Ημερολόγια Π.Ο.Π.Σ.Β

Να πως περιγράφει ο ίδιος σε επιστολή του, την δράση του «υπέρ της ελευθερίας της φιλτάτης υμών πατρίδος» στον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδος.
«Από το 1821 ως το 1830 εδούλευσα πιστότατα την πατρίδα μου στρατιωτικώς. Πάντα υπο την οδηγία του μακαρίτου Μάρκου ΜΠΟΤΣΑΡΗ σ’ όλους του πολέμους του Σουλίου μέχρι τελευταίως της Σπλάντζας με τον Λάμπρον ΒΕΙΚΟΝ και τον Βασ. ΖΕΡΒΑΝ. Μετέπειτα απέρασα εις τα Σάλωνα υπο την οδηγία του Πανουρία και του Ι. Γκουρα. Εις όλους του πολέμους της Ανατολικής Ελλάδος, Βασιλικών, Θερμοπυλών, Νευρόπολιν, Πατρατζικίου, Αιτού, Γραβιάν και εσχάτως της Αμπλιανής υπό την οδηγίαν του αθάνατου καπετάνιου Κίτσου Τζαβέλλα, επικεφαλής όλων των Βλαχοχορίων του Σαλώνου με βαθμό Ταξιάρχου της ενεργείας και τελευταίως επικεφαλής των στρατιωτών μου και των στρατιωτών του Ν. Πανουριά … και διαλύσαν αυτού του πολέμου απέρασα εις Πελλοπόνησσον μέχρι της ελεύσεως του Ι. Καποδιστρίου.»
«…Η δε σεβαστή μου, γεραιά μήτηρ, δια προσταγής του Κιουταχή Βεζύρη το 1825 αρπάχθη από την οικία μου και εφέρθη σιδηροδέσμιος εις Ιωάννινα οποία ερρίφθη εις υπόγειον φυλακήν του εκεί νησίου δύο χρόνους, τα δε της οικείας μου σκεύη έγιναν λάφυρα των απεσταλμένων του Κιουταχή ονόματι Καλιμπέη Καστρινού.

Επ’ ελπίδι του να έβγω εγώ να προσκυνήσω, όστις κατεφρόνησα όλα και μήτερ και οικίαν και εφύλαξα ακλόνητον τον ιερόν της επαναστάσεως μου όρκον, και τον οποίο θέλω τον φυλλάτη υπέρ της πατρίδος μέχρι τελευταίας εσχάτης μου πνοής. Και μάρτυρας δε τούτου επικαλούμαι αυτούς τους πολλά ολίγους τους εκ του επαναστατικού αγώνα σωθέντας ήρωας, αθάνατον Κ.Τζαβέλλα, Σπύρον Μίλιον,Ν. Πανουριάν, Γ. Δυοβουνιώτην, Δ. Λιούλιαν, Ι. Βαϊρακτάρην, Παπακώστα Σαλονίτην και τον Ν. Ζέρβαν και εν γένει την υπό της οδηγίαν τους αξιωματικούς και στρατιώτας με τους οποίους εσυμπολεμήσαμεν εις αυτάς τας μάχας θάπτοντας συγγενείς και στρατιώτας,βάφοντας πέτρες και την γή με το αίμα μας υπέρ της φιλτάτης ημών πατρίδος, και μετά το τέλος όλων αυτών ήλθα εδώ εις Βουκουρέστιον μετερχόμενος το εμπόριον και αενάως βοηθών και συνδράμων τους εδώ πτωχούς και αδυνάτους Έλληνας….»

Ο Ευαγγέλης Ζάππας γεννήθηκε το 1800 στο χωριό Λάμποβο της Β.Ηπείρου στο Νομό Τεπελενίου της σημερινής Αλβανίας. Ο πατέρας του Βασίλειος Ζάππας ήταν έμπορος και η μητέρα του Σωτήρα ήταν από την φημισμένη οικογένεια των Μεγξιατών. Σε ηλικία 13 ετών κατατάχτηκε στην φρουρά του Αλή Πασά, με την βοήθεια ενός έμπιστου Έλληνα, του Χριστόπουλου. Στην υπηρεσία του παρέμεινε μέχρι τα είκοσι. Μόλις έμαθε πως οι Σουλιώτες με επικεφαλή το Μάρκο Μπότσαρη αγωνίζονταν για την ανάσταση του γένους, ενώθηκε μαζί του.
Από το 1821 μέχρι το 1830 υπηρέτησε σαν στρατιώτης την πατρίδα, η οποία του απένειμε για τις θυσίες του το «αργυρούν αριστείον προμάχων», το βαθμό του Ταγματάρχη και εκτάσεις γης. Αργότερα έφυγε για την Ρουμανία όπου αρχικά νοίκιασε και αργότερα αγόρασε μεγάλες εκτάσεις. Εισήγαγε νέες εκτάσεις καλλιέργειας με αποτέλεσμα να κερδίσει μεγάλα χρηματικά ποσά. Βοηθός και συμπαραστάτης του υπήρξε ο ξάδερφος του Κων/νος Ζάππας. Από τότε η περιουσία των Ζαππαίων διαρκώς μεγάλωνε. Όμως ποτέ τους δεν ξέχασαν την πατρίδα.

Ζάππειο Μέγαρο. Μοναδικό ελληνικό νεοκλασικό στολίδι στην καρδιά της Αθήνας. Η δημιουργία του έχει τις ρίζες του το 1856, όταν ο βαθύπλουτος πατριώτης, Βλάχικης καταγωγής, Ευαγγέλης Ζάππας έστειλε στο βασιλιά Όθωνα ένα γράμμα με το οποίο πρόσφερε 400 μετοχές της ατμοπλοϊκής του εταιρείας για να γίνονται , με τα κέρδη από τους τόκους, κάθε τέσσερα χρόνια οι Ολυμπιακοί αγώνες στην Αθήνα. Ο Ζάππας έβλεπε μέσα από την ανασύσταση των Ολυμπιακών Αγώνων να πραγματώνεται το όνειρο του: το νεαρό ελληνικό κράτος να εξελιχθεί σε ένα ισχυρό, εύρωστο εθνικό οργανισμό, αντάξιο του μεγαλείου του παρελθόντος και ικανό να συγκρατεί τη διασπορά του Ελληνισμού.
Στις 20 Ιανουαρίου 1874 έγινε η τελετή του θεμέλιου λίθου. Στις 20 Οκτωβρίου 1888 εγκαινιάστηκε πανηγυρικά το κτίριο σε σχέδια του Χάνσεν, παρουσία των βασιλέων Γεωργίου και Όλγας, του πρωθυπουργού Χ. Τρικούπη και του γέροντος πλέον Κ. Ζάππα, ξάδερφο του Ευαγγέλη. Ο τελευταίος παρέδωσε το Ζάππειο στον Ελληνικό λαό λέγοντας: «Ο αρχηγέτης της οικογένειας μου, αοίδιμος Ευαγγέλης, αποφάσησεν εξ εμπνεύσεως κλασικής να επαναφέρει εις την Ελλάδα τους αρχαίου χρόνους των Ολυμπιακών Αγώνων… Παραδίδω το συντελεσθέν έργο στο Έθνος ευχόμενος αυτώ τα κράτιστα.»

Στην είσοδο του Ζάππειου βρίσκεται ο ανδριάντας του Ευαγγέλη Ζάππα που φιλοτεχνήθηκε το 1864 από το γλύπτη Ιωάννη Κόσσο. Πρόκειται για τον πρώτο ανδριάντα που φιλοτεχνήθηκε στο νέο ελληνικό κράτος.

«Ο εικονιζόμενος εξιδανικεύεται με παραπληρωματικά στοιχεία, όπως το δάφνινο στεφάνι και τα παράσημα. Εξαίρετε η φιλοκαλία του με την ανάγλυφη αλληγορική μορφή στο βάθρο του Ευαγγέλη Ζάππα. Ο ανδριάντας του Ζάππα μέσω των ιματίων πάνω από τα σύγχρονα ρούχα συνδέεται με μορφές της κλασικής τέχνης.» (Σχόλιο της Δώρας Μαρκάτου, ιστορικού της τέχνης.)

Η φιλοπατρία του Ευαγγέλη Ζάππα διαφαίνεται και από στο άρθρο Ε΄ της διαθήκης του: «…ουψέποτε φανή τις Έλλην πράττων ή εφεύρων μέγα κατόρθωμα υπερ τη κοινής ελληνικής πατρίδος, το οποίον επιδοκιμασθή παρ όλου του έθνους και της κυβερνήσεως, τότε η επιτροπή  να φτιάση ένα χρυσούν στέφανον δια να στέψη τον ήρωνα τούτον εν μέσω γενικής συναθροίσεως προς τιμήν αυτού και δόξαν του Έθνους ολοκλήρου, συγχρόνως να του δώση και τα περιπλέον χρήματα όπου έμειναν εκ του φτιασίματος του στεφάνου προς χαράν αυτού και αφοσίωσιν των ομοίων του υπέρ του ελληνικού μεγαλείου.»

Η τελετή ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. πραγματοποιήθηκε στις 28 Μαΐου 1979 στο χώρο του Ζάππειου Μεγάρου. Το 1983 εγκαταστάθηκε στο χώρο η ελληνική Προεδρία της Ε.Ο.Κ. Το 1952 φιλοξενήθηκε η Εθνική Πινακοθήκη έως και το 1959 οπότε απέκτησε τη δική της στέγη. Το 1938 εγκαταστάθηκε στο Ζάππειο ο «Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών». Για πολλά χρόνια, μέχρι και το 1974, το Ζάππειο θα φιλοξενεί το «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας» (Ε.Ι.Ρ.)

Όπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Μαμμόπουλος στο βιβλίο του Ήπειρος, τόμος Ά, 1961:
«…μια νύχτα το Λάμποβο βρέθηκε κυκλωμένο από Λιάπηδες ληστές. Η κύρια δύναμη είχε συγκεντρωθεί στο σπίτι των Ζαππαίων και η πόρτα τους τραντάχτηκε από τα χτυπήματα. Πριν προλάβει να ανοίξει η Κυρά, η αδελφή του Ευαγγέλη Ζάππα, η πόρτα υποχώρησε στις τσεκουριές και δέκα ληστές ανέβαιναν τις σκάλες. Η γριά Ζάππα μάζεψε ότι πολύτιμο είχε σε φλουριά και τα έβαλε κάτω από το μαξιλάρι της λεχώνας νύφης του γιου της. Κι όταν εκείνοι σπάζοντας τι πόρτες της ζήτησαν να τους δώσει τα φλουριά απάντησε :
Εγώ θα σας δώσω ότι θέλετε, εμένα σκοτώστε με, αλλά μη μου πειράζετε τη λεχώνα. Δεν πείραξαν τίποτα μέσα από το δωμάτιο της, μα ξεγύμνωσαν όλο το άλλο σπίτι…»

Το Ζάππειο από το 1938 έως το 1938 χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση της «Διαρκούς Εκθέσεως Ελληνικών Προϊόντων». Σε 19 συνολικά αίθουσες εξετέθησαν προϊόντα από όλο το χώρο της ελληνικής βιομηχανίας. Στο διάστημα αυτό ο αριθμός των εκθετών έφτασε τους 1769, των δε επισκεπτών στα 2.000.000 άτομα.

  

Το 1856 ο Ευαγγέλης Ζάππας με επιστολή του προς τον βασιλιά Όθωνα πρότεινε την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων με δική του δαπάνη. Η πρόταση του υλοποιήθηκε τρία χρόνια αργότερα, με τα εγκαίνια των Ά Ολυμπίων. Δεν υλοποιήθηκε όμως η αρχική του ιδέα για «γνήσια και απαράλλακτο» αναβίωση, αφού στα Ολύμπια οι αγώνες είναι μόνο συνοδευτικό θέμα βιομηχανικών εκθέσεων.
Με το «Περί συστάσεως των Ολυμπίων» Βασιλικό Διάταγμα της 19ης Αυγούστου 1858 «Καθιστώναι εν Αθήναις γενικοί διαγωνισμοί κατά τετραετίαν τελούμενοι υπο την επωνυμίαν «Ολύμπια» εις ους θέλουσι παρίστασθαι πάντα τα προϊόντατης ελληνικής ενέργειας και ιδίως τα της Βιομηχανίας, της Γεωργίας και Κτηνοτροφίας» (άρθρο 1).
Τα Ολύμπια περιλάμβαναν βραβεία «διανοητικών» αγωνισμάτων, δηλαδή δημοσιευθέντων συγγραμμάτων, ιπποδρόμια ίππων και γυμνικούς αγώνες κατά το πρότυπο των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, θεατρικές παραστάσεις νέων έργων και εκτέλεση μουσικών συμφωνιών ελληνικής συνθέσεως.

Το 1875 δωρίζεται στον Ελληνισμό το Μέγαρο του Ζαππείου Παρθεναγωγείου στην Κωνσταντινούπολη, εφάμιλλο του Αρσακείου στην Αθήνα. Αναδείχθηκε σε ένα από τα πρώτα σχολικά ιδρύματα ελληνικής μόρφωσης του Γένους στην Ανατολή. Σε αυτό μορφώθηκαν τα κορίτσια του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Ρωσίας, της Ανατολικής Ρωμυλίας. Στο άρθρο 7 της Διαθήκης του Κωνσταντίνου Ζάππα αναφέρεται:
«…δια να εκπαιδεύονται και να διατηρούνται εις το κατάστημα υπότροφοι μου τριάντα τον αριθμόν κοράσια απόρων ομογενών, τα οποία θα λαμβάνονται από όλας μεν τας ελληνικάς επαρχίας αλλά ιδίως εκ της ιδιαιτέρας πολυπαθούς πατρίδας μου Ηπείρου.» Στο εσωτερικό του Ζαππείου Παρθεναγωγείου υπήρχε άγαλμα του Κωνσταντίνου Ζάππα το οποίο κατάστρεψε ο τουρκικός όχλος στα γεγονότα του 1955.

Ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Ζάππα βρίσκεται στην είσοδο του Ζάππειου Μεγάρου. Φιλοτεχνήθηκε το 1888 από τον γλύπτη Γεώργιο Βρούτο.
Ο Κων/νος Ζάππας γεννήθηκε το 1814 στο Λάμποβο και το 1832 μετέβη στο Μπροσθένι της Ρουμανίας κοντά στον ξάδερφο του Ευαγγέλη. Υπήρξε συμπαραστάτης, βοηθός, σύντροφος και πιστός εκτελεστής της διαθήκης του.
Το ενδιαφέρον του για την μόρφωση της ελληνικής νεολαίας εκδηλώθηκε με ανέγερση σχολείων στο Λάμποβο, Λέκλη, Δρόβιανη, Δέλβινο, Πρεμετή και Νίβανη στη Βόρειο Ήπειρο, Ανδριανούπολη, Φιλιάτες και Φέρρες. Με δαπάνες του κτίσθηκε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο και τυπώθηκαν πολλά βιβλιά, όπως το εξάτομο έργο του Ηπειρώτη ιστοριοδίφη και ιατρού Αναστασίου Γούδα, «Βίοι Παράλληλοι Διαπρεψάντων Ανδρών». Ο Κων/νος Ζάππας πέθανε το 1892 στην Μεντόν της Γαλλίας.