«...Η ανάπτυξη εμπορικών μετακινήσεων από τα νοτιοδυτικά Βαλκάνια στην Κεντρική Ευρώπη υπήρξε μια διαδικασία που συγκροτήθηκε μέσα στην οθωμανική μακρά διάρκεια, έλαβε, όμως, ώθηση από την παγκόσμια οικονομική και πολιτική συγκυρία του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα. Οι μετακινήσεις αυτές ξεκίνησαν από τους ελληνόφωνους και βλαχόφωνους ορθόδοξους οικισμούς του ορεινού και ημιορεινού χώρου της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας και έφεραν στις απαρχές τους το στοιχείο ενός ελλείμματος και μιας κρίσης στους τόπους προέλευσης. Ο προσανατολισμός στο εμπόριο αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό διέξοδο για το «περίσσευμα» του πληθυσμού που προέκυψε από τη διατάραξη της ισορροπίας μεταξύ αριθμού ψυχών και παραγωγικών αποθεμάτων, η οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή στις τοπικές οικονομίες στα τέλη του 16ου αιώνα και επιδεινώθηκε με τη γενικότερη οικονομική κρίση του 17ου αιώνα...»
«...Οι κύριοι φορείς της αποδημίας στη Βιέννη ήταν Έλληνες και Βλάχοι της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, που ανήκαν στα ευπορότερα στρώματα των τοπικών τους κοινωνιών. Αυτοί λειτούργησαν ως μοχλός, που προκάλεσε τη συμμετοχή ευρύτερου πληθυσμού: υπηρετικού προσωπικού, νεαρών ανδρών, μαθητευόμενων και υπαλλήλων σε εμπορικούς οίκους, λιγότερο εύπορων εμπόρων.
Ο αρχικός εμπορικός πυρήνας εμπλουτίστηκε από τις μετακινήσεις γυναικών και παιδιών, ιδίως από τη δεκαετία του 1770, οπότε η μεταφορά της οικογένειας στη Βιέννη έγινε όρος για την απόκτηση αυστριακής υπηκοότητας, ιερωμένων, σπουδαστών, λογίων και άλλων. Το μέγεθος και η δυναμική των μετακινήσεων είχαν άμεση συνάρτηση με τη λειτουργία του εμπορίου μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Αψβουργικής Μοναρχίας...»
«...Ακριβής εικόνα του μεγέθους της ελληνικής εγκατάστασης είναι δύσκολο να εξαχθεί, εξ αιτίας της ρευστότητας και της έντονης κινητικότητας που παρουσίαζε στο εσωτερικό της. Ο τρόπος οργάνωσης της εμπορικής δραστηριότητας απαιτούσε διαρκείς μετακινήσεις, ενώ, τουλάχιστον για αυτούς που διατήρησαν την οθωμανική υπηκοότητα, η μόνιμη διαμονή στη Βιέννη δεν ήταν κυρίαρχη προοπτική. Στην πιο ευάριθμη φάση της, πάντως, δεν πρέπει να ξεπερνούσε κατά πολύ τα 2.000 άτομα...»
«...Εκείνο που χαρακτήριζε την οικονομική διαστρωμάτωση των Ελλήνων στη Βιέννη ήταν ότι το ποσοστό των πλουσίων ήταν υψηλότερο από το αντίστοιχο που ίσχυε σε επίπεδο συνολικού πληθυσμού και ακόμα υψηλότερο από το αντίστοιχο σε άλλες ομάδες ξένων. Η μετανάστευση στη Βιέννη πολλαπλασίασε τις ευκαιρίες πλουτισμού και ανιούσας κοινωνικής κινητικότητας εκείνων, που είχαν, ήδη, σχηματίσει κεφάλαια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η οικονομική και κοινωνική ελίτ των Ελλήνων ήταν ταυτόχρονα μέρος της οικονομικής και κοινωνικής ελίτ της Βιέννης...»
«...Η μετανάστευση στη Βιέννη έβαλε τις ταυτότητες σε δοκιμασία. Ταυτότητες που βρισκόταν υπό διαμόρφωση στους τόπους καταγωγής μεταφέρθηκαν και έλαβαν πιο καθαρή μορφή στον τόπο εγκατάστασης. Άλλες δεν επέζησαν του ταξιδιού και άλλες συγκροτήθηκαν μετά από το ταξίδι. Απ' τις σημαντικότερες εξελίξεις στο ζήτημα αυτό είναι εκείνη που συνδέεται με τη συγκρότηση μιας ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Τις απαρχές της μπορούμε να παρακολουθήσουμε, ήδη από το πρώτο μισό του 1800 αιώνα, μέσα στη διαμάχη που αναπτύχθηκε ανάμεσα σε έλληνες και βλάχους οθωμανούς υπηκόους από τη μια και τις σερβικές εκκλησιαστικές αρχές του Κάρλοβιτς από την άλλη, με αφορμή τη διοίκηση του ορθόδοξου ναού του Αγίου Γεωργίου στη Βιέννη και τη γλώσσα της λειτουργίας. Η διαμάχη αυτή ήταν μέρος των ευρύτερων συγκρούσεων που ξέσπασαν το 18° αιώνα, με πρωταγωνιστές τους Έλληνες και τους Σέρβους, στις κοινότητες ορθόδοξων εμπόρων της Αψβουργικής Μοναρχία και που δρομολογούσαν την αντικατάσταση του θρησκευτικού από το εθνοτικό ως κριτηρίου κοινοτικής συσπείρωσης. Ο αποκλεισμός των Σέρβων και της σερβικής γλώσσας από το ναό που προέβλεπαν τα προνόμια του 1776 στην αδελφότητα του Αγίου Γεωργίου. ήταν η μια πτυχή της εξέλιξης που οδήγησε στην εδραίωση του ελληνικού χαρακτήρα της εγκατάστασης. Η δεύτερη ήταν η ολοκλήρωση της ένταξης των Βλάχων στην ελληνική κουλτούρα, διαδικασία που, τουλάχιστον για την ελίτ τους, είχε ξεκινήσει στους τόπους καταγωγής και προωθήθηκε μέσω της συνύπαρξης με τους Έλληνες στη Βιέννη. Στις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, η παρουσία ελλήνων λογίων και η ανάπτυξη ελληνόγλωσσης εκδοτικής δραστηριότητας στη Βιέννη έδωσε ένα νέο περιεχόμενο στις προηγούμενες εξελίξεις, στο βαθμό που προώθησε την ιδέα του έθνους ως γλωσσικής κοινότητας. Μέσα στο ενδιαφέρον για την ελληνόγλωσση λόγια παραγωγή και την ίδρυση ελληνικού σχολείου μπορούμε να εντοπίσουμε τις προδηλώσεις της εθνικής ταυτότητας. Στο νέο, συγκινησιακά φορτισμένο λόγο για τον τόπο που άφησαν πίσω τους και τη νέα αντίληψη για την σχέση προς αυτόν, που έκαναν δειλή εμφάνιση στα τέλη του 18ου αιώνα και δεν αφορούσαν πλέον τον γεωγραφικά προσδιορισμένο τόπο καταγωγής της Μακεδονίας, της Ηπείρου ή της Θεσσαλίας αλλά τη γεωγραφικά απροσδιόριστη Ελλάδα και αργότερα και το ελληνικό κράτος είναι, επίσης, δυνατό να παρακολουθήσουμε τη σταδιακή εθνικοποίηση των δεσμών με τον τόπο καταγωγής και τη συγκρότηση μιας ελληνικής διασποράς στη Βιέννη.
Οι φωνές ανησυχίας των λογίων για την απώλεια της ελληνικής γλώσσας και την υιοθέτηση ξένων ηθών από τους νέους, ήταν ίσως υπερβολικές, απηχούσαν, όμως, την άλλη όψη των ταυτοτήτων. Οι μικτοί γάμοι, η υιοθέτηση της γερμανικής γλώσσας και της κυρίαρχης γερμανικής κουλτούρας υπήρξαν δρόμοι ενσωμάτωσης και κατ' επέκταση κοινωνικής ανέλιξης και συμμετοχής με ευνοϊκότερους όρους στην κοινωνία υποδοχής. Η εξέλιξη αυτή δεν αφορούσε μόνο τη δεύτερη γενιά, είχε ξεκινήσει από την πρώτη. Στην πραγματικότητα, τόσο η συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας όσο και η ενσωμάτωση με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια στην κοινωνία υποδοχής ήταν διαδικασίες που δρομολογήθηκαν παράλληλα. Και στο βαθμό που η μόνιμη παραμονή στη Βιέννη αποτελούσε βασική προοπτική, η ενσωμάτωση υπήρξε για τους Έλληνες η κυρίαρχη επιλογή...» Διαβάστε online ή κατεβάστε
Βασιλική Σειρηνίδου, Αθήνα 2002. παρουσίαση έντυπης έκδοσης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή
Μέρος Πρώτο: Η Μετακίνηση
Α. Οι όροι της μετακίνησης
1. Οι αφετηρίες
2. Εμπορικές μετακινήσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
3. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αψβουργική Μοναρχία
Β. Η μετακίνηση ως εμπειρία
1. Ποιοι μετακινούνται;
2. Η οργάνωση του ταξιδιού
Μέρος Δεύτερο: Η Εγκατάσταση
Α. Η οργάνωση του χώρου της εγκατάστασης
Β. Δημογραφικά μεγέθη και συμπεριφορές
Γ. Οικονομική δραστηριότητα
1. Οικονομικές δομές του τόπου εγκατάστασης
2. Το θεσμικό πλαίσιο της οικονομικής δραστηριότητας των Ελλήνων στη Βιέννη
3. Τα πεδία της οικονομικής δραστηριότητας
Εμπόριο
Χρηματιστικές δραστηριότητες
Ελληνικές εμπορικές επιχειρήσεις στη Βιέννη
α. Μορφή, οργάνωση και αριθμός των επιχειρήσεων
β. Διοίκηση των επιχειρήσεων
γ. Επαγγελματικοί κώδικες και σχέσεις
Μεταποίηση
Ακίνητα
Άλλες επαγγελματικές ασχολίες
4.Οικονομικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των Ελλήνων
Μεγέθη περιουσιών
Δ. Το υλικό περιβάλλον
Ε. Οι μετασχηματισμοί των ταυτοτήτων
1. Από τις πολυεθνοτικές στις μονοεθνοτικές κοινότητες
2. Οι προδηλώσεις της εθνικής ταυτότητας
3. Η συγκρότηση μιας ελληνικής διασποράς
4. Υβριδικές ταυτότητες
Συμπεράσματα
Παράρτημα
Πηγές - Βιβλιογραφία
Πίνακες - Εικόνες
Πίνακας 1
Πίνακας 2
Εικόνα 1
Πίνακας 3
Εικόνα 2
Πίνακες 4-7
Εικόνα 3
Πίνακας 8
Πίνακες 9-1Ο
Πίνακες 11-12
Πίνακας Α'
Πίνακας Β'