Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 13ου Συμποσίου Ιστορίας Λαογραφίας- Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών της ΠΟΠΣΒ με θέμα «ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ του ΣΤΡΥΜΟΝΑ». Το Συμπόσιο πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 8-9 Σεπτεμβρίου 2012 στο αμφιθέατρο του ΕΠΑΛ Ηράκλειας Σερρών. Κατά την έναρξη των εργασιών τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή για τον πρόσφατα αδικοχαμένο τραγουδιστή Χρήστο Στεργίου από την Προσοτσάνη Δράμας. Μετά την χορευτικές επιδείξεις των χοροδιδασκάλων της ΠΟΠΣΒ στην κεντρική πλατεία της Ηράκλειας ακολούθησε βλάχικο γλέντι με συμμετοχή άνω των 1000 ατόμων.
Αξίζει να σημειωθεί η ιδιαίτερα μεγάλη συμμετοχή κόσμου τόσο στις συνεδρίες αλλά και στις συναφείς με το Συμπόσιο εκδηλώσεις. Το εφετινό Συμπόσιο έδωσε τη δυνατότητα να μιλήσουν κυρίως οι ίδιοι οι Βλάχοι της υπό διαπραγμάτευση περιοχής για τον τόπο τους, το παρελθόν και το παρόν τους σ’ αυτόν. Με λίγα λόγια να καταθέσουν την πρόσληψη κι αντίληψη της ταυτότητάς τους. Επίσης δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιαστούν σύγχρονοι προβληματισμοί για τα πολιτιστικά βλαχικά πράγματα.
Ανοίγοντας τις εργασίες του Συμποσίου ο κ. Μιχ. Μαγειρίας, με την ιδιότητά του ως πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, εξήρε την ιστορική σχέση ανάμεσα στους Βλάχους του Στρυμόνα και την Πίνδο, κατά τεκμήριο κοιτίδα των βλαχικών ομάδων της Ελλάδος. Ο κ. Μαγειρίας αναφέρθηκε επίσης εμφατικά σε ένα ελάχιστα γνωστό γεγονός ότι δηλαδή «στην κοιλάδα του Στρυμόνα αντίκρυσαν το φως του κόσμου και πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια, ο μετέπειτα Μεγάλος Εθνικός Ευεργέτης Γεώργιος Σίνας, ο πρώτος βαρώνος του μοσχοπολίτικης καταγωγής οίκου καθώς και τα περισσότερα μέλη της μεγάλης και φιλογενούς οικογένειας των Δουμπαίων, λινοτοπίτικης απώτερης καταγωγής, όπως ο Θεόδωρος, ο Ευεργέτης των Σερρών κι ο αδερφός του Κωνσταντίνος, Ευεργέτης του Μελενίκου αλλά και της ευρύτερης περιοχής».
Από τις ανακοινώσεις του Συμποσίου κατέστη σαφές, ότι πλάι στους επώνυμους Βλάχους στέκεται επάξια η πληθώρα των ανώνυμων Βλάχων, όπως τσελιγκάδες και κυρατζήδες, έμποροι και πιστικοί, επαγγελματίες κι επιτηδευματίες, καλλιεργητές, νοικοκυραίοι της εύφορης γης του Στρυμόνα και οικιστές των ορεινών της.
Οι Βλάχοι της κοιλάδας του Στρυμόνα, εξωστρεφείς και δυναμικοί, συνεισέφεραν στη διάδοση των Ιδεών του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, μετείχαν στη Φιλική Εταιρεία και στην Επανάσταση του 1821, μετείχαν της ζωής των ελληνορθοδόξων κοινοτήτων της περιοχής και ενίσχυσαν την ελληνική εθνική αυτοσυνειδησία του πληθυσμού της. Με πρωτοστάτες τους αστούς Βλάχους της πόλης των Σερρών, της Δοϊράνης και του Μελενίκου προσέδωσαν ορίζοντα οράματος στην περιοχή του Στρυμόνα, ώστε να αγωνιστεί για την απελευθέρωσή της. Καθόλου αμελητέο φυσικά το γεγονός ότι οι Βλάχοι καθόρισαν την απαραίτητη δημογραφική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου έναντι των «εξαρχικών» διεκδικητών της περιοχής. Η συμβολή αυτή των Βλάχων του Στρυμόνα κατά τους νεότερους χρόνους στην ελληνική εθνική υπόθεση στην Ανατολική Μακεδονία υπήρξε μοναδικής σημασίας και προδιέγραψε το μέλλον της περιοχής και την έκβασή του αγώνα υπέρ των ελληνικών δικαίων.
Κλείνοντας τις εργασίες του Συμποσίου ο πρόεδρος της ΠΟΠΣΒ κ. Μαγειρίας τόνισε συμπερασματικά: «Σήμερα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας, θυμόμαστε και τιμούμε τη συμβολή αυτή των Βλάχων του Στρυμόνα. Για μας τους Έλληνες Βλάχους η κληρονομιά αυτή και η μνήμης της συνιστούν παρακαταθήκη για το σήμερα και το μέλλον της πατρίδας μας».
Τις εργασίες του Συνεδρίου παρακολούθησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου κ. Μακάριος, ο βουλευτής Σερρών κ. Βλάχμπεης Μενέλαος, ο Αντιπεριφερειάρχης Σερρών κ. Μωϋσιάδης Ιωάννης, ο Δήμαρχος Ηράκλειας Κοτσακιαχίδης Κλεάνθης, οι Αντιδήμαρχοι: Σερρών Γαλάνης Στέργιος, Μετσόβου Ταλάρης Στέργιος, Αλμυρού Τσούτσας Δημήτριος, ο Δημοτικός Σύμβουλος Κόνιτσας Νιτσιάκος Χρήστος, ο πρόεδρος του ΚΕΔ Ηράκλειας Κουτσάκης Γεώργιος, πρώην πρόεδροι της ΠΟΠΣΒ, πρόεδροι και μέλη ΔΣ Συλλόγων μελών της ΠΟΠΣΒ.
Από το εξωτερικό έλαβαν μέρος: ο Βασιλής Αμπατζή (ΠΓΔΜ), πρόεδρος του Συλλόγου «Άγιος Νικόλαος» Κρουσόβου και ταμίας του ΔΣ της Παγκόσμιας Βλαχικής Αμφικτιονίας, ο Άρμπεν Λένα (Αλβανία), πρόεδρος του Συλλόγου «Μάντρα» Κορυτσάς, μέλος Παγκόσμιας Βλαχικής Αμφικτιονίας καθώς κι ο Στέφανος Νικόλοφ (ΠΓΔΜ), πρόεδρος του Συλλόγου Βλάχων Γευγελής «Μεγλενίτες - Χούμα».