Ο Ευαγγέλης Ζάππας, γεννημένος στο Λάμποβο της επαρχίας του Τεπελενίου και αγωνιστής της επανάστασης του 1821, μετανάστευσε το 1831 στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, όπου αρχικά νοικιάζοντας και μετέπειτα αγοράζοντας κτήματα δημιούργησε μία τεράστια περιουσία.
Ευεργέτησε και τις δύο του πατρίδες όσο ζούσε και την Ελλάδα και τη Ρουμανία. Όταν πέθανε, το 1865, άφησε διαχειριστή της περιουσίας του τον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Ζάππα. Ο Κωνσταντίνος διαχειρίστηκε την περιουσία του Ευαγγέλη αλλά δημιούργησε και δική του περιουσία. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Ευαγγέλη, ο Κωνσταντίνος χρησιμοποίησε την περιουσία του σε φιλανθρωπικά έργα και ευεργετήματα. Μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου, το 1892, υπήρξε δικαστική διαμάχη για τις διαθήκες του Ευαγγέλη και του Κωνσταντίνου, η οποία έλαβε διεθνείς διαστάσεις. Η γνωστή ως «υπόθεση Ζάππα» δημιούργησε δυσχέρειες στις σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρουμανία. Τα δύο κράτη δεν συμφωνούσαν στον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να λυθεί η πολύκροτη υπόθεση Ζάππα. Η διαφωνία των δύο χωρών κορυφώθηκε το 1892 με αποκορύφωμα τη διακοπή των διπλωματικών τους σχέσεων τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της Ελλάδας και της Ρουμανίας λόγω της υπόθεσης Ζάππα κράτησε τέσσερα χρόνια. Το 1896 οι δύο χώρες αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων το ελληνικό στοιχείο υπήρχε και άνθιζε στη Ρουμανία. Οι πρώτες γραπτές αναφορές για Έλληνες που μετέβησαν σε ρουμανικές περιοχές παρουσιάζονται το 15ο αιώνα. Εκεί οι Έλληνες απέκτησαν πλούτη επειδή μπήκαν στις υπηρεσίες των ηγεμόνων. Επίσης, μετά το 1453 κατέφυγαν στις ρουμανικές περιοχές πολλοί Έλληνες έμποροι αλλά και κληρικοί και λόγιοι.
Από τις αρχές του 19ου αιώνα παρατηρείται έντονα η παρουσία των Ελλήνων στις ρουμανικές πόλεις. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στις πόλεις Βουκουρέστι, Ιάσιο, Γαλάτσι, Βράιλα, Κράιοβα, Τζιουρτζίου, Καλαράσι, Ολτένιτσα, Πλοέστι, Μπακάου, Κονστάντζα, Σουλινά, κ.ά. Οι μεγαλύτερες κοινότητες Ελλήνων αναπτύχθηκαν στα λιμάνια των ρουμανικών περιοχών. Στη Ρουμανία ο Έλληνας είχε εξισωθεί με τον έμπορο. Ειδικά στα ρουμανικά λιμάνια το 80% των επιχειρήσεων όπως εστιατόρια, παντοπωλεία, καφενεία και άλλες επιχειρήσεις ανήκαν σε Έλληνες. Ο αριθμός των ελληνικών προξενείων, των υποπροξενείων και γενικά των παραρτημάτων ήταν πολύ μεγάλος σε όλη την έκταση της Μολδαβίας και της Βλαχίας όπως για παράδειγμα στο Γαλάτσι, στο Μπακάου, στο Βουκουρέστι, στη Βραΐλα, στο Πλοϊέστι, στο Καλαράσι και πολλές άλλες πόλεις. Κανένα άλλο κράτος δεν είχε τόσα πολλά διπλωματικά γραφεία στη Μολδαβία και τη Βλαχία όσο η Ελλάδα. Αυτό συνέβη διότι σε εκείνες τις περιοχές ήταν εγκατεστημένοι πολλοί Έλληνες υπήκοοι, όχι μόνο στα λιμάνια του Δούναβη αλλά και στο εσωτερικό των περιοχών αυτών. Οπότε λόγω του καθεστώτος των διομολογήσεων, οι διπλωματικοί αντιπρόσωποι της Ελλάδας βρίσκονταν σε εκείνες τις περιοχές διότι ήταν επιφορτισμένοι να προστατεύουν τα συμφέροντα των υπηκόων τους.
Η σχέση των Ελλήνων της διασποράς στις ρουμανικές περιοχές με την Ελλάδα ήταν πολύ στενή αφού έκαναν σημαντικές χρηματικές δωρεές για τη συντήρηση σχολείων και άλλων πολιτισμικών ιδρυμάτων. Όπως, ο Ευαγγέλη και ο Κωνσταντίνος Ζάππας που χρηματοδότησαν πολλά σχολεία, παρθεναγωγεία και ευεργέτησαν την Ελλάδα. Αυτές, όμως, οι κινήσεις ευεργεσίας των Ελλήνων της διασποράς προς την Ελλάδα ενοχλούσε τους Ρουμάνους που ενώ οι Έλληνες έβγαζαν τα χρήματα από τη ρουμανική γη, αντί να τα επενδύσουν στη Ρουμανία χρηματοδοτούσαν το ελληνικό έθνος.
Σκοπός της διπλωματικής εργασίας είναι να μελετήσει τις ελληνο-ρουμανικές σχέσεις από τη στιγμή που ξέσπασε η διαμάχη των δύο χωρών για την υπόθεση Ζάππα. Θα εξετασθεί αν η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της Ελλάδας και της Ρουμανίας το 1892, η οποία έγινε λόγω της υπόθεσης Ζάππα, ήταν η αιτία της διακοπής ή υπήρχαν βαθύτερα αίτια.
Η διάρθρωση της παρούσας εργασίας έγινε βάσει θεματικών κριτηρίων. Κρίθηκε απαραίτητο να χωριστεί η εργασία σε έξι κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο καλύπτει το χρονικό των σχέσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Ρουμανία από τη δεκαετία του 1820 έως τη δεκαετία του 1880, λίγο πριν διακοπούν οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών το 1892 με αφορμή τις διαθήκες του Ευαγγέλη και Κωνσταντίνου Ζάππα. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στη ζωή του Ευαγγέλη Ζάππα από τη γέννησή του μέχρι το θάνατό του και το περιεχόμενο της διαθήκης που άφησε. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στη ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Ζάππα, τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε την περιουσία του εξαδέλφου του Ευαγγέλη και το περιεχόμενο της δικής του διαθήκης που άφησε όταν απεβίωσε το 1892. Το τέταρτο κεφάλαιο καλύπτει το θέμα της πολύχρονης δίκης για τις δύο διαθήκες. Παρουσιάζονται οι συμβάσεις και συνθήκες που αναφέρονταν στον τρόπο διευθέτησης κληρονομικών θεμάτων ανάμεσα σε μία χώρα και τη Ρουμανία αλλά και τα δικαιώματα των ξένων υπηκόων στη Ρουμανία. Αναφέρονται τα νομικά θέματα που ανήγειρε η υπόθεση όπως η ιθαγένεια του Ευαγγέλη Ζάππα και το δικαίωμα ιδιοκτησίας αγροτικών κτημάτων από ξένους υπηκόους στη Ρουμανία. Παρουσιάζονται οι γνωμοδοτήσεις των κορυφαίων νομικών του εξωτερικού για την υπόθεση Ζάππα που ασχολούνταν με το δημόσιο διεθνές δίκαιο και το ιστορικό της δίκης για την υπόθεση Ζάππα. Τέλος, σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται τα σχόλια και οι δημοσιογραφικές θέσεις πάνω στην υπόθεση Ζάππα από τις ελληνικές και ρουμανικές εφημερίδες αλλά και από τον ξένο τύπο. Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται μία αναδρομή των σχέσεων της Ελλάδας και της Ρουμανίας από τη στιγμή που αναφύεται το θέμα της κληρονομιάς των Ζάππα το 1892, τον τρόπο που αντέδρασαν οι δύο κυβερνήσεις τη στιγμή που επήλθε η ρήξη των δύο χωρών και η διακοπή των διπλωματικών σχέσεών τους. Έπειτα, καλύπτεται το διάστημα των ετών από τη ρήξη μέχρι την αποκατάσταση των ελληνο-ρουμανικών σχέσεων το 1896. Σκιαγραφείται ο τρόπος που αντέδρασε ο τύπος στην απόφαση της διακοπής των διπλωματικών σχέσεων αλλά και όταν αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρουμανία. Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο αναφέρονται οι παράγοντες που συντέλεσαν στην κλιμάκωση και στην απόφαση της διακοπής των διπλωματικών σχέσεων. Όπως, ο πολιτικός παράγοντας για το θέμα των Αρωμούνων ή Κουτσοβλάχων στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Ο οικονομικός παράγοντας για θέματα οικονομικής φύσεως που απασχολήσουν τις δύο χώρες εκείνη την περίοδο και ο θρησκευτικός παράγοντας που απασχόλησε κυρίως το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην εργασία έχουν τεθεί συγκεκριμένα όρια, δηλαδή το θέμα εξετάζεται κυρίως από τη στιγμή του θανάτου του Κωνσταντίνου Ζάππα, το 1892, μέχρι την αποκατάσταση των διπλωματικών ελληνο-ρουμανικών σχέσεων, το 1896. Μέσα σε αυτά τα όρια, η εργασία στηρίχθηκε κυρίως στον Τύπο της εποχής διότι μέσα από τα άρθρα των εφημερίδων παρουσιάζονται τα γεγονότα πιο έντονα, η κριτική των αρθρογράφων είναι αμείλικτη και καταλαβαίνεις καλύτερα τις τεταμένες σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρουμανία.
Ευαγγέλης και Κωνσταντίνος Ζάππας: οι διαθήκες τους και το αντίκτυπό τους στις ελληνο-ρουμανικές σχέσεις
Δρόσου Φιλίτσα
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Ιστορία Ανθρωπολογία και Πολιτισμός στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 2017
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε την
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Περίληψη
Abstract
Πίνακας Περιεχομένων
Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1: Οι ελληνο-ρουμανικές σχέσεις κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα
1.1 Από την επανάσταση του 1821 στη Ρουμανία μέχρι τη Συνθήκη της Αδριανούπολης
1.2 Από τους Οργανικούς Κανονισμούς μέχρι τη Συνθήκη των Παρισίων
1.3 Οι προσπάθειες για μία ελληνο-ρουμανική σύμβαση τη δεκαετία του 1860
1.4 Η πρώτη ελληνο-ρουμανική σύμβαση και η ανεξάρτητη Ρουμανία
1.5 Όξυνση των ελληνο-ρουμανικών σχέσεων
Κεφάλαιο 2: Η Ζωή του Ευαγγέλη Ζάππα
2.1 Τα πρώτα χρόνια του Ευαγγέλη Ζάππα και ο επαναστατικός του αγώνας
2.2 Η μετανάστευση και η εγκατάσταση του Ευαγγέλη Ζάππα στη Δακία
2.3 Το φιλανθρωπικό έργο του Ευαγγέλη Ζάππα
2.4 Η διαθήκη του Ευαγγέλη Ζάππα
Κεφάλαιο 3: Η Ζωή του Κωνσταντίνου Ζάππα
3.1 Τα νεανικά του χρόνια και η εγκατάστασή του στη Δακία
3.2 Ο εκτελεστής της διαθήκης του Ευαγγέλη Ζάππα
3.3 Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Ζάππα
3.4 Το φιλανθρωπικό έργο του Κωνσταντίνου Ζάππα
3.5 Η διαθήκη του Κωνσταντίνου Ζάππα
Κεφάλαιο 4: Η δικαστική διαμάχη για τις διαθήκες του Ευαγγέλη και του Κωνσταντίνου Ζάππα
4.1 Πλευρές του διεθνούς δικαίου για τα δικαιώματα των ξένων υπηκόων της Μολδαβίας και της Βλαχίας
4.2 Νομικά ζητήματα που προέκυψαν από την υπόθεση Ζάππα
4.2.1 Η ιθαγένεια του Ευαγγέλη Ζάππα
4.2.2 Έγγειος Ιδιοκτησία
4.2.3 Νομοθεσία περί κληρονομιάς
4.3 Νομικές Γνωμοδοτήσεις για την υπόθεση Ζάππα
4.4 Ο δικαστικός αγώνας για τις διαθήκες του Ευαγγέλη και Κωνσταντίνου Ζάππα
4.5 Αντίδραση του Τύπου
4.6 Άλλα ελληνικά κληροδοτήματα
Κεφάλαιο 5: Οι διπλωματικές ελληνο – ρουμανικές σχέσεις
5.1 Προς τη ρήξη των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας – Ρουμανίας
5.1.1 Η αντίδραση του Τύπου
5.2 Η διακοπή των ελληνο-ρουμανικών διπλωματικών σχέσεων
5.2.1 Απόψεις του Τύπου για τη διακοπή των ελληνο-ρουμανικών διπλωματικών σχέσεων
5.3 Η αποκατάσταση των ελληνο-ρουμανικών διπλωματικών σχέσεων
5.3.1 Σχόλια του Τύπου για την επανάληψη των ελληνο-ρουμανικών σχέσεων
Κεφάλαιο 6: Παράγοντες που συνέβαλαν στην απόφαση της διακοπής των ελληνο-ρουμανικών διπλωματικών σχέσεων
6.1. Πολιτικός παράγοντας
6.2 Οικονομικός παράγοντας
6.3 Θρησκευτικός παράγοντας
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Παράρτημα Εικόνων
Παράρτημα Πινάκων