K. κ. Σας ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία στο Πανελλήνιο συμπόσιο σας και για το βήμα που μου δίνετε, ώστε να μοιραστώ τις απόψεις μου μαζί σας.
Στους σύγχρονους Έλληνες, μηδέ εμού εξαιρουμένου, πρέπει να καταλογίσουμε ένα μεγάλο σφάλμα το οποίο είναι αποτέλεσμα μιας παράληψης και αδιαφορίας μέγιστης σημασίας. Αφήνουμε την διάδοση της παράδοσής μας σε ότι αφορά το Δημοτικό μας τραγούδι, στο έλεος του ταλέντου κάποιων ανθρώπων, που ο θεός και η μάνα φύση προίκισε με την ακουστική ικανότητα της αποτύπωσης της μελωδίας του στίχου και του ρυθμού, που χαρακτηρίζουν αυτή τη τραγουδιστική μας κληρονομιά.
Έτσι επαναπαυμένοι από τη μια στις εκτελεστικές τους ικανότητες και έχοντας δώσει ενδόμυχα ήδη την απάντηση στο ερώτημα: αφού βρέθηκαν κάποτε αυτοί οι προικισμένοι, ότι σίγουρα θα βρεθούν στο μέλλον και άλλοι παρόμοιοι, αισθανόμαστε περήφανοι για την Ελληνική λεβεντιά του τσάμικου του συρτού του μπάλλου του ζωναράδικου κ.α.
Θα έρθει σίγουρα η 25η Μαρτίου, η Κυριακή της Ανάστασης ακόμη και οι ημέρες του πανηγυριού που θα φέρουμε τους καθ’ όλα εξαίρετους μουζικάντηδες, οι οποίοι θα μας θυμίσουν με τον δικό τους τρόπο αγαπημένα τραγούδια των προγόνων μας, τα οποία, όσοι μπορούμε και ξέρουμε, θα τα χορέψουμε λεβέντικα και όσοι από μας ξέρουμε τα λόγια, με τον δικό μας τρόπο πάλι θα τα σιγοτραγουδήσουμε. Εδώ, πρέπει να ευχαριστήσουμε από βάθους καρδιάς όλους αυτούς τους καλλιτέχνες του δρόμου και της πανήγυρης που κατόρθωσαν και διέσωσαν με το αυτί, αυτό που εμείς οι σύγχρονοι ονομάζουμε «Παράδοση».
Σκεφτείτε όμως να έκαναν έτσι και οι Χημικοί, οι γιατροί, οι μηχανικοί και όλοι οι επαγγελματίες κάθε είδους; Δηλαδή να μάθαιναν τις επιστήμες τις τέχνες και τις τεχνικές τους με τη μέθοδο της διάδοσης και της διάσωσης «από στόμα σε στόμα», όπως κάνουμε οι σύγχρονοι νεοέλληνες για το παραδοσιακό μας τραγούδι, με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις τα λίγα μουσικά γυμνάσια της χώρας αλλά και αυτά με ωρομίσθιους διδάσκοντες. Αντίθετα με τη Δημοτική μουσική, όλοι οι άλλοι κλάδοι, επιμορφώνονται και εξελίσσονται μόνο με ότι είναι καταγεγραμμένο. Άλλωστε, όσοι πήγαμε σχολείο, δεν μάθαμε τίποτα με την ακουστική μέθοδο. Αντίθετα μάλιστα όλα όσα μάθαμε, τα μάθαμε από βιβλία, εκτός βέβαια από το μάθημα της Ωδικής. Αυτό το κάναμε απ’ έξω χωρίς βιβλία. Τυχεροί ήσαν αυτοί που πήγαν ή που πηγαίνουν στο ωδείο. Και πόσοι είναι αυτοί, ή και πόσοι από αυτούς θα γίνουν μουσικοί ώστε να μπορούν να διαβάσουν παρτιτούρα;
Όμως, τι είναι αυτό που μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα ή το αντίθετο όταν ακούμε Δημοτική μουσική; Από τι υλικά αποτελείται αυτό το προϊόν; Μήπως αν τα γνωρίζαμε όλα αυτά θα μπορούσαμε με περισσή ευκολία να τεκμηριώσουμε την θετική ή την αρνητική ή ακόμη και την αδιάφορη άποψή μας περί τούτου; Σκεφτείτε μόνον πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος στα μάτια και στην κρίση του καθένα από μας, αλλά και στα μάτια των παιδιών μας που είναι οι νέες γενιές του αύριο που θα διεκδικήσουν τη παραγωγή και τη διοίκηση, αν μπορούσαν να καταλάβουν τι ακούν. Όχι το τι χορεύουν ή το πως το χορεύουν μόνον. Διότι για να μπορέσει κάποιος να κρίνει, πρέπει να ξέρει. Και αυτό που κυρίως οφείλουμε κατά τη γνώμη μου να γνωρίζουμε είναι ότι το Δημοτικό μας τραγούδι αποτελείται από 3 βασικά στοιχεία.
1ο στοιχείο είναι ο στίχος.
2ο στοιχείο είναι η μουσική.
3ο στοιχείο η κίνηση εκτός από τα τραγούδια της τάβλας.
Στη παρούσα διάλεξη θα ασχοληθούμε κύρια με το 2ο στοιχείο, αυτό της μουσικής, μια και άλλοι πλέον αρμόδιοι από εμένα έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με τα άλλα δύο στοιχεία.
Η μουσική οφείλουμε να ξέρουμε ότι αποτελείται από τρία βασικά και ουσιαστικά συστατικά, αναπόσπαστα μεταξύ τους.
Αυτά τα στοιχεία, με σειρά προτεραιότητας είναι: Η μελωδία, ο ρυθμός και η αρμονία. Η μελωδία και η αρμονία εξαρτώνται από τη κλίμακα πάνω στην οποία συνθέτει ο ανώνυμος δημιουργός (πάντα δια της ακουστικής – μιμητικής μεθόδου αναπαραγωγής) και ο ρυθμός εξαρτάται από τη χρηστικότητα του κάθε τραγουδιού. Ο πλούτος των μελωδιών είναι αμύθητος, σε σύγκριση με τη ρυθμική αγωγή η οποία όμως παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, ειδικά σε περιοχές όπου οι κατά καιρούς κατακτητές της χώρας μας δεν πάτησαν το πόδι τους τόσο όσο σε άλλες περιοχές. Εκεί ο πλούτος της ρυθμολογίας των Δημοτικών τραγουδιών είναι αξιόλογος και χρίζει ουσιαστικής έρευνας, μελέτης και καταγραφής. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτά τα μέρη κράτησαν μια ιστορική συνέχεια από τους αρχαίους χρόνους, σε σχέση με τη οργανική και την ορχηστική τέχνη, τις κλίμακες και τη μελωδική φόρμα. Όμως ποιος μας λέει ότι αυτό που ακούμε σήμερα είναι το αυθεντικό όταν δεν ξέρουμε πώς είναι το αυθεντικό. Αν εξαιρέσουμε τους Χαλκιάδες που θεωρούνται οι κατεξοχήν «πρωτόγονοι» μουσικοί της Ηπειρώτικης και γενικότερα της βουνίσιας μουσικής και του τραγουδιού και την σχολή του Αριστείδη Μόσχου, ή του Βαγγέλη Νανάκου, οι υπόλοιποι είναι απλά καλοί, καλύτεροι ή χειρότεροι εκτελεστές των ίδιων τραγουδιών. Εκτελεστές όμως που διαδίδουν, διδάσκουν και ταυτόχρονα καθοδηγούν το αυτί και την αισθητική του λαού. Θεωρώ ότι, είναι πια αργά να περισώσουμε την αυθεντικότητά μας σε σχέση πάντα με το Δημοτικό μας τραγούδι.
Μπορούμε όμως, να αρχίσουμε την καταγραφή του σε πεντάγραμμο και σε σύγχρονα φωνογραφικά μέσα από σήμερα. Βάζοντας έτσι τελεία στην παραποίηση, ώστε όποιος νέος θελήσει να διδαχθεί κάποιο όργανο για να μπορέσει να παίξει παραδοσιακό τραγούδι, να το μαθαίνει μέσα από βιβλία, τα οποία είναι αυτά που αντέχουν στο χρόνο, και είναι τα μόνα που μπορούν να διδάξουν σε αντίθεση με ένα καλό αυτί. Έτσι μόνο μπορούμε να πούμε ότι, αφήνουμε έργο εθνικής σημασίας για τις επόμενες γενιές. Μια σημαντική παρακαταθήκη αυθεντικότητας του Δημοτικού τραγουδιού, που κανείς δεν θα μπορεί να αμφισβητήσει στο μέλλον, διότι θα είναι γραμμένη και τυπωμένη στο χαρτί. Και βέβαια, αυτά τα μουσικά βιβλία, θα είναι στη διάθεση του κάθε Έλληνα, ανά την επικράτεια και απανταχού στον κόσμο, όπου υπάρχει Ελληνισμός, αλλά και στη διάθεση ακόμη και του κάθε μη Έλληνα.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι ρίζες της παραδοσιακής μας μουσικής τρέφονται από τη Βυζαντινή μουσική ή αλλιώς το Βυζαντινό μέλος. Οι ρίζες όμως της Βυζαντινής μουσικής από πού τρέφονται; Όπως θα δούμε στο παρακάτω συγκριτικό πίνακα, η Βυζαντινή μουσική είναι συνέχεια της Αρχαίας Ελληνικής μουσικής και οι κλίμακες της στηρίζονται στους Αρχαίους τρόπους.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
| ΑΡΧΑΙΟΙ ΤΡΟΠΟΙ | ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΧΟΙ | ΛΑΪΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ |
| Δώριος | Α΄ | Ουσάκ |
| Λύδιος | Β΄ | Χουζάμ |
| Φρύγιος | Γ΄ | - |
| Μυξολύδιος | Δ΄ | - |
| Υποδώριος | Πλάγιος του Α΄ | Νιαβέντ |
| Υπολύδιος | Πλάγιος του Β΄ | Χιτζάζ |
| Υποφρύγιος | Ήχος Βαρύς | - |
| Υπομιξολύδιος | Πλάγιος του Δ΄ | Ραστ |
| Πλ. Του Δ΄ χρωματικός | Χιτζασκάρ | |
| Πλ. Του Α΄με 4η ελλ | Σαμπάχ | |
| Ήχος Α΄ με 2α ελλ | Γκιουρντί |
Όπως όμως προκύπτει από τον πίνακα η Λαϊκή μας μουσική είναι και αυτή συνέχεια της Βυζαντινής μας μουσικής. Άρα το συμπέρασμα είναι ότι, η Ελληνική μουσική παραμένει στο μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό της ίδια και απαράλλαχτη δια μέσου των αιώνων, εδώ και 3.000 χρόνια περίπου. Αυτό βέβαια είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, τεράστιας σημασίας και ευρείας ανάλυσης, αλλά όχι στη παρούσα εισήγηση.
Ποιος ξέρει, ίσως στο μέλλον, κάποια από τα παιδιά μας, βρούνε τον πραγματικό εαυτό τους, ή ακόμη και καινούργιους δρόμους σκέψης και θεώρησης των πραγμάτων, μέσα από αυτή την προσπάθεια. Ίσως ανακαλύψουν νέους δρόμους πάνω στις μελωδικές φόρμες τις κλίμακες τις αρμονίες και στη σύνθεση γενικότερα.
Τέλος, πρέπει να ξέρουμε πως όλοι οι λαοί της ανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης, έχουν κάνει παρόμοιες καταγραφές του εθνικού τους μουσικού παραδοσιακού πλούτου, από τα τέλη το 17ου αιώνα. Πάντα βέβαια με επιχορηγήσεις ιδιωτών και αργότερα με κρατική μέριμνα. Μεγάλα ονόματα της κλασικής και της νεοκλασικής μουσικής περιόδου, όπως ο Μόδεστος Μουζόρσκυ, ο Ρίμσκυ Κόρσακοφ και ο Μπέλα Μπάρτοκ, οι οποίοι αφού κατέγραψαν παραδοσιακά τραγούδια, τα διασκεύασαν για μεγάλες ορχήστρες, έχοντας σήμερα εμείς τη χαρά να απολαμβάνουμε πολλά από τα γνωστά οργανικά αριστουργήματα. Σε αντίθεση με τη χώρα μας που απομόνωσε με έντεχνο τρόπο το μεγάλο βιολονίστα και συνθέτη Νίκο Σκαλκώτα ο οποίος κατέγραψε και ενορχήστρωσε για συμφωνική ορχήστρα 24 Ελληνικούς χορούς. Μέχρι και σήμερα καμία Ελληνική ορχήστρα δεν ηχογράφησε αυτά τα αριστουργήματα, παρά μόνον με πρωτοβουλία του αρχιμουσικού Βύρωνα Φιδετζή ο οποίος ηχογράφησε και τα 32 με τη συμφωνική της Αγίας Πετρούπολης. Από τους 32 δε χορούς, παίζονται συνήθως 2 ή 3 μόνον. Από την στιγμή που εμείς οι σύγχρονοι δημιουργοί, δεν έχουμε την υποστήριξη του κράτους, τουλάχιστον ας το προσπαθήσουμε μόνοι μας με τα μέσα που διαθέτει ο καθένας, επαφιόμενοι στο μεράκι και στην τόλμη της εμπεριστατωμένης έρευνας και διάδοσης αυτού του γνωστικού αντικειμένου το οποίο για το λαό μας είναι κατά τη γνώμη μου μείζονος σημασίας. Πιστεύω πως η καταγραμμένη γνώση, δίδει την δέουσα αξιοπιστία για ένα υγιές πολιτιστικό μέλλον στο γενικό πολιτισμικό γίγνεσθαι της Ενωμένης Ευρώπης και σε συνδυασμό με το ταλέντο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ουσιαστική πρόοδο και των Ελλήνων αλλά και των υπολοίπων λαών που την απαρτίζουν.
Ας έρθουμε τώρα στη μελωδική γραμμή. Η μελωδική γραμμή των Δημοτικών μας τραγουδιών είναι μικρή. Ο λόγος; Πολύ απλός. Για να μπορεί εύκολα και γρήγορα να απομνημονευτεί, μια και η απομνημόνευση επαφίεται στην ακουστική και μόνο μέθοδο, έτσι ώστε ο στίχος ο οποίος αφηγείται διεξοδικά την ιστορία να μπορεί δια μέσω της τακτής και περιοδικής επανάληψης πάνω στην ίδια μελωδία, να αποδώσει όλες τις εικόνες της ιστορίας από την αρχή μέχρι το τέλος. Το σημαντικό είναι ότι, παρ’ όλο που ο δημιουργός είναι ανώνυμος, είναι πολύ ταλαντούχος. Εφευρίσκει μελωδίες τέτοιες, που είναι πραγματικά ζηλευτές και υψηλής αισθητικής αρτιότητας. Έχουν την ιδιότητα της πλήρους ολοκλήρωσης (αρχή – μέση & τέλος), περικλείοντας έτσι σ’ ένα και μόνο τραγούδι έναν ολόκληρο κύκλο ζωής. Μετά τη πρώτη σύνθεση και τα πρόσφατα ακούσματα διάδοσης του κάθε τραγουδιού, δια της επαναληπτικής ακουστικής μεθόδου, αρχίζει η πρόσθεση προσωπικών στοιχείων και ποικιλμάτων του εκάστοτε ανθρώπινου φορέα που ερμηνεύει το τραγούδι.
Ας περάσουμε τώρα σε μία 1η πειραματική καταγραφή που έγινε το 1996 πάνω σε τραγούδια της Ανατολικής Θράκης, μιας χαμένης πια πατρίδας για πολλούς από εμάς μεταξύ των οποίων και ο υποφαινόμενος. Δυστυχώς τα τραγούδια που ακολουθούν δεν θα το ακούσουμε στην αυθεντική τους μορφή διότι η ηλικιωμένη κυρία που τα τραγούδησε δεν δέχτηκε να ηχογραφηθεί. Έτσι, η καταγραφή έγινε με μόνο βοήθημα το μουσικό dictation (το solfege δηλαδή) από μέρους μου. Είναι το τραγούδι του αμπελιού από το κύκλο ζωής «Της αμπέλου» ενός σημαντικού συμβόλου για τον εκεί ντόπιο πληθυσμό. Ας διαβάσουμε το στίχο ακούγοντας ταυτόχρονα και τη μουσική του και βλέποντας και τη μουσική μονοφωνική του καταγραφή
(Από τα τραγούδια της Ανατολικής Θράκης) Κύκλος ζωής: «Της αμπέλου» Το Αμπέλι
Αμπέλι ‘μ ποιος σε φύτευε, κοντοχαϊμαδούλα μου και ποιος θα σε κλαδεύει,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Γερόντους βαζ’ στο κλάδεμα, κοντοχαϊμαδούλα μου, παλκάρια βάζ’ στο σκάψιμο,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Και στο σταφυλομάζεμα, κοντοχαϊμαδούλα μου, βάζει νια κοράσια, γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Κάνει σταφύλι κόκκινο, κοντοχαϊμαδούλα μου, και το κρασί βαμμένο,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Το πίνουν άντρες και μεθούν, κοντοχαϊμαδούλα μου, γυναίκες και ροδίζουν,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Κι όσες μανούλες κι αν το πιουν, κοντοχαϊμαδούλα μου, καμιά παιδί δεν κάνει,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Αν το ‘πινε κι η μάνα μου, κοντοχαϊμαδούλα μου, και μένα ας μη με κάνει,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο.
Σαν μ’ έκανε τι μ’ έκρυψε, κοντοχαϊμαδούλα μου, και μ’ έδωσε στα ξένα,
γαϊτάνι αργιοπλεγμένο. (Ανώνυμου δημιουργού)
Η παρτιτούρα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από κάποιο σολιστικό – μονοφωνικό όργανο και όχι μόνο από φωνή, όπως βιολί, φλάουτο, κλαρινέτο, φλογέρα, κόρνο, κ.λπ.).
Στη συνέχεια βλέπουμε τη παρτιτούρα του ίδιου τραγουδιού για ορχήστρα παραδοσιακών οργάνων ή για λαϊκή ορχήστρα όπου υπάρχει η μελωδία (για φωνή ή σόλο όργανο) όπως επίσης η αρμονική και η ρυθμική υποστήριξη.
Το ίδιο τραγούδι σε πιανιστική μορφή μικρού βαθμού δυσκολίας.
ή σε χορωδιακή μορφή για 4φωνη μεικτή χορωδία.
Μέχρι στιγμής δείξαμε μία πρώτη καταγραφή σε μουσική παρτιτούρα ενός παραδοσιακού τραγουδιού του οποίου οι ρίζες αγγίζουν τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες καθώς και κάποιες προσεγγίσεις στο όνομα της αυθεντικής διάδοσης και διδαχής, πάντα με βοηθό τον μείζονα – ελάσσονα τρόπο της Δυτικοευρωπαϊκής μορφής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, με αυτό τον τρόπο το τραγούδι χάνει κάτι από την αυθεντικότητά του.
Ας δούμε όμως και το πως ένα παραδοσιακό τραγούδι όπως αυτό που μόλις είδαμε, διαβάσαμε και ακούσαμε σε διάφορες μορφές και καταγραφές θα μπορούσε να αποτελέσει μία ουσιαστική πηγή μουσικής έμπνευσης για έναν δημιουργό συνθέτη ή έναν ενορχηστρωτή.
Στις επόμενες σελίδες βλέπουμε το score του quartet ενώ ακούμε το ηχητικό αποτέλεσμα της προσπάθειας.
Είδαμε και ακούσαμε την έρευνα την μελέτη αλλά και τη προσπάθεια που απαιτείται για τη καταγραφή ενός και μόνον τραγουδιού, ώστε αυτό να είναι ικανό να εξελιχθεί σε μία νέας μορφής σύνθεση, ανάλογα με την ιστοριογνωσία, την αισθητική και το όραμα του κάθε δημιουργού που θα ασχοληθεί με το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο.
Ξεκινήσαμε με την έρευνα, προχωρήσαμε στην μονοφωνική καταγραφή, κατόπιν στην καταγραφή της instrumental απόδοσης, συνεχίσαμε με την 4φωνη πολυφωνία και την διδακτική παρέμβαση με την πιανιστική καταγραφή και φτάσαμε μέχρι και σε μία νέα σύνθεση μουσικής δωματίου. Θα μπορούσαμε βέβαια να προχωρήσουμε και πιο πέρα. Αυτό που μόλις ακούσαμε από το κουαρτέτο να το αναπτύξουμε για συμφωνική ορχήστρα ή για chamberBand έτσι ώστε και άλλοι λαοί να γνωρίσουν το μουσικό μας παραδοσιακό πολιτισμό. Και κανείς δε θα μπορεί να τον κλέψει, διότι ακριβώς θα είναι καταγραμμένος και με αυτόν τον τρόπο θα έχει την δέουσα ιστορική οντότητα άρα και ταυτότητα.
Με αυτόν τον τρόπο θα αποφύγουμε ιστορικές ανακρίβειες των φίλων γειτόνων λαών, όπως το γνωστό σε όλους μας τραγούδι «ο Αγιοβασιλιάτικος της Σιάτιστας» που οι γείτονες Μακεδόνες οικειοποιήθηκαν ως Ράϊκο. Υπάρχουν δυστυχώς εκατοντάδες τέτοια παραδείγματα. Ή το εγκληματικό γεγονός που με περισσή ανέχεια υπομένουμε ως Έλληνες να ακούμε κάθε δυο και τρεις ότι τα Ελληνόπουλα σπουδάζουν μουσική στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης η οποία φέρει τον εξής απίστευτο τίτλο TurkishByzantineMusicAcademy. Αν το ιερατείο δια της 2ας ιεράς συνόδου δεν απέκλειε τα μουσικά όργανα ως ειδωλολατρικά και παγανιστικά από την Βυζαντινή μας μουσική εκτέλεση και στο Θρησκευτικό αλλά και στο κοσμικό τραγούδι, τότε δεν θα συνέβαιναν φαινόμενα τέτοιου είδους. Απόφαση που ισχύει έως και σήμερα.
Κυρίες και κύριοι. Το Δημοτικό μας τραγούδι δεν είναι «απολιθωμένη μουσική». Είναι μια μουσική ολοζώντανη με ιστορική συνέπεια νόμων, κανόνων και αισθητικής αγωγής. Είναι μια μουσική εξελίξιμη και μάλιστα στο διηνεκές. Όμως θεωρώ ότι ο λόγος μου και οι εμμονές μου σας κούρασαν. Ας ακούσουμε με την ίδια μέθοδο όπως σας παρουσιάστηκε μόλις πριν, άλλα ένα τραγούδι από την παράδοση της Ανατολικής Θράκης καθώς και τρία Βλάχικα τραγούδια.
Από τα τραγούδια της Ανατολικής Θράκης Κύκλος ζωής: Θρησκεία
Το τραγούδι της Παναγίας
Κάτω στα Ιεροσόλυμα Παναγιά μου
στ’ αγιά Κύριου τον τόπο Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Η Παναγιά λούζιτι Παναγιά μου
κι στραβοφακιολίσει Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Χρυσό ήντανα το χτένι της Παναγιά μου
κι αργυρό το λιγένι της Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Κι εκεί που ‘χει το λούσμα της Παναγιά μου
χρυσό δεντράκι ξεύγει Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Νίσυ Πανγιά μου λούζισει Παναγιά μου
και στραβοφακιολίσει Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Τον γιο σου τον μοναχογιό Παναγιά μου
Ουβρέοι τον σκιτζέβουν Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Όποιος το λέει σώζιτι Παναγία μου
κι όποιος τα’ ακούει αγιάζει Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Κι όποιος το καλοφικρισή Παναγιά μου
Παράδεισο θα λάβει Παναγιά μ’ χαριτωμένη
Καταθέτω την καταγραφή της μελωδίας, της λαϊκής – δημοτικής ορχήστρας, του πιάνου, της χορωδίας και της μουσικής δωματίου, ως ακουστικό αποτέλεσμα, ενώ παράλληλα βλέπουμε τις παρτιτούρες
ΤΑ ΤΡΙΑ ΒΛΑΧΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ από το ΛΙΒΑΔΙ ΟΛΥΜΠΟΥ
Περνάμε στα Βλάχικα τραγούδια που σας υποσχέθηκα, τα οποία θα παρουσιάσω με την ίδια μέθοδο καταγραφής και αλλά και μιας πιθανής εξέλιξης όπως ακριβώς και τα προηγούμενα της Ανατολικής Θράκης.
«Κάτω στην άσπρη πέτρα»
Παραδοσιακό Βλάχικο τραγούδι ανώνυμου δημιουργού από το Λιβάδι Ολύμπου
Κάτω στην άσπρη πέτρα κάτω στο γιαλό
Παίζουν παλληκαράκια παίζουν χαίρονται
Πηδάει λαμπρό σπαθάκι στον ανήφορο
Και κρούει τον Γιαννάκη τον αρματωλό
Γιαννάκη να ‘χεις μάνα να ‘χεις αδελφή
Να ‘χεις καλή γυναίκα να σε κλαίει κι αυτή
Και μία προσπάθεια νέας σύνθεσης – ενοργάνωσης για brasan sable
«Μια μέρα στο Λιβάδι»
Παραδοσιακό Βλάχικο τραγούδι αγνώστου δημιουργού, από το Λιβάδι Ολύμπου
|
Καθόμουνα μια μέρα στο Λιβάδι |
Στα ούνε τζούε του Λιβαδε |
Η καταγραφή σε μηχανικό μέσο έγινε από τον Γιώργο Συνεφάκη. Τραγούδησε η κ. Θωμαϊς Μανδραλή. Τη καταγραφή των στίχων και τη μετάφραση από την κουτσοβλαχική γλώσσα, έκανε η κ. Αριάδνη Μανδραλή - Συνεφάκη. 
Ακολουθούν οι παρτιτούρες του stringsection και του Bras an sable
«Μην έρχεσαι σε μας»
Παραδοσιακό Βλάχικο τραγούδι αγνώστου δημιουργού
| Νούν ταρ(ι)ντε λε φιάτε νίκε, νούν γινού λα νόϊ νούν γινού λα νόϊ μωρ φιάτε, φιάτε νούν τι βόϊ. Λα νόϊ άστε μούντι ανάλτου,σνού βά πότσι τράστ τρέτσι, σνού βά πότσι τράστ τρέτσι μωρ φιάτε, φιάτεμ βά τι νέτσι. Πετρονίκι βά με φάκο, σμούντιλι βά λί τρέκου, σιό λα βόϊ βά γίνου βρέ τζιόνεμ τζιόνε βά τιαβίνου. Λα νόϊ άστε αρούο μάρε, σνού βά πότσι τράστ τρέτσι σνού βά πότσι τράστ τρέτσι μωρ φιάτεμ φιάτε βά τι νέτσι. Πέσκο μάρε βά μί φάκο, σιαούρλο βά λού τρέρκου σιό λα βόϊ βά γίνου βρέ τζιόνεμ τζιόνε βά τιαβίνου. Λα νόϊ άστε σουάκρα αράου, σνού βά πότσι τράστ τρέτσι σνού βά πότσι τράστ τρέτσι μωρ φιάτεμ φιάτε βά τι νέτσι. Σουάκρε αράου, νουόρε μπούνε, ντάουλι βά τριτσέμ σιό λα βόϊ βά γίνου βρέ τζιόνεμ τζιόνε βά τιαβίνου. |
Μην ξεγελιέσαι μικρό κορίτσι, μην έρχεσαι σε μας Μην έρχεσαι σε μας μωρέ κορίτσι,κορίτσι δεν σε θέλω. Σε μας είναι ψηλά βουνά, δεν θα μπορέσεις να περάσεις δεν θα μπορέσεις να περάσεις μωρέ κορίτσι, κορίτσι θα χαθείς (πνιγείς) Πετρόσαυρα θα γίνω, και τα βουνά θα τα περάσω, Κι εγώ σε σας θα έρθω βρέ παλληκάρι μου, παλληκάρι θα σε κυνηγήσω. Σε μας είναι(έχει) μεγάλο ποτάμι, και δεν θα μπορέσεις να το περάσεις και δεν θα μπορέσεις να το περάσεις μωρέ κορίτσι, κορίτσι θα πνιγείς. Μεγάλο ψάρι θα γίνω, και το ποτάμι θα περάσω Κι εγώ σε σας θα έρθω βρέ παλληκάρι μου, παλληκάρι θα σε κυνηγήσω. Σε μας είναι κακιά η πεθερά και δεν θα μπορέσεις να ζήσης και δεν θα μπορέσεις να ζήσης μωρέ κορίτσι, κορίτσι θα πνιγείς. Κακιά πεθερά καλή νύφη, οι δυό μας θα περάσουμε Κι εγώ σε σας θα έρθω βρέ παλληκάρι μου, παλληκάρι θα σε κυνηγήσω |
Κύριε πρόεδρε, κ.κ. σύνεδροι, κυρίες και κύριοι, εδώ τελείωσα την κατάθεση της άποψής μου για την αναγκαιότητα της καταγραφής του Δημοτικού μας τραγουδιού σε μουσική παρτιτούρα καθώς και για την εξέλιξή του στη νέα χιλιετία.
Πριν προχωρήσουμε σε τυχόν ερωτήσεις και διευκρινήσεις επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω αυτούς που βοήθησαν ο καθείς με τον τρόπο του ώστε να γίνουν από τη μεριά μου όλα όσα είδατε και ακούσατε σήμερα.
Τον κ. Γιώργο Προδανά, οικονομολόγο και λαογράφο για τη βοήθειά του στα τραγούδια της Ανατολικής Θράκης.
Τον κ. Γιώργο Συνεφάκη, αρχιτέκτονα – πολεοδόμο και πρόεδρο του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «ο Γεωργάκης Ολύμπιος» για τη καταγραφή σε μηχανικό μέσο των βλάχικων τραγουδιών.
Τη νεολαία του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «ο Γεωργάκης Ολύμπιος» που τραγούδησαν το τραγούδι «κάτω στην άσπρη πέτρα»
Τη αξιολάτρευτη κ. Θωμαή Μανδραλή που τραγούδησε τα βλάχικα τραγούδια πολλά από τα οποία δεν παρουσιάστηκαν σήμερα. Επιφυλάσσομαι σε μία πληρέστερη έκδοση αποκλειστικά με Βλάχικα τραγούδια.
Τη κ. Αριάδνη Μανδραλή, γιατρό κυτταρολόγο, η οποία κατέγραψε τα βλάχικα τραγούδια και έκανε τη μετάφρασή τους από την Κουτσοβλαχική στην Ελληνική.
Σας ευχαριστώ που με καλέσατε στο Συμπόσιο σας και ανεχτήκατε τον προφορικό αλλά και το μουσικό μου λόγο.
Άκης Γεροντάκης
Μουσικοσυνθέτης. Διευθυντής ορχήστρας
Το Δημοτικό τραγούδι: Η μουσική καταγραφή και η εξέλιξη του
8ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών,
Λιβάδι Ολύμπου, 26-27 Μαΐου 2006