Το Κεφαλόβρυσο, είναι ένα από τα χωριά της επαρχίας ΠΩΓΩΝΙΟΥ, η οποία ανήκει στο ΝΟΜΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.
Από την 1η Ιανουαρίου του 1998 είναι και έδρα του νέου Δήμου, Δήμου που προέκυψε από την συνένωση 9 Κοινοτήτων (Α.Κοσμάς, Βασιλικό, Κακόλακος, Κ.Μερόπη, Κεφαλόβρυσο, Μερόπη, Ρουψιά, Παλαιόπυργος, Ωραιόκαστρο), το δε όνομα του νέου Δήμου είναι ΑΝΩ ΠΩΓΩΝΙ. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, ενώ αρκετοί είναι και εκείνοι που απασχολούνται στο (μοναδικό) εργοστάσιο της περιοχής. (εδώ παράγονται τα EURO της Ελλάδας)
Στους πρόποδες του βουνού Βαλαώρα, με μερικά μικρότερα άλλα βουνά γύρω του,έχει ειδυλλιακή θέση,κάτι σαν φυσική προστασία από τα θεριά της φύσης.
Οι κάτοικοί του αριθμούν περί τους 2500 , και είναι όλοι Βλάχοι, και η τοπική γλώσσα είναι η Βλάχικη, (κράμμα της αρχαίας Ρωμα'ι'κής), επίσημη δε, εννοείται είναι η Ελληνική.
Λόγω όμως της ιδιομορφίας του εδάφους, το οποίο είναι κατεξοχήν ορεινό, πολλοί από τους κατοίκους έχουν πάρει το δρόμο της ξενιτιάς (από την 10ετία του 60).
Μετανάστευση,(εσωτερική και εξωτερική) που δεν έχει σταματήσει ακόμα και σήμερα .
Το Κεφαλόβρυσο γνώρισε στους 2 παγκοσμίους πολέμους την μπότα του κατακτητή με ιδιαίτερη αγριότητα , αφού είναι ένα απο τα τέσσερα,4, χωριά του Νομού Ιωαννίνων,τα οποία πυρπόλησαν οι Γερμανοί κατά την πορεία τους για το "3ο ράιχ".
Μάλιστα σε ένα από τα σπίτια που πυρπόλησαν οι Γερμανοί, έκαψαν και ανθρώπους μέσα οι οποίοι επιμόνως αρνούνταν να βγουν έξω και να παραδοθούν ...(μόνο ένας γλίτωσε από εκείνο το σπίτι... βγήκε από την καμινάδα).
Η υπερηφάνεια, με την οποία οι πανταχού Κεφαλοβρυσίτες, μιλούν για το χωριό τους ,και την Βλάχικη προέλευση τους , είναι κάτι το ξεχωριστό, όπως και το χωριό αυτό.
APO THN ΙΣΤΟΡΙΑ: Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, γύρευε για το χαρέμι του , τις ομορφότερες, από τις γυναίκες της περιφέρειας του, στους δε γονείς αυτών, έδινε πλούσια δώρα και γη .
Οι Βλάχοι έχουνε να το λένε:Κανείς Βλάχος δεν καταδέχτηκε να δώσει την κοπέλα του στο χαρέμι του Αλή Πασά, για όσα πλούτη, και Βλάχα δεν πάτησε ποτέ το πόδι της στα δώματα του Αλή Πασά. (ο Αλής, είχε 40 γυναίκες στο χαρέμι του)
| Πώς έγινε το χωριό Μετζιντιέ (Κεφ/σο) |
| Με αφορμή τα όσα έχουν γραφτεί από συγχωριανούς κατά καιρούς στην εφημερίδα "ΠΗΓΗ Κεφαλόβρυσου" για το χωριό, θα ήταν χρήσιμο να ακουστούν και μαρτυρίες άλλων ανθρώπων, που τις έχουν ακούσει από παλαιότερους. Γράφουνε ότι το χωριό το ίδρυσε πρώτος ο τσέλιγκας Νάστας, μόνος του, και μετά ήρθαν και οι άλλες φάρες (σόια) και το υπολογίζουνε χρονικά γύρω στο 1840. Θα ήθελα να σας εκθέσω και τη δική μου άποψη: Πιστεύω πως δεν γίνεται να ισχύει αυτό, διότι υπολογίζοντας το χρονικό διάστημα ως το 1840 σύμφωνα με τις γενιές, δάρκειας η κάθε μία 30 χρόνων, το χωριό δημιουργήθηκε πολυ νωρίτερα και αυτό στηρίζεται στο εξής: Ο Γεώργιος Δ. Φούκης γεννήθηκε περίπου το 1884. Πατέρας του ήταν ο Δημήτριος, παππούς του ο Βασίλειος και προπαππούς του ο Αδάμ, που γεννήθηκε στο χωριό Μεντζιντιέ. Οπότε εάν αφαιρέσουμε 3 γενιές (90 χρόνια) από το 1884, σημαίνει πως ο Αδάμ Φούκης γεννήθηκε περίπου το 1794 στο Μεντζιντιέ. Αυτό δείχνει ότι ο χωριό μας υπήρχε και πρίν το 1840. Ως γνωστόν ο Αδάμ Φούκης ήταν πρακτικός (κάτι σαν το σημερινό κτηνίατρο) τέχνη την οποία συνέχισαν και οι απόγονοί του μέχρι τον Γ. Φούκη. Ακόμη είχε και ατομική σφραγίδα, πράγμα που δηλώνει πως ήταν επιφανής τσέλιγκας και ήταν αδιανόητο να έμενε "έξω" από την δημιουργία του χωριού. Την σφραγίδα αυτή την είχα δει και εγώ ο ίδιος όταν ήμουν μικρός. Δυστυχώς χάθηκε μετέπειτα. Επίσης ο παππούς έλεγε πως είχε ακούσει ότι, όταν μαζεύτηκαν να φτιάξουν το χωριό στη θέση που είναι η εκκλησία "Παναγιά" διαφωνούσανε που να το δημιουργήσουν. Κι αυτό γιατί το μέρος που είναι τώρα το χωριό τότε ήταν "ζούγκλα" γεμάτο βάτα, αδιάβατο. Τότε ο Φώτος Νάστας, σε μεγάλη ηλικία, χτύπησε με το τσουμίγκι την γη και είπε: "Εδώ μωρέ θα φτιάξουμε το χωριό". Αμέσως μαζέψανε πέτρες και χτίσανε την εικόνα της Παναγίας, που αποτέλεσε την αφετηρία για το χτίσιμο του χωριού. Εδώ θα ήθελα να προσθέσω σύμφωνα με όσα έχει ακούσει η μητέρα μου, πως ο Φ. Νάστας είναι ο πρώτος που έχτισε πέτρινο σπίτι στο χωριό. Τα άτομα που ήτανε με το Φώτο Νάστα ήταν πέντε ή έξι όπως μου έλεγε ο παππούς μου και ήταν όλοι τσελιγκάδες διότι από τότε και μέχρι το 1947 που διαλύθηκαν τα στανιά- η διοίκηση ανήκε σχεδόν εξολοκλήρου στους τσέλιγκες, απ' τους τσομπάνους υπήρχε μόνο αυστηρή υπακοή και σεβασμός, όπως είναι άλλωστε γνωστό. Και ήταν υποτιμητικό ένας τσέλιγκας να συναποφασίσει με τους τσοπάνους του , πού θα κάνει τα θεμέλια του χωριού. Οπότε αποκλείω κατηγορηματικά την σκέψη να έχτισε ένας τσέλιγκας μόνος του το χωριό μας. Επομένως πρέπει να αναρωτηθούμε ποιά ήταν τα μεγάλα ονόματα τον καιρό εκείνο. |
Από ομολογία του παππού μου πρέπει να ήταν πρώτοι:
1. Φώτης Νάστας
2. Αδάμ Φούκης
3. Μεντής
4. .....
5. .....
Χρέος μας, είναι να μπορέσουμε να βρούμε τ' άλλα τα σόια, τα οποία αντιπροσωπεύουν τα περισσότερα και ισχυρότερα τσελιγκάτα.
Χαρ. Β. Φούκης, Ιωάννινα 1994
| Γιατί ονομάστηκε Μιντζεντέ |
| Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Η μια λέει πως ο Αγάς της περιφέρειας τον καιρό εκείνο λεγόταν μεντzητ και τους μάζεψε να κάνουν το χωριό. Αλλά από νεώτερες διηγήσεις δεν είναι βέβαιο οτι προήλθε το όνομα από τον Μεντzητ πασά. Γιατί οι Βλάχοι ήτανε χριστιανοί και πατριώτες και είχαν τόσο μεγάλο μίσος για τους τουρκαλβανούς, που για εκδίκηση στα σκυλιά τους δίνανε τουρκικά ονόματα. Και το χωριό από νέες έρευνες και ομολογίες ήταν πολύ πιο παλιό από την χρονολογία του θανάτου του Αλή Πασά. Καλό θα ήταν να διασταυρώσουμε τις νέες πληροφορίες. Αν προσέξουμε τη λέξη μεντzε -ντεε μπορεί να μας δώσει και άλλο νόημα, σχετικά με κάποιο περιστατικό που έχω ακούσει για τον Φώτο Νάστα. Ο Φώτος Νάστας είχε μαλώσει με το τσελεγκάτο του Πάνου Μπάσιου που ήταν και πρόεδρος του χωριού. Αποτέλεσμα του τσακωμού τους ήταν να κλειστούν στη Χαψάνη (φυλακή) οι τσομπάνες του πρώτου. Το πρωί έφυγε ο Φώτος από το χωριό και πήγε στη Βοστίνα (Γιάννενα) και το βράδυ γύρισε στο Μεντzεντέ (Καρτούτσα) φέρνοντας μαζί του το φιρμάνι και βγάζοντας έτσι τους τσομπάνους από τη φυλακή. Ηταν τόση μεγάλη και δύσκολη η απόσταση για μια μέρα που το άλογο του Φώτου έβγαζε αφρούς από το τρέξιμο! Αλλά λένε πως για να τράξει τόσο πού το άλογο (μπενέκι) θα ήταν θυληκό (μεντzε) που δε γεννούσε (μπρόνιε). Αν πράγματι είχε συμβεί αυτό, τότε ανατρέπονται πολλά σχετικά με την ονομασία του χωριού: "Μέντzε" ήταν η φοράδα που δεν γεννούσε και το "ντεε" είναι στα βλάχικα το γνωστό ντε που λέμε στα άλογα. Αν πάρουμε τις δύο λέξεις που είναι καθαρά βλάχικες τότε βγαίνει το όνομα του χωριού δηλ. Μεντzε - ντεε = Μεντzεντε = Μιντzεντέ. Ο Φώτος Νάστας το Μπενέκι το κρατούσε στην Καρτούτσα και η φήμη του είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις, που όλοι οι βλάχοι λέγανε: "Ντε ορε Φώτο ντε Μεντzε τσε ατσά" και θαυμάζανε το Μπενέκι. Οταν έγινε κοινότητα το Μιντzεντέε οι Τούρκοι θεώρησαν την λέξη δικιά τους κάτι που δεν αμφισβητήθηκε από τους βλάχους λόγω φόβου. Γιατί φοβόταν μήπως τους κάψουν πάλι όπως τους προγόνους τους 6 γενιές (μπέρι) πριν. Το χωριό αυτό βρισκόταν σ' άλλη περιοχή της Ηπείρου, ίσως στην περιφέρεια της Μοσκόπουλης. Η Μοσκόπολη ιδρύθηκε το 1330, κάηκε από τους Τούρκους το 1769 (λεγόταν αρχικά Βοσκόπολη -ήταν όλοι βοσκοί-, το 1700 μετονομάσθηκε σε Μοσχόπολη). Οι κάτοικοι ήταν όλοι Βλάχοι, χριστιανοί, είχαν σχολεία και το πρώτο τυπογραφείο στα Βαλκάνια (μετά την Κωνσταντινούπολη), στην Ελληνική γλώσσα. Χαρ. Β. Φούκης, Ιωάννινα 1994
|