Στις προλογικές σκέψεις της κ. Κούλας Λέντζιου –Τρίκου, όπως αυτές αποτυπώνονται στο πρώτο της Λεξικό της αρωμάνικης (βλάχικης) γλώσσας, η συγγραφέας αναφέρει «Η Γλώσσα σε κάνει να κατανοείς όλους τους πολιτισμούς γιατί η γλώσσα είναι πολιτισμός. Οποιαδήποτε γλώσσα κι αν είναι αυτή».
Η εν λόγω αποστροφή της αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της έμπνευσης, του κόπου και της αγάπης της για την καταγραφή και τη διάσωση του λεξιλογικού πλούτου της αρμάνικης (βλάχικης) γλωσσικής παράδοσης. Αυτό είναι ανάγκη να συνδεθεί με το γεγονός πως σ’ ολόκληρο τον κόσμο κάθε χρόνο χάνονται 25 γλώσσες και διάλεκτοι. Με τον τρόπο αυτό καταστρέφονται ανεκτίμητες ψηφίδες του πολιτισμού της ανθρωπότητας, μια απώλεια οδυνηρή αφού, όταν εξαφανίζεται μια μνήμη, μια ιστορία, ένας τρόπος σκέψης, χάνεται ένα κομμάτι από την ανθρωπιά μας. Η μνήμη της γλώσσας είναι δύναμη ζωοποιός και όποιος τη χάσει θα παύσει να ονειρεύεται. Δυστυχώς η αρμάνικη (βλάχικη) γλώσσα είναι ελάχιστα μελετημένη επιστημονικά. Σε αυτό η κ. Κούλα Λέντζιου-Τρίκου βάζει φραγμό, ενώ, παράλληλα, με το παράδειγμά της, καλεί και άλλους να τη μιμηθούν.
Η ίδια ως δασκάλα δίδαξε με πάθος στα παιδιά της τρυφερής ηλικίας την ελληνική γλώσσα, την ιστορία, την παράδοση, τη μαθηματική σκέψη. Δεν αισθάνθηκε ποτέ την ανάγκη να εξωτερικεύσει ένα πολύ δικό της θησαυρό, την αρμάνικη (βλάχικη) γλώσσα. Τη γλώσσα με την οποία επικοινωνούσε με τους δικούς της από τη στιγμή της γέννησής της. Δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να την καταγράψει, γιατί δεν κινδύνευε να χαθεί. Δεν σκέφτηκε ποτέ ότι κάποτε δε θα μιλιόταν, θα λησμονιόταν κι ότι δεν θα ήταν ο μοναδικός κρίκος επικοινωνίας με τα δικά της συγγενικά πρόσωπα.
Την ανάγκη αυτή την ένιωσε όταν άρχισαν να χάνονται δικά της αγαπημένα κοντινά πρόσωπα. Έτσι από το 2000 άρχισε να καταγράφει αυτό που ένιωθε ότι ξεθωριάζει. Τότε ένιωσε ως βάρος, ως χρέος να διασώσει αυτά που ήταν κρυμμένα μέσα της και που ήταν το μόνο κομμάτι γνώσης που δεν το μετέδωσε, γιατί ήταν δικό της και θεωρούσε ότι δεν κινδύνευε να χαθεί. Άρχισε με την προοπτική ν’ αφήσει στα νέα παιδιά της οικογένειάς της αυτά που γνωρίζει, για να μη λησμονηθούν. Όμως την εξέλιξη της καταγραφής αυτής της γνώσης δεν την είχε προβλέψει. Ότι τα στοιχεία που γνώριζε και θα συγκέντρωνε από τους δικούς της ανθρώπους θα ήταν τόσα πολλά. Ότι θα ενδιέφερε ένα πολύ ευρύτερο κοινό, τους ανθρώπους που συναισθηματικά είναι δεμένοι μ’ αυτή τη γλώσσα και την αγαπούν, μα και τον επιστημονικό κόσμο.
Έτσι το 2007 μας έδωσε «Τα τρία παραμύθια» στην ελληνική και βλαχική συνοδευόμενο με ένα C.D. Το 2010 και 2011 «Βλάχικα Τραγούδια και Ποιήματα των Μ.Λιβαδίων», μια συλλογή προσωπική.
Το 2014 εξέδωσε το αξιόλογο έργο: «Λεξικό Αρωμανικής (Βλάχικης) Γλώσσας των Βλαχόφωνων Ελλήνων των Μεγάλων Λιβαδίων Πάικου Κιλκίς με καταγωγή από την Πίνδο», από την αρμάνικη γλώσσα προς την κοινή ελληνική. Ένα καλαίσθητο, πολυσέλιδο, πλούσιο Λεξικό. Ένα έργο που αριθμεί περίπου 1000 σελίδες και εμπεριέχει περίπου 3.500 λέξεις με παραδείγματα και σχόλια, όπου είναι απαραίτητο.
Αυτή τη στιγμή η κ. Κούλα Λέντζιου-Τρίκου μας προσφέρει ένα άλλο μεγαλύτερο έργο, αυξημένο κατά πολύ ως προς τις σελίδες του: το «ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ» της αρωμανικής (βλάχικης) γλώσσας των αρμανόφωνων (βλαχόφωνων) Ελλήνων της Πίνδου», από την κοινή ελληνική προς την αρμάνικη γλώσσα. Ένα έργο που αριθμεί σχεδόν 1400 σελίδες με πάνω από 7.300 λήμματα. Το κάθε λήμμα εμπλουτίζεται με πολλά παραδείγματα για να γίνει πιο χρηστικό και εύκολο. Με τον τρόπο αυτό η ίδια συνεχίζει την προσπάθειά της με υπευθυνότητα, μεράκι και αγωνία να μη χαθεί τίποτα απ’ αυτά που γνωρίζει και από τις πληροφορίες που έχει συλλέξει, ενώ, παράλληλα, για μια ακόμη φορά τολμά, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει από σκοπέλους που συναντά.
Η σκέψη της κ. Κούλας Λέντζιου-Τρίκου, ως δασκάλα που είναι, να καταγράψει αυτό το νέο λεξικό θέτοντας πρώτα την ελληνική λέξη και μετά την αρμάνικη, προσβλέπει στη βοήθεια του ευκολότερου τρόπου εξεύρεσης της αρμάνικης (βλάχικης) λέξης. Προσφέρει έναν ευκολότερο τρόπο εκμάθησης ή έρευνας της γλώσσας, για όποιον ενδιαφέρεται. Επίπονο έργο που χρειάστηκε χρόνια για να τελειοποιηθεί, καθόσον αυτό αποτελεί πόνημα ψυχής.
Στην έρευνα που συνέχισε να πραγματοποιεί κατανόησε ότι η γλώσσα του τόπου καταγωγής των προγόνων της, των Μ. Λιβαδίων, η γλώσσα που μιλάει η ίδια με μεγάλη ευχέρεια, δεν διαφέρει από τη γλώσσα των αρμανόφωνων (βλαχόφωνων) Ελλήνων των άλλων αρμάνικων (βλάχικων) χωριών της Πίνδου, αλλά και γενικώς. Είναι ίδια η γλώσσα τους, είτε βρίσκονται εντός Ελλάδος είτε ζουν εκτός Ελλάδος. Εξάλλου, ελάχιστες είναι οι διαφορές, κι αυτές οφείλονται στον πανδαμάτορα χρόνο. Γι’ αυτό αυτό το Λεξικό είναι κληρονομιά όλων των αρμανόφωνων (βλαχόφωνων) Ελλήνων της Πίνδου. Τα λήμματα καταγράφονται και ερμηνεύονται και με τη λατινική γραφή (το χαλκιδικό ελληνικό αλφάβητο), ώστε να μπορούν να το μελετούν οι απανταχού αρμανόφωνοι (βλαχόφωνοι) μα και οι ενδιαφερόμενοι για τη μελέτη της αρμάνικης γλώσσας. Και φυσικά, όπως πιστεύει η ίδια, γίνεται και ένα εγχειρίδιο εκμάθησης της ελληνικής για τους μη γνωρίζοντες την ελληνική γλώσσα.
Η κ. Κούλα Λέντζιου-Τρίκου σ’ αυτό το Λεξικό προσθέτει και τις ελληνικές λέξεις που χρησιμοποιούνται στο αρμάνικο (βλάχικο) λεξιλόγιο, τις οποίες στο μεγαλύτερο ποσοστό δεν τις κατέγραψε στο προηγούμενο. Όπως ισχυρίζεται η ίδια, ήθελε να βεβαιωθεί, ύστερα από έρευνα, ότι δε χάθηκαν, αλλά ότι υπήρχαν πάντα και χρησιμοποιούνται ακόμα από τους αρμανόφωνους (βλαχόφωνους) Έλληνες τρίτης γενιάς της Διασποράς. Εδώ ακόμη μια φορά πρέπει να τονίσουμε με πόση υπευθυνότητα κάνει την έρευνά της η Κούλα Λέντζιου-Τρίκου και καταγράφει κάθε τι ύστερα από μελέτη και διασταύρωση πληροφοριών.
Σ’ αυτή την προσπάθεια, σπουδαίο βοήθημά της είναι, ότι η αρμάνικη γλώσσα είναι βίωμά της. Και ως φυσική ομιλήτρια και ως Δασκάλα απαιτεί από τον εαυτό της να είναι ακριβής σ’ αυτά που λέει και γράφει.
Ιωάννης Β. Κογκούλης
Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης