Το σημερινό χωριό Ιεροπηγή βρίσκεται χτισμένο στο βορειοδυτικό τμήμα του βουνού Όρλοβο (Μαλιμάδι) σε υψόμετρο 1080 μ., σε απόσταση 25 χλμ. από τη πόλη της Καστοριάς και μόλις 4 χλμ. από τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά του βουνού Μαλιμάδι με θέα το Γράμμο, το Μοράβα και τον κάμπο της επαρχίας Δεβόλεως Κορυτσάς Αλβανίας.
Το χωριό χτίστηκε στα ερείπια του παλιού οικισμού "Κοστενέτσι". Σύμφωνα με το Γεώργιο Μόδη στο έργο του " Ο Μακεδονικός αγώνας και η νεότερη Ιστορία της Μακεδονίας " (1967) ο οικισμός Κοστενέτσι ιδρύθηκε από Βλαχόφωνους της Β. Ηπείρου -έφθασαν στην περιοχή στις αρχές του 17ου αιώνα κατατρεγμένοι από Τουρκαρβανίτες- και από ντόπιους της περιοχής. Στη συνέχεια συγχωνεύθηκαν με τους ντόπιους και αφομοιώθηκαν με αποτέλεσμα να απολέσουν τη Βλάχικη γλώσσα και να υιοθετήσουν το ιδίωμα των Σλαβοφώνων. Απόδειξη για τη βλάχικη καταγωγή των σλαβόφωνων κατοίκων του Κοστενετσίου είναι η παράδοση (σύμφωνα με μαρτυρία παλαιού κατοίκου) δημιουργίας του χωριού μετά την εύρεση της εικόνας της Αγίας Παρασκευής εντός σπηλαίου.
Βλαχοχώρια
Ο ορεινός όγκος του Γράμμου θεωρείται σήμερα σημαντική περιοχή με ιδιαίτερη οικολογική αξία.Το πλούσιο γεωγραφικό ανάγλυφο της περιοχής του Γράμμου και η ποικιλία των πετρωμάτων του {ασβεστόλιθος ,ψαμμίτες ,φλύσχης κροκαλοπαγή ,κερατόλιθος κ ά.}σε συνδυασμό με τα άφθονα νερά του Αλιάκμονα και του Σαρανταπόρου δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για το σχηματισμό πολλών οικοτόπων{δασικοί, λιβαδικοί ,υδροχαρείς}που συντηρούν μεγάλη βιοποικιλότητα.Αποτελεί βιότοπο για απειλούμενα θηλαστικά όπως η αρκούδα και το αγριόγιδο και καταφύγιο για δεκάδες είδη πουλιών.
Η Μηλιά ( Αμέρου κατά την τοπική βλάχικη διάλεκτο ) είναι ένα απ' τα ωραιότερα χωριά της Ηπείρου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1250 μέτρων πάνω απ' την επιφάνεια της θάλασσας, στον ορεινό όγκο της Πίνδου. Γεωπολιτικά ανήκει στον νομό Ιωαννίνων και ειδικότερα καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του νομού, σε απόσταση μόλις 65 χιλιομέτρων από τα Γιάννενα.
Συγκαταλέγεται στα βλαχοχώρια της Πίνδου, με μόνιμο πληθυσμό 450 κατοίκους. Με την εφαρμογή του προγράμματος « Ι. Καποδίστριας » παρέμεινε ανεξάρτητη κοινότητα του Νομού Ιωαννίνων, εκτάσεως 54.000 στρεμμάτων, εκ των οποίων τα 36.000 είναι δάση. Αγκαλιασμένη απ' τα όρη Λιβάδι, Μαυροβούνι και Τσαπούλη της οροσειράς της Πίνδου και απ' τα Αντιχάσια , βρίσκεται μεταξύ του Μετσόβου (Ν. Ιωαννίνων), του Μαλακασίου, της Παλιάς Κουτσούφλιανης (Ν. Τρικάλων) και της Κρανιάς (Ν. Γρεβενών),στη γωνιά της συμβολής των ορίων της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Δ. Μακεδονίας.
Είναι ένας από τους σημαντικότερους διατηρητέους παραδοσιακούς οικισμούς της Ελλάδας. Ένα από τα δέκα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης. Έχει ιστορία πολλών αιώνων. Και κάποιοι το θεωρούν αναμφίβολα το ωραιότερο χωριό της Β. Ελλάδας. Και όσοι το έχουν επισκεφθεί το έχουν βάλει πια στην καρδιά τους.
Το Νυμφαίο, είναι κτισμένο στις κορυφογραμμές του Βίτσι, σε υψόμετρο 1.350 μ. στις παρυφές του πανάρχαιου παρθένου δάσους. Πρωτοκατοικήθηκε το 1385 και γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση, που κορυφώθηκε από τον 18ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού, όταν οι δαιμόνιοι Βλάχοι έμποροί του εξαπλώθηκαν σε Δύση και Ανατολή.