Την 21ην Ιουνίου 1943 και περί ώραν 10ην πρωινήν, μία γερμανική φάλαγγα από 100 αυτοκίνητα κινείται από Κοζάνην προς Ελασσόνα.
Τμήματα ανταρτών, πληροφορημένα περί της κινήσεως αυτής, έχουν καταλάβει τα υψώματα από Λαβανίτσας μέχρι Χάνι – Γκαμπούρα, κατά μήκος της δημοσίας οδού. Οι Γερμανοί αιφνιδιάζονται από τα πυρά των ανταρτών, φονεύονται πολλοί από αυτούς, οι υπόλοιποι αιχμαλωτίζονται και τα αυτοκίνητα πυρπολούνται.
Η αντίδρασις της στρατιωτικής γερμανικής διοικήσεως εις την πρώτην αυτήν πολεμικήν ενέργειαν των ανταρτών, εκδηλώνεται με μίαν μεγάλην εκκαθαριστικήν επιχείρησιν των μονάδων της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας και Κεντρικής Ελλάδος, η οποία έχει ως αντικειμενικόν σκοπόν την καταστροφήν των κατά μήκος της δημοσίας οδού γεωργοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, την πυρπόλησιν των εντεύθεν και εκείθεν της οδού χωρίων, εις ακτίνα 30 — 40 χιλιομέτρων και την δημιουργίαν μιας νεκρής ζώνης.
Η επιχείρησις αρχίζει την 1ην Ιουλίου. Την 3ην Ιουλίου πληροφορούμεθα ότι τμήματα γερμανικού στρατού ανεβαίνουν από Σέρβια, Καστανιά, Σιάπκα, Καλαμάρι, από Βελβενδό, Γραμμένη Οξιά, Χαϊδάρι προς Προφήτην Ηλίαν και Λιβάδι. Την ιδίαν ημέραν, άλλα τμήματα κινούνται από Λαβανίτσα, Παζαρκάνο, Χάνι Νίτση, Χάνι Δαντσούλη, χωρισμένα σε μικρές ομάδες, χτενίζουν ολόκληρη την περιοχή Λιβαδίου και την 10ην πρωϊνήν όλα τα τμήματα φθάνουν στο Λιβάδι.
Το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων καταφεύγει στη δασική περιοχή Τσαμάσου και κινείται συνεχώς προς απόμερες περιοχές, διότι δεν έχει το αίσθημα της ασφαλείας. Στο Λιβάδι παραμένουν μόνο τα γυναικόπαιδα και οι ηλικιωμένοι.
Με φωτοβολίδα δίνεται το σύνθημα στα τμήματα να αρχίσουν το κάψιμο των σπιτιών, μέχρι τις 1:30, οπότε τερματίσθηκε. Από τις 10.30 το πρωί ως την 1:30 το μεσημέρι, οι Γερμανοί στρατιώτες με εμπρηστικές χειροβομβίδες και διάφορα άλλα υλικά καίουν συνεχώς και αδιακρίτως κάθε σπίτι, είτε είναι κλειστό, είτε μένουν γυναικόπαιδα. Στήλες από καπνό ανεβαίνουν ως τον ουρανό, καθώς πυκνώνουν οι πυρκαγιές, ενώ αλλόφρονα τα γυναικόπαιδα τρέχουν να βρουν ένα ανοικτό μέρος, να φύγουν από την πνιγερή ατμόσφαιρα της περιοχής που καίεται.
Μάταια παρακαλούν με θρήνους οι γέροι και οι γυναίκες τους στρατιώτες να μην κάψουν τα σπίτια των. Αυτοί όμως ασυγκίνητοι συνεχίζουν το έργον τους, Υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις Αυστριακών στρατιωτών οι οποίοι λύγισαν και προσεπάθησαν, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από άλλους συναδέλφους των να εκδηλώσουν τα ανθρωπιστικά των αισθήματα και να ματαιώσουν το κάψιμο μερικών σπιτιών.
Το αποκορύφωμα της βαρβαρότητας των και της εγκληματικής των δράσεως υπήρξε η εν ψυχρώ εκτέλεσις γερόντων, γυναικών και παιδιών. Εκτελέστηκαν οι Αντώνιος Ντάμπος, Μακεδονομάχος, γέρων, εντός της οικίας του, Δημ. Κ. Μακρής, Κων/νος Βαρβαρέζος, Δημ. Μ. Φαρδής, Ελευθέριος Ι. Γιάγκος. Κων/νος Γ. Γαζέτης, Ρίνα X. Γεωργούλη. η γραία Αντωνίου Δαμαλή, μετά της θυγατρός της Κλεονίκης, η Άννα Γ. Τσανούσα με τα δύο ανήλικα τέκνα, εις θέσιν Καλαμάρι της Σιάπκας.
Από την 1:30 μ.μ. άρχισε η αποχώρησις των τμημάτων του γερμανικού στρατού, με κατεύθυνσιν την δημοσίαν οδόν Κοζάνης - Ελασσόνας. Οι επιδρομείς ύστερα από το όργιο των εμπρησμών, έφυγαν συναποκομίζοντας 600 μεγάλα ζώα και άλλα πλούσια λάφυρα.
……..
Η περιοχή Λιβαδίου, προς τον κάμπο, είναι νεκρή ζώνη. ……
Είναι εποχή συγκομιδής των σιτηρών. Οι κάτοικοι τού Λιβαδίου δίνουν την σκληρότερη μάχη της επιβιώσεώς των, τη μάχη για το ψωμί. Όλα έχουν εξαντληθεί. Με κίνδυνο της ζωής, τις νυκτερινές ώρες κατεβαίνουν ομάδες - ομάδες, για να θερίσουν τα χωράφια τους και με το ξημέρωμα αποσύρονται. Έχει συμπληρωθεί σχεδόν ο θερισμός, όταν μία γερμανική περίπολος αιφνιδιάζει ομάδα γεωργών, οι οποίοι εθέριζαν. Είναι οι Αθαν. Χαρίσης, Ιωάν. Τσιαλιός, Κων. Δ. Ντάμπος, Κων. Μ Ντάμπος, Γ. Λ. Τσανούσας, Σωτ. Τζημαγιώργης, Νικ. Δαμκαούτης και Ιωάν. Α. Δαμαλής, τους οποίους συλλαμβάνουν και εκτελούν εις τα Σέρβια, επί της δημοσίας οδού, εις θέσιν Καρδαρί.
…………………
Την 18ην Ιουλίου, πληροφορίες από τους παρατηρητάς. φέρνουν τους Γερμανούς κινουμένους προς το Λιβάδι, από πολλές κατευθύνσεις. Έντρομοι οι κάτοικοι απομακρύνονται προς το δάσος. Παραμένουν όμως και πάλι πολλά γυναικόπαιδα και γέροντες.
Οι Γερμανοί πυροβολώντας συνεχώς, φθάνουν στις 9.30 το πρωί και επιδίδονται στο κάψιμο και άλλων σπιτιών.
Τα γυναικόπαιδα συγκεντρώνονται, με διαταγή του αξιωματικού, στον Άγιο Κων)νο στην αυλή και μέσα στην εκκλησία, ενώ γύρω στους τοίχους στήνουν πολυβόλα. Με την ενέργεια τους αυτή τρομοκρατούνται τα παιδιά και βγάζουν σπαρακτικές κραυγές, οι οποίες ακούονται ως τα υψώματα του Προφήτη Ηλία. Αγκαλιάζουν τις μητέρες των και τις γιαγιάδες των και κρύβονται, στις ποδιές των. Ο σεβάσμιος ιερεύς του Αγίου Κων)νου Ιγνάτιος Κρυστάλλης ψάλλει την νεκρώσιμον ακολουθίαν και απευθύνει εν συνεχεία λόγια ενθαρρυντικά στους συγκεντρωμένους. Το μαρτύριο αυτό κράτησε τρεις ώρες περίπου, όσες χρειάσθηκαν για να συμπληρώσουν οι Γερμανοί το κάψιμο και άλλων 250 σπιτιών, για να φθάσουν συνολικώς τα 560 και να αποχωρήσουν πάλι.
Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς τις σκηνές αυτές του τρόμου και της αγωνίας. Όταν επιστρέψαμε από το δάσος, αντικρίσαμε ζωντανά φαντάσματα τους δικούς μας, τα απλανή τους βλέμματα από τον τρόμο και τα χλωμά τους πρόσωπα. Αγκαλιασμένοι κλάψαμε πολλές ώρες.
Τα δύο τρίτα των σπιτιών τον Λιβαδίου, είναι τώρα ένας σωρός ερειπίων. Τα μεγάλα αρχοντόσπιτα, οι μάρτυρες μιας εποχής ακμής του Λιβαδίου, με την αρχιτεκτονική της εποχής εκείνης, με τα έπιπλα και τα οικιακά σκεύη, τα όποια έφερναν τα καραβάνια των αγωγιατών από το εξωτερικό, με τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο, έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Τα σπίτια των κατοίκων του Λιβαδίου, τα οποία ήσαν γεμά-τα από κάθε είδος οικοσκευής, από γεωργικά εργαλεία, ο μόχθος των εργατικών κατοίκων του κατεστράφη. Όλα τους έλειψαν.
Με το κάψιμο του μοναδικού διδακτηρίου, ένα σοβαρότατο πρόβλημα εδημιουργήθη για τη λειτουργία των σχολείων. Πού να στεγασθούν τα 1000 περίπου παιδιά, τα όποια έμειναν τόσα χρόνια αγράμματα; Μόνον οι νάρθηκες των εκκλησιών έμειναν για να στεγάσουν τα σχολεία. Σ' αυτούς τους χώρους, τους γνώριμους από τα 400 χρόνια της τουρκικής κατοχής, ξαναγυρίζουμε και τώρα.
Με τη δεύτερη επιδρομή φεύγουν και άλλες οικογένειες για την Κατερίνη. Η περιοχή πέραν της δημοσίας οδού Κοζάνης- Ελασσόνας με όλους τους οικισμούς από το Σαραντάπορο μέχρι το Ελευθεροχώρι, είχε την ίδιαν τύχην με το Λιβάδι. Το σύνολον των πυροπαθών φθάνει σε ποσοστόν 85%.
Οι ημέρες αυτές, της 3ης και 18ης Ιουλίου είναι αποφράδες ήμερες για το Λιβάδι. Οι εγκληματικές πράξεις των ημερών αυτών, πού διέπραξαν οι Γερμανοί, θα στιγματίζουν αιωνίως την Γερμανίαν.
Από το βιβλίο του δάσκαλου Ελευθέριου Γκούμα
Λιβάδι. Γεωγραφική, Ιστορική, Λαογραφική επισκόπισης
το αντιγράψαμε από την υπέροχη σελίδα του Ιωάννη Γαζέτη το Βλαχολείβαδο του Ολύμπου
Λιβάδι. Λεηλατήθηκαν επανειλημμένα οι σοδιές, χιλιάδες γιδοπρόβατα και αγελάδες ακόμα και προίκες κοριτσιών από τους Ιταλούς και λεγεωνάριους συνεργάτες τους. Πυρπολήθηκαν από τους Γερμανούς στις 3/7/1943 και 17/7/1943 πάνω από πεντακόσιες κατοικίες.
Θύματα στην κατοχή: Αντωνίου Γιάννης Νίκου, Αντωνίου Δαμαλή (γιαγιά), Κλεονίκη (κόρη), Βαρβαρέζος Κωνσταντίνος, Γαζέτης Κωνσταντίνος Γεωργίου 1944, Γαζέτης Κώστας (16 ετών) 1944, Γαζέτης Κωνσταντίνος 3/7/43, Γεωργούλη Ρίνα Ν. Γιάγκος Λευτέρης Ι. Δαμαλής Γιάννης Α. Δαμκαούτης Νίκος, Καπέτης Κώστας, Καπέτης Μήτσος Σάκη, Καπέτης Μιχάλης Δημητρίου, Καπέτης Νίκος Σάκη, Καρανίκας Γεώργιος Αντωνιου, Καρανίκας Χαράλαμπος Νικολάου, Κίτσας Ξενοφών Κωνσταντίνου, Κολοβός Γεώργιος Αχιλλέα (11 ετών από νάρκη το 1942), Κουτσιάης Αντώνιος, Κουτσιάης Γιάννης, Κουτσιμάνης Νίκος (Λούκας) το Γένος Ράπτη, Μακρής Δημήτριος Κωνσταντίνου, Μεταξιώτης Δημήτρης Στεφάνου, Ντάμπος Αντώνιος, Ντάμπος Κωνσταντίνος, Ντάμπος Κώστας, Παπακωνσταντίνου Πέτρος (Παπαντίνας), Παρτάλας Δημήτριος Ιωάννη, Πατσικας Κώστας Αθανασίου, Περδίκης Θωμάς Ι. Προκόβα Αγλαϊα, Τζημαγιώργης Σωτήρης, Τριάρχου Γεώργιος, Τσαλιός Γιάννης, Τσανούσα Αννέτα (και τα τρία ανήλικα παιδιά της από δυο έως πέντε χρονών), Τσανούσας Κωνσταντίνος (γιος της Αννέτας), Τσανούσα Αικατερίνη (κόρη της Αννέτας), Τσανούσα Ρεβέκα (κόρη της Αννέτας), Τσανούσας Α. Τσιρογιάννης Κώστας, Φαρδής Δημήτριος Μ. Χαρίσης Αθανάσιος, Χασιώτης Τάκης (Παπαδής), Χρυσικός Δημήτριος Ηλία.
Θύματα στο μέτωπο της Αλβανίας: Αντωνίου Ξενοφών, Γαζέτης Γεώργιος, Γκατζούνης Ιωάννης, Γκατζούνης Πέτρος, Δερβένης Χρ. Κάλφας Αστέριος, Κανώτας Δημήτριος, Μορακαλής Κωνσταντίνος, Μπαζούκης Αθανάσιος (Πάϊκος), Μπατζογιάννης Δημήτριος, Μπατζογιάννης Ιωάννης Νικ. Μπίσμπας Λάζαρος, Παμπέρης Αθανάσιος, Σαλαβάτης Αναστάσιος Γεωργίου, Σαλαβάτης Αντώνιος, Τούμπας Νικόλαος, Φράγκος Λάζαρος Δημητρίου, Χρυσικός Ιωάννης, Χρυσικός Λάζαρος.
Διαβαστε περισσότερα για τις απώλειες της επαρχίας Ελλασόνας
https://www.larissanet.gr/2019/01/16/ekdilosi-stin-elassona-sti-mnimi-ton-thymaton-tou-polemou-tou-1940-44/
