Εκτός από το Συρράκο και τους Καλαρρύτες τα οποία έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέοι οικισμοί, υπάρχει και το Ματσούκι. Είναι το τρίτο βλαχοχώρι των Τζουμέρκων, όπου οι κάτοικοι συνεχίζουν να μιλάνε βλάχικα όπως και ελληνικά. Το Ματσούκι ίσως να μην έχει τη φήμη των άλλων δύο χωριών, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν έχει ενδιαφέρον.
Ο στενός δρόμος ανηφορίζει στις απότομες πλαγιές της Κακαρδίτσας (2.429 μ.) μέχρι να καταλήξει στο χωριό, το οποίο έχει λιγότερη πέτρα από τα άλλα δύο χωριά, αλλά περισσότερους κατοίκους τον χειμώνα, μέχρι και δημοτικό σχολείο!
«Πολιορκημένο» από τους ορεινούς όγκους της Πίνδου και την κορφή της Κακαρδίτσας, βρίσκεται στα 1.100 μ. ανάμεσα σε ρέματα και απότομες πλαγιές. Αφήστε το αυτοκίνητο στο πλάτωμα και πηγαίνετε μέχρι την πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια. Λίγο πιο κάτω κυλάει ο ποταμός Βασίλης, του οποίου τα νερά δημιουργούν εντυπωσιακό καταρράκτη κοντά στο χωριό. Τα νερά του ποταμού πριν καταλήξουν στο ρέμα γυρνάνε τις μυλόπετρες του αναπαλαιωμένου μύλου και καθαρίζουν ρούχα και στρωσίδια αφού η νεροτριβή (ντριστέλα) είναι σε πλήρη λειτουργία. Δίπλα στη νεροτριβή βρίσκεται και το μαντάνι, ένα είδος ξύλινης μηχανής που κινείται με τεχνητό καταρράκτη. Παλαιότερα, τα υφαντά πριν πάνε στο ράφτη για να γίνουν ρούχα περνούσαν από το μαντάνι για να «χτυπηθούν», να μαλακώσουν, να βγει το χνούδι και να πάρουν τις επιθυμητές διαστάσεις.
Αν έχετε όρεξη για λίγο περπάτημα, μη φύγετε από το Ματσούκι αν δεν επισκεφθείτε την Παναγία Βύλιζας ακολουθώντας για 30 λεπτά το καλντερίμι που καταλήγει στο μοναστήρι. Χτισμένη στο νοτιοδυτικό άκρο του βουνού Κριθάρια η Παναγία της Βύλιζας είναι, σύμφωνα με τον μελετητή Ιωάννη Πέππα, αυτό που λέει το όνομά της: τόπος με μεγάλο οπτικό πεδίο, παρατηρητήριο. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, η ίδρυση του μοναστηριού ανάγεται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Το κτιριακό συγκρότημα που σώζεται σήμερα, χρονολογείται γύρω στα τέλη του 17ου, αρχές του 18ου αιώνα και αποτελείται από το καθολικό και μία σειρά κελιών γύρω από την αυλή, ενώ εντυπωσιάζει η τοιχογράφηση από καλαρρυτινούς ζωγράφους. Στη Μονή Βύλιζας υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν χειρόγραφα των 14ου και 15ου αι. Ενα από τα χειρόγραφα που απέμεινε, οι φορητές εικόνες καθώς και άλλα κειμήλια φυλάσσονται σε μια αίθουσα του σχολείου στο Ματσούκι.
Δυστυχώς ο χρόνος μου τελειώνει και δεν θα παρευρεθώ στο αυθόρμητο γλέντι που στήνεται στο μαγαζί του Ναπολέοντα, κάτι που γίνεται και το καλοκαίρι από μια παρέα Γερμανών (υπάρχουν και αυτοί), οι οποίοι έχουν μάθει ελληνικά μουσικά όργανα και κάθε χρόνο θεωρούν υποχρέωσή τους να στήνουν χορό με λαϊκά, ηπειρώτικα, φαγητό και τσίπουρο στους Καλαρρύτες, ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια που μαρτυρούν τη βλάχικη ιστορία. «Ντιλιάστε (φτιάχνει ο καιρός) Ναπολέοντα και πρέπει να φύγω». Με προλαβαίνει με ένα τσιπουράκι στο χέρι λέγοντάς μου, «υγεία, ευτυχία και μπούνου γκριάλι ντιλαξιάνι (καλά ακούσματα από τα ξένα)». Μάλλον από την Αθήνα εννοούσε.
Info
Το κλειδί για το μοναστήρι της Βύλιζας μπορείτε να το ζητήσετε από τον πατέρα Χρήστο (26590-62.334, 6977.074.832). Κατά την τοπική παράδοση, το όνομα του χωριού Ματσούκι οφείλεται στους κατοίκους του οι οποίοι σκότωσαν έναν φοβερό δράκο με ένα ξύλο (ματσούκι) ή, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, αντιμετώπισαν και χτύπησαν τον εχθρό με ματσούκια.
Πηγή: tanea.gr