Από το 1717 (συνθήκη Πασάροβιτς) μέχρι το 1797 (διάλυση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας από τους Γάλλους του Ναπολέοντα) η Πρέβεζα ήταν κάτω από βενετική κυριαρχία.
Για οικονομικούς και στρατιωτικούς λόγους οι Βενετοί πήραν τότε μια απόφαση που άλλαξε θεαματικά την ιστορική πορεία της Πρέβεζας. Αποφάσισαν να φυτέψουν ελιές σε όλη την περιοχή που εκτείνεται από τα τείχη της αρχαίας Νικόπολης μέχρι τις παρυφές της πόλης. Οι μεγάλες επιδοτήσεις που έδωσαν, για να στηρίξουν την απόφασή τους αυτή, είχαν σαν αποτέλεσμα οι δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις της περιοχής να μετατραπούν σταδιακά σε ένα όμορφο ελαιώνα με 140.000 περίπου ελαιόδεντρα.
Ήταν ίσως το πιο πλουτοπαραγωγικό έργο που έγινε στην Πρέβεζα. Ο ελαιώνας πέρα από τις βρώσιμες ελιές και το λάδι που έδινε, εξασφάλιζε με το κλάδεμα των δέντρων καυσόξυλα στους κατοίκους της πόλης. Επιπλέον, έδινε εργασία στις γυναίκες της περιοχής με το μάζεμα του ελαιόκαρπου, στους καραγωγείς με τη μεταφορά του, στους εργάτες των ελαιοτριβείων, στους κλαδευτές, στους ξυλοκόπους κ.ά.
Τον καιρό της συγκομιδής, από τον Οκτώβριο μέχρι το Μάιο, εκατοντάδες γυναίκες συγκεντρώνονταν στα λιοστάσια μετά από χιλιόμετρα πορείας, για να μαζέψουν τις ελιές. Γυναίκες που προέρχονταν από υποβαθμισμένες συνοικίες της Πρέβεζας, τα Ματζίρικα, το Τσαβαλοχώρι, την Κοκκινιά, κυρίως όμως Συρρακιώτισσες του Ελαιώνα. Τις τελευταίες, που είχαν κατέβει από το ορεινό Συρράκο στα χειμαδιά της Πρέβεζας, τις προτιμούσαν οι ιδιοκτήτες των ελαιοστασίων, γιατί ήταν πιο σκληραγωγημένες και ανθεκτικές σ' όλες τις καιρικές συνθήκες. Προπολεμικά , τότε που δε ραντίζονταν οι ελιές και έπεφταν γρήγορα, το μάζεμα της ελιάς γινόταν από τον Οκτώβριο μέχρι το Γενάρη. Έπρεπε να περιμένουν να πέσει ο καρπός στο έδαφος και μετά να τον μαζέψουν, γιατί τα δέντρα ήταν τεράστια και ήταν αδύνατο να πέσει ο καρπός με ράβδισμα, όπως γίνεται σήμερα.
Ο καρπός δεν έπρεπε να μείνει πολλές μέρες στη γη, γιατί σάπιζε με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η οξύτητα του λαδιού. Γι' αυτό οι ελιομαζώχτρες εργάζονταν εντατικά από τις οχτώ το πρωί μέχρι τις πέντε το απόγευμα, με ένα διάλειμμα μισής ώρας το μεσημέρι για φαγητό (ψωμί, τυρί, ελιές, κρεμμύδι, λαχανόπιτα κ.ά.), που το έφερναν από το σπίτι μέσα στο βασικό σύνεργο της δουλειά τους, το καλάθι. Τις ελιές τις μάζευαν μία - μία με γρήγορες κινήσεις και με τα δύο χέρια. Σάρωναν σε παράταξη τις ελιοσειρές, συνήθως κατά τετράδες, γεμίζοντας τα καλάθια, που χωρούσαν εφτά κιλά περίπου ελιές. Ανάλογα με την ποσότητα των ελιών που είχαν πέσει στο έδαφος, γέμιζαν κατά μέσο όρο εφτά καλάθια τη μέρα η καθεμιά (πενήντα κιλά περίπου). Κάθε γυναίκα έπαιρνε για μεροκάματο μια οκά λάδι! (1280 γραμ.) Πολύ χαμηλή αμοιβή, απαραίτητη όμως για την επιβίωση της οικογένειας σε δύσκολες εποχές.
Το μάζεμα των ελιών ήταν κουραστική και δύσκολη δουλειά, ιδίως τις βροχερές και κρύες μέρες του χειμώνα που τα χέρια πάγωναν, τα πόδια πιάνονταν, το κορμί έτρεμε και οι εργάτριες ήταν αναγκασμένες να φορούν για προφύλαξη ένα παλιό παλτό, ένα σκισμένο τσουβάλι ή μια αργαλίσια μάλλινη κάπα.
Δε βαρυγκωμούσαν όμως ποτέ. Δούλευαν ασταμάτητα μιλώντας ταυτόχρονα και πολλές φορές τραγουδώντας, ιδίως οι Συρρακιώτισσες, παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια. Εξάλλου ήταν μια ευκαιρία ιδίως για τα νέα κορίτσια να βγουν από το σπίτι, να κάνουν φιλίες, να γίνουν προξενιά και να δημιουργηθούν ειδύλλια που πολλές φορές κατέληγαν σε γάμο.
Αρχιεργάτρια ήταν μια γυναίκα έμπιστη του ιδιοκτήτη, που μάζευε ελιές και παράλληλα επιστατούσε 10-15 γυναίκες, ανάλογα με το μέγεθος του ελαιοστασίου. Μερικές αρχιεργάτριες δε μάζευαν ελιές, αλλά φρόντιζαν να ελέγχουν αν γέμιζαν οι υπόλοιπες γυναίκες τα καλάθια. Στη συνέχεια, τα άδειαζαν στα σακιά και έμεναν μέχρι αργά το απόγευμα, για να φορτωθούν οι ελιές στη χαμάλα (κάρο με τέσσερις ρόδες), που τις μετέφερε στα λιοτριβιά της πόλης, στον Καρούζο, στον Καλημέρη, στον Καλόγηρο κ.ά. Για αμοιβή η αρχιεργάτρια έπαιρνε μιάμιση οκά λάδι. Η Κυριακή ήταν μέρα αργίας και συνήθως τότε πήγαιναν οι εργάτριες με σημείωμα του εργοδότη να πάρουν το λάδι τους.
Αρκετές ελιομαζώχτρες στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ίδρυσαν σωματείο με σκοπό την ασφάλιση, το οχτάωρο και καλύτερη αμοιβή. Το σωματείο ονομάστηκε "Σωματείο εργατριών συλλογής ελαιοκάρπου και προϊόντων γης Πρέβεζας. Οι Άγιοι Ταξίαρχοι". Ήταν το πρώτο καθαρά γυναικείο σωματείο της Πρέβεζας και το 1966 είχε 116 μέλη. Μετά από αυτό το γεγονός και σε συνδυασμό με την πτώση της τιμής του λαδιού το μεροκάματο αυξήθηκε και έφτασε τα τρία κιλά λάδι.
Οι καιροί όμως άλλαξαν. Το ίδιο και οι καλλιέργειες. Από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια άρχισαν να ξεριζώνουν και να κόβουν τα ελαιόδεντρα με τα τσαπιά, τους λοστούς, τα πριόνια και τη σάρα*. Αργότερα, οι μπουλντόζες και τα μηχανικά αλυσοπρίονα συνέχισαν πιο εντατικά το καταστροφικό αυτό έργο. Επιπλέον, τη δεκαετία του 1970 με τη χρήση των διχτυών περιορίστηκε σημαντικά το εργατικό δυναμικό. Έτσι, τις τελευταίες δεκαετίες, στη θέση του παλιού ενετικού ελαιώνα ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια εκατοντάδες θερμοκήπια και η ντομάτα αντικατέστησε το λάδι ως βασικό εξαγώγιμο προϊόν της Πρέβεζας.
Στα λίγα και μικρά εναπομείναντα λιοστάσια τα χειροποίητα παραδοσιακά καλάθια αντικαταστάθηκαν από τα βιομηχανικά πλαστικά δίχτυα, οι τραγομαλλίσιες αργαλίσιες κάπες από τα πλαστικά αδιάβροχα, οι χαμάλες από τα τετρακίνητα αγροτικά αυτοκίνητα και οι ντόπιες εργάτριες, που εργάζονταν για μια οκά λάδι, από τους αλλοδαπούς εργάτες, που απαιτούν τουλάχιστον 40 ευρώ και καλό φαγητό.
Ο παλιός ελαιώνας σε λίγα χρόνια θα είναι ένα απλό τοπωνύμιο χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο και μόνο ο πύργος του ρολογιού στην κεντρική αγορά της πόλης θα θυμίζει το πέρασμα των Ενετών από την Πρέβεζα.
Ιωσήφ Ζιώγας
Παραδοσιακά επαγγέλματα και εποχιακές εργασίες στην παλιά Πρέβεζα
ISBN 978-960-931166-3
Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Τζουμερκιώτικα Χρονικά»
(Τεύχος 10, Μάης 2009)
Διαβάστε επίσης
Συρρακιώτες καποτάδες