ΕΚ ΛΑΡΙΣΣΗΣ 10 Δεκεμβρίου 1892 Ιδιαιτέρα ανταπόκρισης «Φωνής της Ηπείρου»
Ειδήσεις εκ Σαμμαρίνης - Λεπτομερέστεραι πληροφορίαι περί των προς τους Ρωμούνους συμπλοκών των κατοίκων - Ολόκληρον σχολείον μετά των μαθητών και διδασκάλων ανάστατον - Εύγε σας, Σαμμαρινιώται
Εί και ο επί συκοφαντίαις διακεκριμένος περιβόητος ηγέτης της ανά την Ήπειρο-Μακεδονίαν επιπολαζούσης Ρωμουνικής σπείρας Απόστ. Μαργαρίτης εκίνει πάντα λίθον όπως επέμβη εις τα της ευάνδρου Σαμμαρίνης και δια του εν Γρεββενοίς διαρκώς διαμένοντος πράκτορος προδότου Ζήση Βουβουσιώτου κατεβασανίζει τους ατυχείς Σαμμαριναίους διαβάλων αυτούς προς τας αυτόθι Τουρκικάς αρχάς αίτινες τυφλοίς όμμασι δίδουσαι πίστιν εις τους ψευδείς λόγους του υπούλου κατεβίβαζον τους αναιτίους και αθώους εκείνους ορεινούς άνδρας εκ του ευκραεστάτου κλίματος της Σαμμαρίνης εν ώρα θέρους εις το λίαν μισητόν και ανυπόφερτον αυτοίς νοσώδες κλιμα των Γρεββενών, ένθα ριπτόμενοι εις σκοτεινάς και αθλιεστάτας ειρκτάς εσήποντο ανεχόμενοι μυρίας κακώσεις, επί τω λόγω ότι συνεννοούνται μετά της Ελλ. Κυβερνήσεως και έχουσιν επαναστατικούς σκοπούς, ουδέν όμως ηδυνήθη να φέρη αποτέλεσμα.
Προϊόντος δέ του χρόνου ο τρομερός μηχανορράφος εκτός των δύο οικογενειών του γνωστού επί προδοσίαις Παπα-Λούπου (Λύκου) και του Ισκαριώτου Ζήση Παπακώστα αίτινες αρχήθεν επί αδρά πληρωμή απεσπάθησαν εκ του ποιμνίου μας προς καταστροφήν της πατρίδος των και ηκολούθησαν τα ίχνη του ραδιουργού, προσηλύτισε και τίνας συνταξιούχους αποφοίτους Ελληνικών σχολείων, εσχάτως δε αγροφύλακας, ους εν ακαρεί διώρισε Ρωμουνοδιδασκάλους εν Σαμαρρίνη, δους αυτοίς απόλυτον ελευθερίαν προς δε και αυστηράν διαταγήν όπως επιτεθώσι μετά της περί αυτών δρακός των μαθητών κατά των φιλησύχων διδασκάλων της συνοικίας «Μεγάλη Παναγία» αποπέμψωσιν αυτούς εκείθεν βιαίως και καταλάβωσι το σχολικόν κτίριον ίνα το διαθέσωσιν υπέρ αυτών.
Η εντολή του αρχηγού των εξετελέσθη κατά γράμμα και οι ειρημένοι αγροφύλακες εν άγνοια των Ελληνοδιδασκάλων μεταβάντες κατά την ώραν της αναπαύσεως εις το σχολείον έθραυσαν τας κλείδας και εισελθόντες ετοποθέτησαν την περί αυτών σπείραν εις τίνα των παραδόσεων.
Επί τω ακούσματι της βαρβάρου ταύτης πράξεως των ιεροσύλων προσέδραμον οι Ελληνοδιδάσκαλοι Δ. Σάδας και Δ. Τσιτώτας Σαμμαρινιώται) μετά των περί αυτών μαθητών ανερχομένων άνω των τριακοσίων και διέταξαν αυτούς απειλητικώς ν' απέλθωσιν εκ της σχολής εγκαίρως άλλως θα αναγκασθώσι να λάβωσιν άλλα μέτρα. Οι Ρωμουνοδιδάσκαλοι ουδόλως απαντήσαντες εις τας απειλάς ταύτας των Ελληνοδιδασκάλων υπέδειξαν αυτοίς τας ράβδους και τας μαχαίρας, άς έφερον πάντοτε μεθ' εαυτών, εξ' ου οργισθείς ο νεαρός Τσιτώτας διέταξε το περί αυτόν σμήνος των μαθητών του όπερ ην λίαν αφοσιωμένον εις έκαστον νεύμα του, να τους καταλιθοβολήση πανταχόθεν διά των παραθύρων και τους εξαναγκάση να εξέλθωσι κατησχυμένοι. Μόλις ήρξατο ο λιθοβολισμός ο όμοιος με χάλαζαν ούτοι μή έχοντες που την κεφαλήν κρύπτειν επειράθησαν ανοίξαντες την θύραν, ήν προηγουμένως προς ασφάλειαν των είχον κλείσει, να διασχίσωσι δια των ράβδων το περί την θύραν συνηγμένον πλήθος των Ελλ. μαθητών και να καταφύγωσιν, εγκταλιπόντες τους πίλους των και τα χαρτοφυλάκια των μαθητών των, εις τι παρακείμενον παντοπωλείον, ένθα τη παρεμβάσει του εκείσε προσδραμόντος προς θέαν πλήθους διέφυγον τον επικείμενον όλεθρον. Κατά την έξοδον όμως ολίγον έλειψε να καταλιθοβοληθώσιν υπό των εκμανέντων Ελλ. μαθητών. Άξιον δε θέας ήν το τρόπαιον όπερ έστησαν οι Ελλ. μαθηταί εκ των Ρωμουνικών βιβλίων τα οποία θεωρούντες ως καθάρματα έκαιον δια δαδός, και συνερχόμενοι περί την πυράν ήδον διάφορα αντιρρωμουνικά άσματα.
Έκτοτε λοιπόν πνέοντες μέναια κατά του νεαρού Τσιτώτα, ον εθεωρούν υπαίτιον του εν τω σχολείω λαβόντος χώραν πραξικοπήματος, διενοούντο τίνι τρόπω να εκδικηθώσιν αυτόν ο οποίος διδάσκων επί εννεαετίαν χαίρει την μεγαλειτέραν υπόληψιν και φήμην παρά τοις πατριώταις. Προς εκτέλεσιν της βαρβάρου ταύτης πράξεως συνελθόντες εις το κατάστημα του προδότου Παπακώστα απεφάσισαν όπως επιτεθώσι κατά του Τσιτώτα εν ώρα παραδόσεως, όποτε κατά το προγραμμα απήν ο ετέρος των Ελλ. διδασκάλων, και ξυλοκοπήσαντες κατασήσωσιν αυτόν άχρηστον προς εργασίαν, νομίζοντες ότι τότε οι περί αυτόν μαθηταί, μή έχοντες διδάσκαλον, έκοντες άκοντες θα αναγκασθώσι να φοιτώσιν είς το Ρωμουνικόν σχολείον.
Τρείς Ρωμουνοδιδάσκαλοι μεθ' ενός ετέρου τυχωδιώκτου εισήλθον εις την παράδοσιν του Τσιτώρα υπό το πρόσχημα των θεατών και παρευθύς έκλεισαν την θύραν παρά τας γοεράς κραυγάς των έξω ευρισκομένων Ελλ. μαθητών. Η απότομος αύτη των συνομωτών εμφάνισις εξέπληξε τον δυστυχή διδάσκαλον, όστις τρέμων προσεκάλει τους των άλλων τάξεων μαθητάς προς βοήθειαν του, οίτινες δυστυχώς είχον κλεισθή έξω και εκωλύοντο υφ' ενός των Ρωμουνοδιδασκάλων, ωθούντος την θύραν· ενώ δέ διενοείτο περί του τρόπου της απαλλαγής αίφνης ησθάνθη επιπίπτουσαν επί των νώτων του ράβδον γιγαντιαίων διαστάσεων, προς δε και επί του μετώπου ετέραν, ήτις τον κατέστησεν έξω φρενών λούσασα αυτόν είς το αίμα. Εν τοιαύτη καταστάσει ών ο νεαρός Τσιτώτας και απελπισθείς πλέον περί της ζωής του ώρμησε μανιωδώς μετά της ράβδου του κατά του παίσαντος αυτόν επί του μετώπου και τον κατεδίωκε πάλλων την ράβδον του ήν ιδών ο την θύραν κρατών κλειστήν Ρωμουνοδιδάσκαλος απεσύρθη αφήσας αυτήν λευθέραν τω Τσιτώτα όστις φοβηθείς μή εις χείρω περιπέση έλαβε την προς τον οίκον του άγουσαν ένθα μετά τινας ημέρας ανέρρωσε και ανέλαβε τα καθήκοντα του παρά τας απειλάς των Ρωμούνων.
Κατα την διάρκειαν των αιματηρών τούτων αψιμαχιών ετραυματίσθησαν 6 μαθηταί εξ ων 2 διατρέχουσιν έτι τον έσχατον κίνδυνον κτυπηθέντες ο μέν επί του ωτίου ο δέ επί του οφθαλμού.
Μή αρκεσθέισα δε η άτιμος αυτή σπείρα εις όσους κινδύνους ενέβαλε τον γενναίον Τσιτώταν, ενήργησε και δια των πρακτόρων της όπως ο δι' Ελασσώνος διερχόμενος ειρημένος διδάσκαλος προς επιθεώρησιν του διαβατηρίου του περιορίσθη και βασανίσθη υπό των τουρκικών οργάνων, ως ύποπτος τη κυβερνήσει, επί οκτώ ημέρας.
Φωνή της Ηπείρου, 25 Δεκεμβρίου 1892, Έτος Α', Αριθμ. 15