Τὸ κάτω ἰδίως τμῆμα τοῦ Ζαγορίου, τὸ κατοικούμενον ὑπὸ Κουτσοβλάχων, ὑφίσταται μεγάλας περιπέτειας σήμερον, ἕνεκα τῆς κακῆς διοικήσεως τοῦ Τούρκου φρούραρχου Ἀλῆ-ἐφέντη Γιούσμπαση, ὅστις κατέστη φοβερὸς προστάτης τῆς Ρωμουνικῆς προπαγάνδας ἐνταύθα, διότι εἶνε συστημένος εἰς τὸν Γενικὸν Διοικητήν μας ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Μαργαρίτου. Οὗτος ἀπὸ παραμικρᾶν ἀφορμὴν καταγγέλλει καὶ φυλακίζει τοὺς μὴ ρωμουνόφρονας κατοίκους, οἵτινες πιέζονται ἀβηλεῶς εἰς τὰ δικαστήρια καὶ τᾶς φυλακὰς μέχρις ἐξαντλήσεως τοῦ βαλαντίου τῶν καὶ ὕστερον ἀπολύονται ἐπὶ ἐγγυήσει. Τελευταίως μάλιστα ὁ Ἀλή-ἐφέντης ἐφοβέρισε τοὺς κατοίκους ὅτι διὰ τῶν πιέσεών του καὶ τοῦ τρόμου ὂν ἐνσπείρει δι' αὐτῶν, θὰ κλείση τὰ Ἑλληνικὰ σχολεῖα.
Ἡ «Φωνὴ τῆς Ἠπείρου» πρέπει νὰ ἀντηχήση μέχρι τοῦ Γελδὶζ περὶ τῶν παρανομιῶν τούτων τῶν ἀξιωματικῶν του Σουλτάνου. Καὶ ἂν δὲν ληφθοῦν τὰ κατάλληλα μέτρα παρὰ τοῦ πασᾶ μας Χιβζῆ, ὅστις, ὡς φαίνεται θὰ τὰ ἔχη ἕνα μὲ τὸν Μαργαρίτην, ἀφοῦ οὗτος τῷ συνιστᾷ τοὺς ἀξιωματικούς του, πρέπει νὰ λάβη τοιαῦτα ἡ Κυβέρνησις. Ἄλλως τὲ ἑτέρα καταστροφὴ ἐπίκειται εἰς τὸ ἀτυχὲς Ζαγόρι. Διότι ἐκτὸς τῶν Ρωμούνων πρακτόρων, ὁ Ἀλή-ἐφένδης προστατεύει καὶ τοὺς ζωοκλέπτας, ὧν ἐστίαι ἐσχάτως ἐγένοντο αἳ στραιωτικαὶ καζάρμαι (φύλακαι) Ζιόγου, Κουκουρόζου καὶ Ἄσπρο-λιθαριοῦ.

Φωνή της Ηπείρου, 13 Νοεμβρίου 1892, Έτος Α', Αριθμ. 9

Μια προσέγγιση για την αναβίωσή τους. Το παράδειγμα του Λιβαδίου Ολύμπου

1. Τα βουνά και το Λιβάδι στο χώρο και το χρόνο
«Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί δεδομένο που δεν μεταβάλλεται παρά ελάχιστα μέσα στον ιστορικό χρόνο» (Μ. Sauvignon «Η Γεωγραφική Εικόνα της Μακεδονίας» στο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Εκδοτική Αθηνών, 1982, Αθήνα, σελ. 12)
«Η Μεσόγειος είναι πρώτα απ’ όλα μια θάλασσα που περιβάλλεται από βουνά. Το γεγονός αυτό έχει σημασία. Όταν μιλάμε για ιστορία. Αυτό πρέπει να υπογραμμίζουμε, γιατί συνήθως αμελούν να το επισημαίνουν, ενώ οι συνέπειες είναι μεγάλες» (Braudel 1991, κεφ. Ι, 1. «Πρώτα απ' όλα τα βουνά», σελ. 29)

ΕΚ ΣΑΜΜΑΡΙΝΗΣ, 29 Ὀκτωβρίου 1892
(Ἰδιαιτέρα ἀνταπόκρισις τῆς Φωνῆς τῆς Ἠπείρου)
Ἀθεμιτουργίαι τῆς Ρωμουνικῆς προπαγάνδας - Διαβολαὶ καὶ συκοφαντίαι - Ἡ λέξις Σέρβια
Ἡ ἐν Μακεδονίας καὶ Ἠπείρω ἐνσκήψασα ἀκρὶς τῶν Ρωμούνων πρακτόρων ὑπὸ ἀκαθέκτου ὁρμῆς πρὸς προσηλυτισμὸν κινούμενη καὶ τοὶς πάσι γνωστὴ διὰ τᾶς εἰς τοὺς Ἕλληνας ὑπ' αὐτῆς παρεχομένας στενοχώριας, δὲν παρεξέκλινεν ἐν τῇ χαιρεκάκῳ τροχιά της, ρίψασα τὰ δίκτυά της καὶ ἐνταύθα, νὰ πράξη τὸ ἀτιμωτικὸν ἔργον της, ἐφαρμόζουσα μὲν τὸ ἐπάρατον ἀξίωμα τῶν Ἰησουιτῶν «ὁ σκοπὸς ἁγιάζει τὰ μέσα» παντοῦ, μὴ ἀφίνουσα δ' ἀβεβήλωτον τί ἱερόν, ἀλλὰ σπιλώνουσα τοῦτο διὰ τῆς σφραγίδος τῶν αἰσχουργιῶν καὶ ἀνοσιουργημάτων τῶν καθ' ἑκάστην ὑπ' αὐτῆς μὴ παραλειπομένων, ὓφ ὡς ἀληθῶς ἀσφυκτιᾶ ἔξω ὁ Ἑλληνισμὸς μακρὰν πάσης ὑποστηρίξεως εἴτε ὑλικῆς εἴτε ἠθικῆς. Πλεῖστα δὲ ἀριθμεῖ ἀπὸ τῆς ἐντάθα ἐγκαταστάσεως τῆς τὰ θύματα.

Εισαγωγή – Παραδοσιακές μετακινήσεις στον Ασπροπόταμο
Για τους Βλάχους, «όλα είναι δρόμος». Εστιάζοντας στους κτηνοτρόφους, η ζωή τους ήταν εδώ και αιώνες συνυφασμένη με τη μετακίνηση από τα πεδινά προς τα ορεινά την άνοιξη, με τον αντίστροφο δρόμο το φθινόπωρο, και αυτή η διαδρομή επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο απαράλλακτη («... μον' καρτερούν την άνοιξη, το Μάη, το καλοκαίρι, να βγουν οι βλάχοι στα βουνά ...»). Αλλά και οι έμποροι, οι κατοπινοί άρχοντες και μεγάλοι ευεργέτες, είχαν έντονο το κίνητρο της μετακίνησης, από τα χωριά και τις κωμοπόλεις της ορεινής Ελλάδας στις μητροπόλεις της Ευρώπης. Και αν για τους ορεσίβιους Ασπροποταμίτες το πιο σημαντικό γεγονός του 19^ου αιώνα ήταν αναμφίβολα η εμφάνιση διακρατικών συνόρων, οπότε και από την ‘απεραντοσύνη’ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας βρέθηκαν ξαφνικά λίγες αναπνοές αρχικά εκτός και κατόπιν εντός των ορίων του Ελληνικού κράτους, ο 20^ος αιώνας τούς σημάδεψε ως προς τις ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο μετακίνησής τους, οπότε και κοπιαστικές διαδρομές πολλών ημερών εξελίχθηκαν σε σύντομες μετακινήσεις λίγων ωρών.