Στις 24 Απριλίου του 1877 η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με αφορμή την καταπίεση των Ορθοδόξων στα εδάφη της τελευταίας. Μετά από σκληρές και πολύνεκρες μάχες τα ρωσικά στρατεύματα, αφού πρώτα διέσχισαν τις Μολδαβία,Ρουμανία και Βουλγαρία, προέλασαν μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης και συγκεκριμένα ως το προάστιο του Αγίου Στεφάνου.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού η Ελλάδα έμεινε ουδέτερη λόγω πιέσεων από την Αγγλία και την Γαλλία με αποτέλεσμα η αντίδρασή της να είναι αρκετά καθυστερημένη.
Με πρωτοβουλία Ηπειρωτών και λοιπών πατριωτών δημιουργήθηκαν αρκετές εταιρείες και επιτροπές οι οποίες θα προετοίμαζαν το έδαφος για την οργάνωση επανάστασης στην τουρκοκρατούμενη Ήπειρο όπου ήδη υπήρχε αναβρασμός λόγω της πρόθεσης της Υψηλής Πύλης να εγκαταστήσει στην Ήπειρο αλλά και στην Θεσσαλία Κιρκάσιους Μουσουλμάνους ως εποίκους. Οι μόνες επίσημα αναγνωρισμένες επιτροπές ήταν οι ''Εθνική Άμυνα'' και ''Αδελφότης'',οι οποίες όμως αντιμετώπιζαν σοβαρά οργανωτικά προβλήματα.
Κατά τα τέλη του 1877 διεξήχθησαν επαφές εκπροσώπων ελληνικών εθνικών εταιρειών με διάφορους Αλβανούς στρατιωτικούς και οπλαρχηγούς με σκοπό την διεξαγωγή κοινού απελευθερωτικού αγώνα. Οι κυριότερες διαπραγματεύσεις που έγιναν ήταν με τον Γκιολέκα στην Κέρκυρα (αποδείχτηκαν άκαρπες) και με διάφορους Αλβανούς αξιωματικούς στην Άρτα όπου υπήρχε μερική επιτυχία καθώς επετεύχθη συμφωνία με τον δυσαρεστημένο διοικητή μονάδων της τότε ελληνοτουρκικής μεθορίου, Εμίν Αγά.
Οι συνομιλίες επαναλήφθηκαν στην Κωνσταντινούπολη αλλά δεν προχώρησαν, κυρίως λόγω των επίμονων αξιώσεων των Αλβανών στην Ήπειρο.
Μερίδιο της ευθύνης έφερε και η ελληνική πλευρά με τις αξιώσεις για ένωση της Αλβανίας με την Ελλάδα και την αντίθεση της στο αλβανικό αίτημα για ίδρυση αλβανικής ηγεμονίας υποτελούς στην Ελλάδα, στην οποία θα υπαγόταν και η Ήπειρος.
Η υπογραφή ανακωχής στην Αδριανούπολη μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών έθεσε τέρμα στις όποιες σκέψεις για ελληναλβανική συμμαχία. Μάλιστα, μετά από την ανακωχή, οι Αλβανοί θα έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο στην καταδίωξη των επαναστατών. Άλλος ένας αρνητικός παράγοντας ήταν η αναποφασιστικότητα και οι συνεχείς υπαναχωρήσεις του επίσημου ελληνικού κράτους κάτω από τις πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.
Υπό αυτές τις συνθήκες η ''Εθνική Άμυνα'' και η ''Αδελφότης'' άρχισαν να οργανώνουν τοπικές επιτροπές σε Ιωάννινα, Πάτρα, Βόνιτσα, Κέρκυρα κλπ ενώ η Αμφιλοχία μετετράπη σε κέντρο ανεφοδιασμού των ενόπλων τμημάτων της Νοτίας Ηπείρου.
Στα τέλη Ιανουαρίου ξέσπασαν εξεγέρσεις στα Τζουμέρκα, στο Βάλτο και στο Ραδοβίτσι Άρτας οι οποίες κατεπνίγησαν έως τα τέλη Φεβρουαρίου.
Την νύκτα της 11ης προς 12η Φεβρουαρίου 1878, σώμα 700 εθελοντών (αποτελούμενο κυρίως από Ηπειρώτες που διέμεναν στα Επτάνησα) με αρχηγό τον Γ. Στεφάνου αποβιβάστηκε στην περιοχή απέναντι από την Κέρκυρα, κατέλαβε τους Αγίους Σαράντα και κινήθηκε προς το Δέλβινο. Ενώ η συμμετοχή των Δελβινιωτών υπήρξε αθρόα, η Χιμάρα έμεινε ουσιαστικά αμέτοχη, στερώντας έτσι ένα σημαντικό στήριγμα στους επαναστάτες. Άλλος αρνητικός παράγοντας ήταν η μη εξάπλωση της επανάστασης στην Νότια Ήπειρο.
Για την κατάπνιξη της εξέγερσης επιστρατεύτηκαν 6.000 άνδρες υπό τον Ιμπραήμ Πασά των Ιωαννίνων, οι οποίοι στις 23 Φεβρουαρίου νικούν τους επαναστάτες στο Λυκούρσι.
Ακολούθησε η πυρπόληση 20 χωριών και η σφαγή εκατοντάδων αμάχων ενώ 120 αιχμάλωτοι από τη μάχη στο Λυκούρσι στάλθηκαν στα Ιωάννινα όπου δέχτηκαν τις επιθέσεις και τους προπηλακισμούς του μουσουλμανικού αλλά και του εβραϊκού όχλου.
πηγή: Θέματα Ιστορίας
του Τηλέμαχου Λαχανά
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1878 ΣΤΟ ΛΥΚΟΥΡΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΩ ΗΠΕΙΡΟΥ»
του συγγραφέα Τηλέμαχου Λαχανά
Επιστροφή χάρη στον συγγραφέα που άνοιξε ένα παράθυρο για το παρελθόν και αρκετών Ελληνόβλαχων, που ίσως βρεθούν με τη φαντασία τους πέρα από τα σύνορα που χωρίζουν δυο λαούς γείτονες, ίσως βρεθούν και κάποτε συγγενείς. Ίσως βρεθούν πάνω σε ένα μαγευτικό λόφο που καλείται Λυκούρσιο ο οποίος πέραν της όμορφης πόλης του Ιονίου τους Αγίους Σαράντα που κρατάει στην αγκαλιά του, δεσπόζει χωριά και πεδιάδες στην Κέρκυρα και το Ιόνιο. Λόφος προικισμένος με χάρες που ευνόησε ποτέ ο Θεός.
Και λέγω άνοιξε ένα παράθυρο για το παρελθόν αρκετών Ελληνόβλαχων, έχοντας υπόψη μου όσους κληρονόμησαν από προγόνους τους μνήμες, ότι κάποτε, μέχρι το 1878, εκείνος ο λόφος ήταν οι ρίζες τους που απλώνονταν σε ευρύτερα όρια με κάμπο και λιβαδότοπους, συμπεριλαμβάνοντας την σημερινή πόλη και μέρος μιας ολόκληρης χερσονήσου, υποθέτω και την μεταγενέστερη κωμόπολη που καλείται Εξαμίλια.
Τι είχε συμβεί όμως εκείνη την καταραμένη χρονιά; Καθώς διαμελίζονταν η Τουρκία και οι λαοί εξεγείρονταν να απαλλαγούν από τον ζυγό των βαρβάρων, εξεγέρθηκαν και οι κάτοικοι αυτού του μαγευτικού λόφου. Που να φαντάζονταν ότι αλλαξόπιστοι γείτονες στην υπηρεσία των Τούρκων θα ξεσήκωναν χωριά και περιοχές της νέας θρησκείας τους να τεθούν στο πλευρό της στρατιάς του αιωνίου κατακτητή πνίγοντας στο αίμα την επανάσταση με σφαγές, βιασμούς, πυρπολήσεις, με ό,τι χειρότερο.
Έτσι ξεκληρίστηκε το Λυκούρσιο! Χάθηκαν ζωές από βαρβαρότητες, οικειοποιήθηκαν περιουσίες και ιδιοκτησίες, τα πάντα. Και όσοι μπόρεσαν να σωθούν περνώντας στην Κέρκυρα ένας θεός ξέρει που διασκορπίστηκαν.
Αυτά μνημονεύει ο συγγραφέας στο εν λόγω βιβλίο! Μαρτυρίες από καθημερινές ανταποκρίσεις εφημερίδων, από γραπτές εξιστορήσεις τότε επιζώντων, από αρχεία προξενικά. Και ψάχνει για να συμπληρώσει το παζλ με επώνυμα Λυκουρσιωτών εκείνης της μοιραίας χρονιάς. Βλάχικα επώνυμα όπως Ντάϊκου, Κωνσταντίνου, Αθανασίου, Σκούρτη, Κίτσου, Νάνου, Κέντρου, Νίκου, Δαμύρη, Γκότση, Δημουλά, Λάμπρου, Καίσαρη, Σταύρου, Νίκα, Βασιλείου, Δήμα, Μίχα, Μπούμπα, Πάλιου, Πούλου, Ζούλα, Γεωργάκη, Μίτση, Στογιάννου, Λιάκου, Νίκα και τόσα άλλα. Επώνυμα ενός περήφανου φύλου που κάποτε πλήρωσε πολύ ακριβά λάθη των μεν και των δε, πλήρωσε με γενοκτονία.
Ο συγγραφέας αφού ξεδιπλώνει την ιστορία, γεωγραφία και την τοπογραφία μιας τεράστιας περιοχής που πότε καλούνταν Δέλβινο και πότε Άγιοι Σαράντα, ακόμα και γεγονότα που συνέβαιναν σε άλλη περιοχή, στην γείτονα Δρόπολη, προβάλει στον αναγνώστη παρελθόν και παρόν κατά τρόπο που χωρίς να γνωρίζεις τίποτε απ’ αυτές τις περιοχές μαθαίνεις τα πάντα, ψάχνεις κι ίσως τυγχάνει να κατάγεσαι κι εσύ από εκεί. Η έρευνα του άοκνου μελετητή έφερε στην επιφάνεια λίστα με 128 ονοματεπώνυμα Λυκουρσιωτών που έστειλαν επιστολή απο την Κέρκυρα το 1902 προς τους Ηπειρομακεδόνας της Πάτρας επ' ευκαιρία των κοινοβουλευτικών εκλογών.
Έστω και αν βρεθείς σε εκείνα τα μέρη, όπου πολλοί θαυμάζουν πόσο απλόχερος φάνηκε ο θεός, χωρίς αυτό το βιβλίο ούτε καν θα σκεφτείς ότι αυτό το τοπίο που θ’ αντικρίσεις κρύβει στα σπλάχνα του θησαυρό από ιστορίες που σήμερα μοιάζουν με μύθους.
Αυτό το βιβλίο λοιπόν, «Η επανάσταση του 1878 στο Λυκούρσιο της Άνω Ηπείρου» μπορεί να το προμηθευτεί ο καθένας δια μέσου του συγγραφέα στο τηλέφωνο 6975544877.