«Για πολλούς από εμάς τους δίγλωσσους, η πρώτη γλώσσα που μάθαμε στα χωριά μας, ήταν τα βλάχικα. Ξεκίνησα λοιπόν σταδιακά να βγαίνω στα κοινωνικά δίκτυα, να λέω την καλημέρα μου και στη συνέχεια μερικές καθημερινές λέξεις στα βλάχικα.
Πραγματικά εντυπωσιάστηκα από το μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως των νέων, που και οφείλω να τους με παρακολουθούν ανελλιπώς ευχαριστήσω. Μάλιστα, πολλοί νέοι και νέες μου στέλνουν μηνύματα και με ρωτούν πώς μπορούν να μάθουν τα βλάχικα κι αν υπάρχουν βιβλία ή φροντιστήρια εκμάθησης της βλάχικης γλώσσας. Σ' αυτό το σημείο να τονίσω πως υπάρχουν πολιτιστικοί σύλλογοι στην Ελλάδα που διδάσκουν τη βλάχικη γλώσσα, όπως για παράδειγμα ο σύλλογος Βλάχων Βέροιας . Επιπλέον, μεμονωμένα άτομα έχουν εκδώσει σχετικά βιβλία για την εκμάθηση της βλάχικης γλώσσας.
Πλέον, εμφανίζομαι καθημερινά στο Facebook, Instagram, YouTube και TikTok. Με μικρά βιντεάκια προσπαθώ να μεταδώσω το ιδίωμα της βλάχικης γλώσσας έτσι όπως τα διδάχτηκα από τους παππούδες μας, τους γονείς μου και από τα χειρόγραφα πέντε χιλιάδων βλάχικων λέξεων του αείμνηστου φίλου, φιλόλογου και ερευνητή Γιάννη Ευσταθίου,με καταγωγή από Τρυγόνα Καλαμπάκας, καθώς και από τον πατριώτη Νίκο Χατζή, ερευνητή γλωσσολόγο.
Σ΄ αυτόν τον αγώνα που κάνω βρίσκω μεγάλη ανταπόκριση ξεπερνώντας τους χιλιάδες ακόλουθους και σημειώνοντας πάνω από δυο εκατομμύρια εμφανίσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Όλος αυτός ο κόσμος,που με παρακολουθεί καθημερινά, μου δίνει δύναμη και κουράγιο να συνεχίσω. Αυτά χάρηκα πολύ, θα τα πούμε!!! Ατσιάλε μι χαρσίι μούλτου βαλιτσέμου!!!»
Ο Στέργιος Σιώτας αγαπούσε πάρα πολύ τη βλάχικη γλώσσα και γι' αυτό τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν εντατικά με τη μετάδοση και τη διατήρησή της μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα.
Ετοίμαζε ένα βιβλίο με τίτλο «ΤΑ ΒΛΑΧΙΚΑ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Μβέτσου Αρμανέστι. Μαθαίνω βλάχικα, Αρομάνικες Λέξεις, Εκφράσεις, Μικρές Προτάσεις» το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα από την οικογένεια του εις μνήμην του. Σε ευχαριστούμε Στέργιο.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην προσπάθεια μιας καταγραφής της καθημερινότητας με λέξεις, εκφράσεις, μικρές προτάσεις της βλάχικης γλώσσας και μετάφρασης λέξεων με ελληνικούς χαρακτήρες του βλάχικου ιδιώματος της πατρίδας μου Μηλέα Μετσόβου, αποφάσισα την συγγραφή αυτού του βιβλίου.
Το σπουδαιότερο από τα τυχόν λάθη ή παραλείψεις μου είναι η ελάχιστη καταγραφή λέξεων του τοπικού ιδιώματός μας, που κατάγονται από την ελληνική γλώσσα και είναι σχεδόν ομόφωνες με τις ελληνικές. Νομίζω ότι είναι σημαντικότατη η παράλειψη, γιατί ο αναγνώστης μπορεί να εικάσει ότι στο ιδίωμά μας δε χρησιμοποιούσαμε λέξεις προερχόμενες από την ελληνική γλώσσα. Επιπρόσθετα περιέχει αβλεψίες και τυχόν ορθογραφικά ή τυπογραφικά λάθη. Τέλος υπάρχει διαφορετική κατά τόπους προφορά ίδιων εννοιολογικά λέξεων και επομένως διαφορετική γραπτή αποτύπωση.
Όμως, οι Βλάχοι του ελλαδικού χώρου, πρωτίστως ως Έλληνες και ως αναπόσπαστα μέλη του ελληνικού εθνικού κορμού, δημιουργήσαμε τη λαλιά μας, τον δεύτερο γλωσσικό μητρικό μας κώδικά, πάνω σε ελληνικό υπόστρωμα, με συνέπεια την ύπαρξη πληθώρας ελληνικών λέξεων στα βλάχικά μας ιδιώματά. Σήμερα η βλάχικη γλώσσα ομιλείται στις ελληνικές περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, κυρίως στην οροσειρά της Πίνδου, καθώς επίσης στη νότια Αλβανία, στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και στη Ρουμανία από περίπου 300.000 ανθρώπους. Είναι μία από τις τέσσερις λατινογενείς γλώσσες της βαλκανικής με πολλές λέξεις να προέρχονται από την ελληνική. Το Ετυμολογικό Λεξικό της Κουτσοβλάχικης Γλώσσας του Κ. Νικολαΐδη (1909) περιλαμβάνει 6.600 λέξεις εκ των οποίων οι 3.500 έχουν ελληνική προέλευση, οι 2.600 λατινική, οι 185 σλάβικη, οι 150 αλβανική και οι υπόλοιπες 160 αγνώστου προέλευσης. Μάλιστα, σε πολλές από τις ελληνογενείς λέξεις η ετυμολογία ανάγεται στους πρωτοαρχαιοελληνικούς και ομηρικούς χρόνους.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και ο Tache Papahagi, βαλκανιολόγος-ρομανιστής, καθηγητής του πανεπιστημίου Βουκουρεστίου με καταγωγή από την Αβδέλλα, παρομοιάζει τα βλάχικα με «υδροχαρές φυτό σε ελληνικά νερά». Στην Ελλάδα, αυτοί που μιλούν τη βλάχικη γλώσσα είναι κυρίως ηλικίες άνω των 50 ετών και πρόκειται ίσως για την τελευταία γενιά που μιλάει βλάχικα. Αυτό με έβαλε σε σκέψεις και γνωρίζοντας τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο, αποφάσισα να τις χρησιμοποιήσω. Έτσι, εδώ και δύο χρόνια περίπου πήρα την πρωτοβουλία με μικρά βιντεάκια να μεταδώσω σε όλα τα κοινωνικά δίκτυα τη γλώσσα των παππούδων μας, των μανάδων μας και των πατεράδων μας.
Η φωνολογική επιμέλεια στο παρόν βιβλίο έγινε με την βοήθεια του Text-to-Speech Al της Google.
Πρόλογος
Καλωσορίσατε στην περιπέτεια της εκμάθησης των βλάχικων, μιας γλώσσας με βαθιές ρίζες στην ιστορία και στον πολιτισμό των Βαλκανίων. Η βλάχικη ή αλλιώς αρωμουνική γλώσσα, αποτελεί μια ζωντανή κληρονομιά των Βλάχων, μιας νομαδικής κοινότητας, που διασχίζει τους αιώνες με την πλούσια πολιτιστική της παράδοση και την ανεξίτηλη επιρροή της.
Αυτό το βιβλίο είναι καρπός μακροχρόνιας έρευνας και αγάπης για τη γλώσσα και τον πολιτισμό των Βλάχων. Ο στόχος μας είναι να προσφέρουμε στους αναγνώστες ένα ολοκληρωμένο εργαλείο για την προσέγγιση και τη συνεισφορά της βλάχικης γλώσσας, από τις βασικές αρχές μέχρι την προχωρημένη χρήση της. Θα έχετε την ευκαιρία να ανακαλύψετε τις δομές και το λεξιλόγιό της και να γνωρίσετε καλύτερα την καθημερινή ζωή, τα ήθη και τα έθιμα των Βλάχων. Κατά την ανάγνωσή του θα δημιουργούνται εικόνες από τη φύση και κυρίως από τη ζωή των ανθρώπων. Θα φανταστείτε τα υφαντά και τις πολύχρωμες, πολυποίκιλες φορεσιές, που χρησιμοποιούσαν σε γάμους, γιορτές και πανηγύρια.
Η εκμάθηση μιας γλώσσας δεν είναι απλώς μια διαδικασία απομνημόνευσης λέξεων και κανόνων. Είναι μια πύλη προς την κατανόηση ενός ολόκληρου κόσμου, μιας διαφορετικής αντίληψης. Στο ταξίδι σας αυτό θα βρείτε διαλόγους και πολλά άλλα, που θα σας βοηθήσουν να εμβαθύνετε στις λεπτομέρειες και στην ομορφιά της βλάχικης γλώσσας. Απευθυνόμαστε στους νεότερους και επειδή η κοινότητα έπαψε πλέον να είναι κλειστή, όπως σε προηγούμενες δεκαετίες, ευχόμαστε το βιβλίο αυτό να αποτελέσει μια γέφυρα επικοινωνίας και γνώσης.
Ας ξεκινήσουμε μαζί αυτό το συναρπαστικό ταξίδι. Καλή μελέτη και καλή επιτυχία στην προσπάθειά σας να μάθετε και να αγαπήσετε τη βλάχικη γλώσσα...
Πυρώτη Χρυσούλα, Καθηγήτρια
Σύνδεσμοι προς μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
