικασία υλοτομίας, 5. η μεταφορά των υλοτομημένων κορμών, 6. η παραγωγή πριστής ξυλείας, 7. μέγεθος παραγωγής, το εισόδημα του πριονιού, 1. η αξία της πριστής ξυλείας, 2. απόδοση του έργου, Κιρατζήδες, διαδρομές, αιτίες εξάλειψης του νεροπρίονου. Σαμάρια: η συντροφιά με τον σαμαρά.
Μέρος Γ.
Τεκμήρια: περιγραφή των τεκμηρίων.
Μέρος Δ.
Αλληλογραφία: επιστολές οικογένειας Βασιλάκη, συμπεριφορές-σχολιασμός. Πρώτη ενότητα, 1. Εκκλησία Ηπείρου και διοίκηση, 2. σχέσεις του Βασιλάκη με την Εκκλησία, 3. σχέσεις προς συνεργάτες, δεύτερη ενότητα, 1. τα προβλήματα στις σχέσεις της οικογένειας Βασιλάκη, 2. διένεξη με τον Καπετανόπουλο, 3. διένεξη με την Εταιρεία των Σιδηροδρόμων, το ταχυδρομείο της εποχής, οθωμανική λίρα και ελληνική δραχμή, φόροι και αποδόσεις.
Μέρος Ε.
Ονοματολογικά: ονόματα συνεργατών στα έγγραφα Βασιλάκη. Στατιστικά δεδομένα: 1. ονόματα ανδρών, 2. ονόματα γυναικών. Τοπωνύμια. Τραγούδια για τον τσέλιγγα Βασιλάκη.
Μέρος ΣΤ.
Ο Βασιλάκης ως μεγαλοτσέλιγγας, Οι λογιστικές γνώσεις του, Ο Βασιλάκης ως μεταπράτης βλάχος, Ο Βασιλάκης ως έμπορος Βαλκάνιος, Η γνώση της ελληνικής του Βασιλάκη.
Επίλογος
Γενικό ευρετήριο
Βιβλιογραφία
Πίνακας περιεχομένων