Οἱ Ρωμοῦνοι. Κατωτέρω δημοσιεύομεν ἀλληλογραφίας ἐξ Ἰωαννίνων περιγράφουσαν σκηνᾶς αἴτινες ἔλαβον χώραν ἐν Περιβολίῳ, κομοπόλει παρὰ τὸν Πίνδον. Ἐκεῖ οἱ Ρωμοῦνοι εἰσέδυσαν πρὸ πολλοῦ διὰ παντοίων θεμιτῶν καὶ ἀθεμίτων μέσων καὶ κατόρθωσαν διὰ μεγάλων ὑλικῶν θυσιῶν νὰ προσελκύσωσι τινὰς ὑπὸ τὴν σκέπην αὐτῶν. Καθ' ἑκάστην δὲ εἰς τὴν κωμόπολιν ταύτην λαμβάνουσι χώραν ἄγριαι σκηναί. Οἳ ρωμουνισταὶ βία προσπαθούσι ν' ἀφαιρέσωσιν ἐκκλησίας καὶ σχολεῖα ραδιουργούσι τοὺς χριστιανοὺς καὶ πᾶν κακόηθες μέσον μετέρχοντια κατ' αὐτῶν. Δρὰξ ἀρχιὰ καὶ μεμετρημένη συνταράσσει καθ' ἑκάστην τοὺς λοιποὺς κατοίκους καὶ ἐγείρει θόρυβον ἁπλῶς καὶ μόνον, ὅπως γίνη λόγος ὅτι ἓν Ἠπείρω ὑπάρχουσι ρωμοῦνοι. Ποὶοι ὅμως εἶναι οἱ ρωμοῦνοι οὗτοι; οἱ ὀλίγοι ταραξίαι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων αἳ γυναῖκες γεννῶσαι δὲν δέχονται τᾶς εὐχᾶς τῆς ἐκκλησίας παρὰ τοῦ σκιρτήσαντος ἐκ τῆς ὀρθοδοξίας Παπαδημήτρη, ἀλλὰ ἐκζητούσι ταύτας παρὰ τοῦ ὀρθοδόξου ἱερέως εἷς ὂν πλήρη ἔχουσιν ἀφοσίωσιν καὶ πίστην ἀντὶ πάσης θυσίας καὶ προτιμώσι ν' ἀποθάνωσιν ἄνευ ἐκκλησιαστικῆς πομπῆς ἢ νὰ προπεμφθώσιν εἰς τὸν τάφον ὑπὸ τῶν Παπιστανῶν; Εἶναι λοιπὸν οὗτοι ρωμοῦνοι ἢ εἶναι δυνατὸν νὰ ἐκληφθώσιν ὡς τοιοῦτοι οἱ ὀλίγοι ἐκεῖνοι οἵτινες χάριν ὑλικῶν συμφερόντων προσποιοῦνται τὸν Ρωμοῦνον;
Οὐδεμίας προσοχὴν θὰ ἐδίδομεν εἰς τᾶς φωνασκίας αὐτῶν καὶ θὰ ἀπηξιοῦμεν ν' ἀσχοληθῶμεν περὶ αὐτῶν, ἐὰν αἳ καθ' ἑκάστην διαδραματιζόμεναι σκηναὶ δὲν ἐπέβαλον ἠμὶν τοῦτο. Ὑπὸ ὑα ὄμματα τῶν ἀρχῶν ἐγείρουσι προμαχώνας κατὰ τοῦ Κράτους αὐτῶν καὶ αὐταὶ μυωπούσι, ὑποσκάπτουσι τὰ θεμέλια της πολιτείας καὶ ἀδιαφορούσι, τὶς οἶδε διὰ ποὶους λόγους. Ἀληθῶς κατὰ τᾶς τελευταίας σκηνᾶς ἐπεδείξαντο διαγωγὴν ἐπαινετὴν καὶ ἐπέσυρον τᾶς εὐχαριστήσεις τῶν φιλησύχων πολιτῶν. Ἡ μέχρι τοῦδε ὅμως διαγωγὴ αὐτῶν δὲν δικαιολογεῖται, εἶναι ἀνεξήγητος. Ἄφηκαν τὰ ταραχοποιὰ ταῦτα στοχιεία νὰ κτίσωσιν οἰκοδομήματα ἀπὸ τὰ ὁποία ἀνησυχούσιν σήμερον ὁλοκλήρους κοινότητας καὶ εἶδον μετ' εὐχαριστήσεως ἱδρυομένην ρωμουνικὴν Σχολὴν ἐν Ἰωαννίνοις, ἐν ᾑ περισυλλέγησαν περὶ τοὺς δέκα ἄστεγοι καὶ γυμνόποδες μαθηταί, οἵτινες ἐτόλμησαν νὰ ἐξέλθωσι καὶ εἰς τὴν ὑποδοχὴν τοῦ διοικητοῦ Ἰωαννίνων διατρανοῦντες πλήρη δῆθεν ἀφοσίωσιν. Περὶ ὅλων τούτων θὰ ἀσχοληθῶμεν ἐκτενῶς προσεχῶς διότι ἔχομεν πεποίθησιν ὅτι αἳ λυπηραὶ αὐταὶ σκηναὶ καὶ αἳ ραδιουργίαι οὐδέποτε περιῆλθον εἰς γνῶσιν τοῦ Ἀνωτάτου ἄρχοντος.
ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
29 Σεπτεμβρίου 1892
(ΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΙΣ)
Σκηναὶ ἐν Περιβολίῳ
Εἰς τὸ Περιβόλιον, βλαχικὸν χωρίον τοῦ Πίνδου, ὅπου ἔστησαν σχολεῖον οἱ Ρωμοῦνοι καὶ κατώρθωσαν νὰ χωρήσωσι καὶ τοὺς κατοίκους τοῦ εἷς ὀπαδοὺς τῶν καὶ εἰς ἀντιθέτους, εἶχον ἀπὸ πέρυσιν ἁρπάξει καὶ τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου οὗτοι, τὸν ἐκρατοῦν δὲ κεκλεισμένον καὶ οὔτε τοὺς ἀντιθέτους ἄφιναν νὰ λειτουργήθωσιν ἐντὸς αὐτοῦ, οὔτε αὐτοὶ ἐλειτουργοῦντο, διὰ τὸν φόβον μήπως οἱ ἀντίθετοι, πολλαπλάσιοι ὄντες, ὀρμήσωσι καὶ τὸν ἀνακτήσωσιν. Οἱ ἀντίθετοι ὑπεχώρησαν πέρυσι καὶ ἄφησαν νὰ τοὶς ἀπαχθῆ ὁ ναός, ἴνα μὴ περιαγάγωσι τὴν κοινότητα τῶν εἰς περιπλοκὰς καὶ κακὰ ἀποτελέσματα ἐξερεθισμῶν καὶ διότι ἤλπιζον ὅτι οἱ ἄθλιοι ρουμουνισταὶ ἤθελον σωφρωνισθῆ καὶ ἀνοίξει τὸν ναόν. Ἐνθυμεῖσθε, ὅτι πέρυσι τὸν Ἰούλιον ἐγένοντο σοβαραὶ σκηναὶ ἐν Περιβολίῳ ἐν αἲς ἐκινδύνευσε νὰ δολοφονηθῆ ὑπό των ρουμούνων καὶ ὁ Μητροπολίτης Γρεββενῶν. Ἐπανειλημμένως οἱ φιλήσυχοι κάτοικοι ἐζήτησαν τὸ ἄνοιγμα τοῦ ναοῦ παρὰ τῶν ρουμουνιστῶν. Ἐστάθη ὅμως ἀδύνατον. Οἱ ρουμουνισταὶ ἐπέμενον εἰς τὴν κακοήθειαν τῶν καὶ ἐφοβέριζον μάλιστα, ὅτι τώρα ποὺ ἔλαβον καὶ τὴν ἄδειαν παρὰ τοῦ Πατριαρχείου νὰ τελώσι τᾶς ἱερουργίας τῶν ἐν τοῖς ναοῖς ρουμουνιστί, ἤθελον ἐκβάλει καὶ ἀπὸ τὴν οἰκίαν του καὶ ἀποπέμψει τοῦ χωρίου πάντα μὴ ἀποδεχόμενον τᾶς ἀρχὰς τῶν.
Οἱ φιλήσυχοι καὶ εὐσεβεῖς Περιβολιωται τότε συλλογισθέντες, ὅτι ἤθελον καταντήσει ν' ἀκούσωσιν ἐλευθέρως τελουμένην τὴν ἱερουργίαν ἐν τῷ ναῷ τῶν ρωμουνιστὶ ὑπὸ τοῦ καθολικοῦ ἱερέως τῶν ρωμούνων Παπαδημητρίου, καὶ λαβόντες ὑπὸ σοβαρᾶν ἐπόψιν τοὺς περὶ ἀδείας φοβερισμοὺς τούτων, δὲν ἀντέσχον πλέον καὶ ἐξαφθέντες τὴν 8 τρέχ. 7βρίου, ἐπειδὴ τᾶς κλείδας τῶν θυρῶν τοῦ Ἄγ. Γεωργίου ἐκράτουν οἱ ρωμοῦνοι, ἀνεβίβασαν τᾶς γυναίκας τῶν ἐπὶ τῆς στέγης τοῦ ναοῦ, αἴτινες ἀποστεγάσασαι μέρος τί, κατῆλθον ἐντὸς αὐτοῦ καὶ ἤνοιξαν τᾶς θύρας εἰς τοὺς ἱερεῖς. Καθ' ὄλον δὲ τὸ διάστημα τῆς λειτουργίας αἳ γυναῖκες μὲ χονδρᾶς σχίζας εἰς τᾶς χείρας παρὰ τᾶς θύρας τοῦ ναοῦ ἰστάμεναι, ἐφώναζον καὶ ἠπείλουν διὰ φόνου πάντα τολμήσοντα νὰ πλησιάση ρωμοῦνον. Τοιουτρόπως τί κάτοικοι ἀνέκτησαν τὸν ναόν. Οὐδέις δὲ ἐκ τῶν ρωμουνιστῶν ἐτόλμησε νὰ δώση ἀφορμὴν ἔριδος, διότι τότε οἱ φιλήσυχοι κάτοικοι, γυναῖκες καὶ ἄνδρες, ἤθελον ἐπιτεθῆ κατ' αὐτῶν λυσωδῶς καὶ τὶς οἶδε ποῖας συνεπείας θὰ εἶχεν ἡ συμπλοκή. Ἐπειδὴ δὲ ἐπικρατεῖ παρ' αὐτοὶς ἔθιμον ὅπως τὴν ἡμέραν ταύτην μετὰ τὴν λειτουργίαν, τὴν ἱερὰν σημαίαν τοῦ ναοῦ τῶν, τὴν ἀπεικονίζουσαν τὸν Τροπαιοφόρον Γεώργιον καὶ ζυγίσουσαν περὶ τᾶς 35 ὀκάδας, περιαγάγη πρὸς βοήθειαν τοῦ θριαμβευτικῶς περὶ τὸ χωρίον, ὅστις ἐκ τῶν κατοίκων συνεισφέρη περισσότερον χρηματικὸν ποσὸν εἰς τὴν πλειοδοσίας εἰς ἢν ἐκτίθεται αὐτὴ πρὸς ὤφελος τοῦ ναοῦ, οἱ ἀντίθετοι δὲν ἄφισαν κανένα ἐκ τῶν ρωμούνων νὰ πλειοδοτήση ὑπὲρ αὐτῆς.
Τᾶς ἡμέρας ἐκείνας συνέβη νὰ τεκνοποιήση καὶ γυνὴ τὶς ἐκ τῶν ρωμουνιστῶν. Ἴνα ἀναγνώση δὲ τᾶς εὐχᾶς, κατὰ τὴν συνήθειαν, εἷς τὴν λεχῶ προσεκλήθη ὁ ὀρθόδοξος ἱερεύς, ἀλλ' οὗτος προσκαλούμενος ὑπὸ τῶν ρωμούνων ἴνα μὴ δώση ἀφορμὴν ἔριδος πρὸς τὸν ἐφημέριον τοῦτον τὸν καθολικὸν Παπαδημήτριον, ἠσνήθη νὰ μεταβῆ. Ὁ ἀνὴρ τῆς λεχοὺς τότε ἐπρότεινεν ὅπως προσκαλέσωσι τὸν καθολικόν, ἀλλ' ἡ γυνὴ ἀντέστη εἴπουσα ὅτι ἐπροτιμὰ νὰ μείνη χωρὶς εὐχὴν ἢ ν' αὐτοκτονήση παρὰ νὰ δεχθῆ τὸν Παπιστάνον. Βλέπων λοιπὸν τὴν δυσχερῆ θέσιν τοῦ ὁ σύζυγός της, μεταβένει εἰς τὸν ὀρθόδοξον ἱερέα καὶ προσπίπτει εἰς τοὺς πόδας τοῦ ὁμολογῶν ὅτι ἀπαρνεῖται καὶ καθολισμὸν καὶ ρωμουνισμὸν καὶ ἐπανέρχεται πάλιν εἰς τὸ δόγμα εἷς τὸ ὁποῖον εὐρίσκετο πρότερον. Οὕτω δὲ καὶ εἷς τὴν γυναίκα τοῦ ἀνεγνώσθησαν τακτικῶς ἔκτοτε ὑπὸ τοῦ ὀρθοδόξου ἱερέως αἳ εὐχαὶ καὶ τὸν τέκνον τοῦ ἐβαπτίσθη ὑπ' αὐτοῦ κατόπιν.
Ὁμοίως δυσκολεύονται καὶ εἷς τᾶς στέψεις τῶν οἱ ρωμοῦνοι ἐκ τῶν Περιβολιωτῶν. Ἀλλὰ τότε πολλοὶ ἐξ αὐτῶν προσποιοῦνται μὲν προσωρινῶς ὅτι ἀποτάσσονται τῷ ρωμούνῳ Σατανᾶ, μόλις ὅμως τελειώση ὁ ὀρθόδοξος ἱερεὺς τὴν στέψιν ἐναγκαλίζονται αὐτὸν πάλιν. Αὐτὰ κατορθώνουν οἱ Ρωμοῦνοι ἐν τῷ μέσῳ τῆς ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Κράτος ἐν Κράτει.
Ἀλλὰ καμμίαν ὥραν αἳ πολλαὶ ταραχαὶ καὶ οἱ πολλοὶ ἐξερεθισμοί, ὧν γίνονται οὗτοι αἴτιοι, θὰ γεννήσωσιν, ὡς αἳ πολλαὶ καταιγίδες, κανέναν ἀκράτητον καταποντισμὸν καὶ τότε ἀλλήμονον εἰς τὸν παρευρεθησόμενον.
Οἱ Ρωμοῦνοι ἐν Ἰωαννίνοις
Περὶ τοῦ ἐνταύθα γραμματοδιδασκαλείου τῶν Ρωμούνων, τὸ ὁποῖον προπετῶς διακηρύττουσι καὶ εἷς τὸν ξένον κόσμος ὡς γυμνάσιον(!) προσεχῶς θὰ σᾶς γράψω ἐκτενῶς. Σήμερόν σας ἀναφέρω μόνον ὅτι τὴν παρελθοῦσαν Παρασκευήν, προκειμένου νὰ ἐπιστρέψη ἐκ τῆς ἀνάτας ἐπαρχίας Κονίτσης καὶ Πρεμετὴς περιοδίας τοῦ ὁ γέν. διοικητὴς Χιβζὴ πασάς, ἐξῆλθον πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ μετὰ τῶν ἀνωτέρων ἀρχῶν καὶ οἱ κουτόβλαχοι διδάσκαλοι μετὰ τῶν μαθητῶν τῶν. Φανταζόμεθα τὸν εἰρωνικὸν γέλωτα τοῦ γενικοῦ διοικητοῦ ὅταν εἶδεν ἔμποσθέν του κωμικώτατα παρατεταγμένα παρὰ τὴν ὁδὸν τὰ ὀλιγοστὰ ἐκεῖνα βλαχόπαιδα ζητωκραυγάζοντα ὑπὲρ τῆς αὐτοῦ ἐξοχότητος. Ἀλλ' ἐπέρασεν ἄραγε, ἐπεθυμοῦμεν νὰ γνωρίζωμεν, ἀπὸ τὸν νοῦν τοῦ Πασᾶ ὅτι τὰ μικρὰ ἐκεῖνα ἀθῶα πλάσματα, τὰ ὁποῖα τώρα οἱ διδάσκαλοι τῶν τὰ μεταχειρίζονται ὡς ὄργανα ὀλέθριας κολακείας ἐνώπιόν του, ἀνδριζόμενα μίαν ἡμέραν διὰ δηλητηριώδους τροφῆς θέλουσι στρεβλωθῆ διὰ τῶν ἀγύρτικων διδαγμάτων τὰ ὁποία ποτίζονται καὶ θέλουσι μεταβληθῆ εἷς πρώτης τάξεως ταραξίας ἐντὸς τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους, εἰς καταπατητᾶς νόμων, εἷς ἐξερεθιστᾶς φιλησύχων καὶ φιλονόμων πνευμάτων, εἰς συνομώτας τοῦ καθεστότος, εἷς πυρπολητᾶς τοῦ θρόνου τοῦ Ἀβδοὺλ Χαμίτ, οἱ μικροὶ αὐτοὶ παῖδες, οἱ σήμερον τόσον ἀθῶοι ὄντες καὶ τόσον κόλακες δεικνύμενοι ὑπὸ τῶν καταχθονίων διδασκάλων τῶν, ὅτι ὕστερον ἀπὸ ὀλίγα ἔτη θὰ διαπράττωσιν οὗτοι καθ' ὅλον τὸ ὀθωμ. κράτος ὄσας ταραχᾶς καὶ ἐξερεθισμοὺς προκαλούσι σήμερον οἱ διδάσκαλοι τῶν καὶ οἱ γονεῖς τῶν εἷς Βλαχοκλεισούραν, εἰς Σαμαρίναν, εἷς Περιβόλιον καὶ ἀλλαχοῦ;
Φωνή της Ηπείρου, 9 Οκτωβρίου 1892, Έτος Α', Αριθμ. 4