Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας μελετά τις οθωμανικές απογραφές του Λιβαδίου μας κατά τα έτη 1466-1570. Ο ερευνητής στο πόνημα αυτό μας δίνει πολλά ιστορικά στοιχεία και απαντήσεις σχετικά με την ίδρυση και την ανάπτυξη του οικισμού στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η χειρονομία του Γιάννη Γαζέτη να εμπιστευθεί στον Εξωραϊστικό Σύλλογο Λιβαδίου το πόνημα αυτό είναι αξιέπαινη και μας γεμίζει με χαρά αλλά και με ευθύνη για τη διάσωση και τη διάδοσή του στις επόμενες γενιές. Επίσης, νιώθουμε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε για την οικονομική τους προσφορά, η οποία ήταν καθοριστική για την έκδοση του παρόντος, τα αδέρφια Ασπασία, Ευάγγελο και Λίτσα Καρρά καθώς και τις αδερφές Κατερίνα και Νίκη Χατζημιχάλη. Με την προσφορά αυτών των ανθρώπων έχουμε σήμερα στα χέρια μας ένα βιβλίο που εμπλουτίζει το έργο του συλλόγου μας και συνεισφέρει στη διατήρηση της επαφής με την ιστορία του τόπου μας. Η ανάγκη για υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών είναι πολύ σημαντική στις μέρες μας καθώς η μελέτη της ιστορίας μας μας φέρνει πιο κοντά στις ρίζες μας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του
Εξωραϊστικού Συλλόγου Λιβαδίου «Ο Γεωργάκης Ολύμπιος»
Πρόεδρος: Αλίκη Τσανούσα
Αντιπρόεδρος Δημήτρης Γεράσης
Γενική Γραμματέας: Μαρία Καραΐσκου
Ταμίας: Θεοδώρα Τσανούσα
Μέλη: Ελένη Ντάμπου, Λάζαρος Τσανούσας, Αντώνης Φτεργιώτης
Πρόλογος
Δύσκολο το μονοπάτι της μνήμης. Δυσκολοδιάβατο και σκοτεινό. Μα είναι μονοπάτι, που οφείλουμε να βαδίσουμε. Μονοπάτι που έχουμε υποχρέωση να φωτίσουμε, για να το βαδίσουμε εμείς κι οι γενιές που ακολουθούν λίγο πιο εύκολα, καθώς το φώτισαν πριν από μας άλλοι.
Χρωστάμε πολλά στους Δασκάλους του τόπου μας, που μόχθησαν και φώτισαν, όσο μπόρεσαν, αυτό το μονοπάτι με τα έργα τους. Φοβάμαι πως θ΄ αδικήσω σίγουρα κάποιους, αν γράψω ονόματα.
Η δουλειά και το έργο αυτών των Δασκάλων με στήριξαν σ΄ αυτό το δύσκολο και άγνωστο για μένα τόλμημα, επειδή ούτε ιστορικός είμαι ούτε κάποιες ειδικές σπουδές έχω κάνει. Το έργο τους ήταν το κάλεσμα.
Η εργασία αυτή είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας, που άρχισε κάποια χρόνια νωρίτερα και αφορά την ιστορία του Λιβαδίου.
Παρουσιάζονται οι οθωμανικές απογραφές των ετών 1466, 1485, 1506, 1521, 1530 και 1570 για τους οικισμούς της περιοχής του Λιβαδίου. Οι οικισμοί αυτοί είναι το Μαρούλι, ο Τριαντάφυλλος, ο Καλόγερος, το Νεοχώρι και το Λιβάδι.
Ευχαριστώ τον Κώστα Προκόβα για τη «δύναμη» που μου ΄δωσε.
Ευχαριστώ τη Φανή τη Τζέβου που επιμελήθηκε τα κείμενα.
Ευχαριστώ τα αδέλφια Ασπασία, Ευάγγελο και Λίτσα Καρρά καθώς και τις αδελφές Κατερίνα και Νίκη Χατζημιχάλη, που ανέλαβαν τα έξοδα έκδοσης του βιβλίου.
Ευχαριστώ τον Κώστα Σπανό, εκδότη του Θεσσαλικού Ημερολογίου, για την ανεκτίμητη βοήθειά του. Χωρίς αυτή και χωρίς τις πολύτιμες οδηγίες του δεν θα μπορούσα να προχωρήσω.
Εισαγωγή
Τα στοιχεία για τους οικισμούς της περιοχής του Λιβαδίου, πέρα από κάποια ερείπια, κάποιες προφορικές παραδόσεις και κάποιες ενθυμήσεις, είναι ελάχιστα. Αναφορές βρίσκουμε στο βιβλίο του Λευτέρη Γκούμα, στα βιβλία του Κώστα Προκόβα, του Γιώργου Ράπτη, στις λιβαδιώτικες εφημερίδες, στη μελέτη του Νίκου Παπαϊωάννου, σε βιβλία γεωγραφίας καθώς και σε κάποια περιηγητικά κείμενα. Επίσης, στοιχεία για τους οικισμούς και τους κατοίκους τους βρίσκουμε στους κώδικες και στις προθέσεις των μοναστηριών.
Η παλιότερη χρονολογία, σχετική με το Λιβάδι, αναφέρεται στο βιβλίο «Λιβάδι. Γεωγραφική, ιστορική, λαογραφική επισκόπησις» του Λευτέρη Γκούμα. Στο κεφάλαιο το σχετικό με τους Ναούς του Λιβαδίου αναφέρεται ότι στο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής υπήρχαν σταυροί με χρονολογία 1550 και μεταγενέστερη. Επίσης, αναφέρεται στο ίδιο κεφάλαιο ότι στο νεκροταφείο του Αγίου Αθανασίου υπήρχαν σταυροί με χρονολογίες 1580, 1605 και 1737.
Στο ίδιο κεφάλαιο, ο Γκούμας αναφέρεται σε μια φορητή εικόνα του Προφήτη Ηλία με την επιγραφή «Ο ένδοξος Προφήτης Ηλίας νόσους αποδιώκει και λεπρούς καθαρίζει» που χρονολογείται το 1614.
Η πρώτη γραπτή μαρτυρία έχει εντοπιστεί στο αρχείο του Αθανασίου Αστερίου, το οποίο έχει στην κατοχή του ο γιατρός Παπαθεοδώρου. Σε ένα πωλητήριο συμβόλαιο του 1869 (πρόκειται για την πώληση ενός οσπιτοτόπου από τη Σχολική Εφορεία των σχολείων Λιβαδίου) η σφραγίδα της Εφορείας φέρει τη χρονολογία 1656. Μπορούμε, επομένως, με ασφάλεια να συμπεράνουμε ότι τουλάχιστον το 1600 το Λιβάδι ήταν ένας αξιολογότατος οικισμός.
Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Λιβαδιώτης λόγιος Μητροφάνης Γρηγοράς αναφέρει τη χρονολογία 1687, ως χρονολογία ενός θαύματος που του συνέβη.
Η επόμενη γνωστή γραπτή πηγή βρίσκεται στον κώδικα 201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας (1692). Στον κώδικα αναφέρονται τα ονόματα 7 αφιερωτών απ΄ το Λιβάδι.
Τους επόμενους δύο αιώνες (18ο και 19ο) οι αναφορές είναι περισσότερες και βρίσκονται σε ενθυμήσεις εκκλησιαστικών βιβλίων, προθέσεων μοναστηριών, στα κείμενα περιηγητών, σε βιβλία γεωγραφίας κλπ.
Το κενό του 15ου και 16ου αιώνα έρχονται να καλύψουν οι οθωμανικές απογραφές, για τις οποίες γίνετε αναλυτική περιγραφή στα επόμενα κεφάλαια.
Γαζέτης Γ. Ιωάννης
Το Λιβάδι και οι οικισμοί Καλόγερος, Μαρούλι, Νεοχώρι και Τριαντάφυλλος στις οθωμανικές απογραφές (1466-1570)
Εξωραϊστικός Σύλλογος Λιβαδίου
Κατερίνη 2021
Επιμέλεια κειμένων: Φανή Τζέβου
ISBN: 978-618-00-3222-2
Τα έξοδα της έκδοσης αυτής ανέλαβαν εξ ολοκλήρου η Ασπασία, ο Ευάγγελος και η Λίτσα Καρρά καθώς και οι αδελφές Κατερίνα και Νίκη Χατζημιχάλη.
Στη μνήμη της κυρίας Ελένης και του Θεόφιλου Χατζημιχάλη.
Για όποιον επιθυμεί να παραγγείλει το βιβλίο:
