Μια πρώτη προσπάθεια για διάσωση της μουσικής μας κληρονομιάς
Η διάσωση γνήσιων παραδοσιακών τραγουδιών της Παλαιομάνινας ήταν από τις πρώτες προτεραιότητες της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι τα τραγούδια αυτά (όλα πολυφωνικά) τα τραγουδούσαν οι παππούδες μας, με τη λευκή μπουραζάνα (λευκό μάλλινο παντελόνι με ζωνάρι), με το μαύρο γιλέκο και το ριχτό μαύρο μάλλινο σακάκι σε κάθε γάμο, χαρά και γιορτή (η φωτογραφία του cd είναι από αναπαράσταση του εθίμου του «Κουτάρου» από την Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας). Όλα σχεδόν είναι τραγούδια της τάβλας και τα τραγούδαγαν μετά το τέλος του γαμήλιου φαγητού. Κάθονταν οκλαδόν γύρω – γύρω και σε κάθε τραγούδι ή σε όλα είχαν έναν κορυφαίο τραγουδιστή, ενώ όλοι οι άλλοι συνόδευαν ή επαναλάμβαναν πιο σιγανά, τα λόγια που έλεγε ο κορυφαίος. Η πρώτη προσπάθεια για συγκέντρωση και διάσωση των τραγουδιών αυτών καταβλήθηκε από το συγχωριανό μας δημοσιογράφο Δημήτρη Στεργίου, όταν ως μαθητής του Γυμνασίου συζητούσε το καλοκαίρι με μερικούς υπερήλικες του χωριού μας.
Τα τραγούδια αυτά δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο του «Βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες». Από τα 19 αυτά τραγούδια που δημοσιεύονται στο παραπάνω βιβλίο, τα 17 προέρχονται από την καταγραφή που έκανε ο Δημήτρης Στεργίου με βάση αφηγήσεις γερόντων του χωριού μας ή περιλαμβάνονται σε βιβλία ξένων περιηγητών (Gustav Weigand, Alan J. B. Wace, Maurice S. Thompson, Samuel Baud- Bovy) και τα δύο τα έδωσε ευγενώς ο συγχωριανός μας Χριστόφορος Γ. Ζώγας. Όλα σχεδόν τα τραγούδια αυτά, με ελαφρές παραλλαγές, μοιάζουν με βλάχικα τραγούδια άλλων περιοχών και κυρίως της Ηπείρου και της Βορείου Ηπείρου και καταγράφονται σε σπάνιες συλλογές (Π. Αραβαντινός, Γεώργιος Παχτικός, Γ. Χασιώτης και άλλοι). Στόχος μας είναι όλα αυτά τα γνήσια παραδοσιακά τραγούδια της Παλαιομάνινας (για μερικά από αυτά υπάρχει και η μουσική κλίμακα!) να κυκλοφορήσουν σε cd με την αντίστοιχη παραδοσιακή (ηπειρώτικη μουσική) και τραγουδιστές.
Τώρα, η Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας κάνει ένα πρώτο βήμα. Συγκέντρωσε σε ένα cd 15 τραγούδια από ζωντανές ηχογραφήσεις που έγιναν στο χωριό με την επιμέλεια του γενικού γραμματέα του σωματείου Κώστα Φ. Κουτουβέλη και την ευγενική προσφορά – συμμετοχή των συγχωριανών μας Δημήτρη Αποστόλου, Μιχάλη Αποστόλου (εκ παραδρομής δεν αναγράφεται στο cd), Ευφροσύνης Βλαχιώτη, Δημήτρη Δημονίτσα, Κώστα Φ. Κουτουβέλη, Κώστα Γ. Κουτσουμπίνα, Αποστόλη Μπίτα, Αριστείδη Μπίτα, Χρήστου Μπίτα, Δημήτρη Πούλιου, Κώστα Σαμαλέκου (εκ παραδρομής δεν αναγράφεται στο cd), Μάκη
Σταμούλη (εκ παραδρομής δεν αναγράφεται στο cd) και ομάδας Ελληνοβλάχων Βορειοηπειρωτών που εργάζονταν στο χωριό μας. Από τα 15 αυτά τραγούδια, τα 10 τα συγκέντρωσε και κατέγραψε ο Κώστας Φ. Κουτουβέλης, τρία η Ευφροσύνη Βλαχιώτη, ο Αποστόλης Μπίτας, ο Αριστείδης Μπίτας και ο Χρήστος Μπίτας και δύο ο Δημήτρης Στεργίου («Αφροδίτη» και «Μπιρμπίλου») που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του.
Σπεύδουμε να σημειώσουμε ότι το cd αυτό δεν διεκδικεί καλλιτεχνικές δάφνες. Είναι απλώς ένα ηχητικό ντοκουμέντο για τα τραγούδια του χωριού μας.
Κι αυτό μόνο αρκεί να υποστηρίξουμε ότι έχει την αξία του. Διότι, έτσι καταγράφεται και διασώζεται και με λόγια και με ήχο η πλούσια μουσική παράδοση του χωριού μας. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας εκφράζει δημοσίως τις θερμές ευχαριστίες προς τον Χρήστο Μπίτα, τον Αριστοτέλη Μπίτα, τον Δημήτρη Αποστόλου, τον Δημήτρη Δημονίτσα, τον αντιπρόεδρο και ειδικό γραμματέα της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας Δημήτρη Γ. Πούλιο και Κώστα Γ. Κουτσουμπίνα αντίστοιχα, τον Μιχάλη Αποστόλου, τον Κώστα Σαμαλέκο και τον Μάκη Σταμούλη για την ευγενική τους αυτή προσφορά και συμμετοχή στην προσπάθεια διάσωσης των γνήσιων παραδοσιακών αυτών τραγουδιών μας.
Επίσης, λυπάται που δεν θα δουν την προσπάθεια αυτή η εκλιπούσα Ευφροσύνη Βλαχιώτη και ο εκλιπών Αποστόλης Μπίτας, που πρόσφεραν και συμμετείχαν στην ηχογράφηση των τραγουδιών τους.
Ακόμα, εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια προς τον γενικό γραμματέα του σωματείου μας Κώστα Φ. Κουτουβέλη για το πάθος, το ζήλο και τις άοκνες προσπάθειες που κατέβαλε για να ολοκληρωθεί αυτή η πρωτοβουλία. Τέλος, ευχαριστούμε και την ομάδα των Ελληνοβλάχων Βορειοηπειρωτών, οι οποίοι μας θύμισαν πολλά κοινά τραγούδια των προγόνων μας και μας ζωντάνεψαν μιαν ατμόσφαιρα από την ηρωική Ήπειρο, όπου πήγαιναν οι παππούδες μας έως το 1860 περίπου κατά τους θερινούς μήνες. Είναι σίγουρο ότι χωρίς όλους αυτούς τους πολύτιμους συνεργάτες δεν θα είχε επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
Ελπίζουμε ότι όλοι οι συγχωριανοί μας θα αγκαλιάσουν με θέρμη την πρωτοβουλία αυτή και θα σπεύσουν να εξασφαλίσουν το cd με τα γνήσια παραδοσιακά τραγούδια του χωριού μας για να τα ακούνε οι ίδιοι και τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους και να το μοιράσουν και στους φίλους τους.
Τα κείμενα των 15 γνήσιων παραδοσιακών τραγουδιών στο cd
1. Εισαγωγή (Διάρκεια: 00:05)
Ου σ΄αυντάτσε νισκέντι κέντικε ντι Παλαιομάνινα ριμινέστι =
Θα ακούσετε μερικά τραγούδια από την Παλαιομάνινα ριμένικα (βλάχικα)
2. Τζιάνα α Μόρτου * (Διάρκεια: 02:34) - Λόφος του Νεκρού*
Κου μανάρλια μι ακουντίρε, |
Με κοφτερό μαχαίρι με χτυπήσανε, |
* Υπάρχει σχετικό τοπωνύμιο και σήμερα στο χωριό
3. Μπιρμπίλου* (Διάρκεια: 02:56) - Το αηδόνι*
Άϊ σ΄ντιτσέμ ούνε
|
Ας πούμε ένα
|
* Το τραγούδι αυτό υπάρχει σε παραλλαγές σε πολλές περιοχές της χώρας και, κυρίως, στην Ήπειρο και τη Βόρειο Ήπειρο.
4. Αφροδίτα* (Διάρκεια:01:00) - Αφροδίτη*
Ορέ, Αφροδίτα, τύνη, Αίστε χόρε έστι ανόστε, Λάϊ, σόρε Αφροδίτα, Αφροδίτα, τύνη, κου θάρρου Λάϊ, σόρα, Αφροδίτα, |
Μωρή, Αφροδίτη, εσύ, Αυτή χώρα είναι δική μας, Ω, αδερφή μας, Αφροδίτη, Αφροδίτη, εσύ, με θάρρος Ω, αδερφή μας, Αφροδίτη, |
*Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στην ηρωίδα του 1821 Αφροδίτη Τόγια και το διέσωσε ο Δημήτρης Στεργίου από καταγραφές γερόντων του χωριού το 1958.
5. Πικουράρλιε α Νούσια (Διάρκεια: 02:34) - Οι βοσκοί του Νούσια
Τζιάνε, λα Τουρέστια α Κόλε, |
Στο λόφο, στη θέση Κόλε, |
6. Φιάτα σι φιτσιόρου (Διάρκεια: 01:22) - Κορίτσι και αγόρι
Σ΄ ατζιόκε φιάτα σι φιτσιόρου, |
Παίζει το κορίτσι και το αγόρι, |
7. Λέλε - λέλε, ντάντο (Διάρκεια: 02:05) - Αλίμονο, αλίμονο, μάνα
Τρέτσι ούνε καρβάνι, Νου στα τσα σου κάρκε, |
Περνά ένα καραβάνι, Δεν κάθεται να φορτώσει, |
8. Φιάτε νιρίτε* (Διάρκεια: 02:36) - Κόρη βαλαντωμένη*
Ούνε φιάτε ντι φιάτε, Τζόνι κέντε ους σι φούτζε, |
Μία κοπέλα από τις κοπέλες, Παλικάρι όταν θα φύγεις, |
* Το τραγούδι αυτό το διέσωσε ο Χρήστος Μπίτας και το τραγουδούν η Ευφροσύνη Βλαχιώτη και ο Χρήστος Μπίτας
9. Αλάσι μι, ντάντο (παραλλαγή)* (Διάρκεια:02:37) - Άφησέ με, μάνα*
Κάπου τσι μιντόρι, Τσί άϊ, χίλιε, ντι ασιάρε, Ωχ, αλάσι μι, ουά ντάντο, αλάσιμι, |
Το κεφάλι με πονάει, Τι έχεις, κόρη μου, και από χθες Ωχ, άφησέ με μάνα μου, άφησέ με, |
* Το τραγούδι αυτό το διέσωσε ο Χρήστος Μπίτας και το τραγουδούν η Ευφροσύνη Βλαχιώτη και Αποστόλης Μπίτας. Αυτό το τραγούδι, καθώς και το προηγούμενο, τα διέσωσε πάλι ο περιηγητής Βάϊγκαντ, με παραλλαγές, και του το είχε δώσει ο Νίκος Πάγκιος από τα Όχθια. Αυτά τα τραγούδια δημοσιεύονται στο βιβλίο του Δημήτρη Στεργίου «Βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες» και καταδεικνύουν τις στενές σχέσεις που είχαν μεταξύ τους και τα επτά στην αρχή και, τελικά, έξι βλαχοχώρια της Ακαρνανίας. Σημειώνεται ότι το τραγούδι αυτό το έχει διασώσει, με παραλλαγές, ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigand, που είχε επισκεφτεί τα ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Επίσης, στο ίδιο βιβλίο δημοσιεύονται και δύο τραγούδια του χωριού μας που διέσωσε και μας παρέδωσε ο συγχωριανός μας Χριστόφορος Γ. Ζώγας.
10. Μαράτου (Διάρκεια: 03:20) - Ο καημένος
Ούνε σόρε κάφτε σι σόρε, |
Μια αδερφή ζητάει να παντρευτεί. |
11. Νάπαρτι ντι Μάρε Λάϊα* (Διάρκεια:03:15) - Πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα*
Νάπαρτι ντι Μάρε Λάϊα, |
Πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα, |
* Το τραγούδι αυτό το έχει διασώσει, με παραλλαγές, ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigand, που είχε επισκεφτεί τα ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας στα τέλη του 19ου αιώνα και δόθηκε σ΄ αυτόν από τον Γιώργη Γιάγκα (από το βλαχοχώρι Σουροβίλι ή σημερινή Στράτο). Σημειώνεται ότι στον Βάϊγκαντ είχε δώσει τραγούδι από την Παλαιομάνινα υπό τον τίτλο «Ο καημός του ακατάδεκτου» και ο Γρηγόριος Κέκος στα τέλη του 19ου αιώνα (1890).
12. Λα σιγκούνι (Διάρκεια: 01:48) - Το σιγκούνι
Λα σιγκούνι βένετε, |
Σιγκούνα, γαλαζοκέντητη, |
13. Ούνε βιάστε (Διάρκεια: 02:19) - Μία νύφη
Κισίρε κούρσκλιε τι ούνε βιάστε. |
Ξεκίνησαν οι συμπέθεροι για μια νύφη. |
14. Μίνι, μαράτου (Διάρκεια: 01:50) - Εγώ ο καημένος
Ω, λέλε, ντι μίνι μαράτου, |
Ωχ, αλίμονο, σε μένα τον καημένο. |
15. Κάρε χιάρτε (Διάρκεια:03:30) - Κρέας βραστό
Κάρα μι ντούσιου λα καφενέϊ, |
Καθώς πήγαινα στο καφενείο |