Ήθη και έθιμα

Από το προξενιό έως το γαμήλιο τραπέζι και γλέντι

Ο βλάχικος γάμος στα έξι σημερινά βλαχοχώρια του Νομού Αιτωλοακαρνανίας, δηλαδή στην Παλαιομάνινα, στη Στράτο, στη Γουριότισσα, στα Αγράμπελα, στα Όχθια και στο Στρογγυλοβούνι, γινόταν (και γίνεται και σήμερα κατά ένα μεγάλο μέρος) με όλες τις παραδόσεις, που επιβίωσαν επί αιώνες, έχοντας... μυκηναϊκές και ομηρικές ρίζες!....

Το προξενιό

Για παράδειγμα, το προξενιό γίνεται όπως στην... ομηρική εποχή! Κατ' αρχήν, οι προτάσεις προς την οικογένεια της κοπέλας γίνονταν στον πατέρα ή σε έναν στενό συγγενή. Επιπλέον, βασική προϋπόθεση για την αίσια έκβαση του προξενιού ήταν η καταγωγή και η ανάλογη οικονομική κατάσταση. Χαρακτηριστικό είναι το εξής: Σήμερα οι Βλάχοι λένε: "Πάρε σκύλα από κοπάδι και γυναίκα από τζάκι". Να, όμως, τι λέει και η Πηνελόπη στους στίχους 276-279 της σ' ραψωδίας της "Οδύσσειας:

"Όταν γυρεύουν μιαν αρχόντισσα και πλουσιοθυγατέρα [...] δικά τους βόδια πάντα φέρνουνε κι αρνιά καλοθρεμμένα...".

Ο αρραβώνας

Κάποιο βράδυ ο πατέρας ή ο θείος του κοριτσιού πήγαιναν στο σπίτι του αγοριού με ένα παγούρι γεμάτο ούζο για να "πιάσουν το χέρι". Στη συνέχεια, η οικογένεια του αγοριού ετοίμαζε ένα μαντήλι άσπρο, όπου έβαζε μαύρες σταφίδες, λουκούμια και ένα νόμισμα για να τα πάνε στο κορίτσι (υποψήφια νύφη). Δηλαδή παρατηρείται το έθιμο της ανταλλαγής δώρων.

Οι προετοιμασίες

Ένα μήνα πριν από το γάμο άρχιζαν οι προετοιμασίες: Ξύλα από το δάσος. Ή "κάγκανα" όπως λέγονται τα ξύλα στα βλάχικα -ακριβώς όπως τα αποκαλεί ο Όμηρος (Ιλιάδα, Φ, 364). Συνέχεια είχαν τα "φλάμπουρα" (σημαίες) με αρχαιοελληνικές ρίζες, η ετοιμασία για τα προζύμια κατά την οποία τραγουδούσαν με λέξεις που συναντάμε και στον Όμηρο.

Μετά είχε σειρά το ξύρισμα του γαμπρού, κατά τη διάρκεια του οποίου πάλι τραγουδούσαν χρησιμοποιώντας ομηρικές λέξεις.

Φαγητό

Το παραδοσιακό γαμήλιο φαγητό είναι βραστό πρόβατο, κοκκινιστό με μακαρόνι χονδρό. Σερβίρεται πάντα ζεστό και είναι αρκετά πικάντικο. Συνοδεύεται με κόκκινο κρασί. Την ακριβή συνταγή τη γνωρίζουν λίγοι σήμερα, οι οποίοι μάλιστα καλούνται να μαγειρέψουν στους γάμους. Ένα απλό κοκκινιστό πρόβατο με μακαρόνι χονδρό δεν έχει καμία σχέση με το γαμήλιο φαγητό των Βλάχων. Το δοκιμάσαμε και ξέρουμε... Ένα από τα μυστικά είναι ότι όλα τα υλικά (και τα μακαρόνια) βράζουν από την αρχή μαζί, ενώ σε κάθε καζάνι αντιστοιχεί ένα πρόβατο (όλα τα κομμάτια του).

Μετά

Αφού έτρωγαν, ο γαμπρός και ο πατέρας του περνούσαν μπροστά από τον κάθε καλεσμένο κρατώντας μια κούπα ή "απορίε" στα βλάχικα. Στην κούπα έριχνε ο καθένας τη σχετική ευχή και έναν φάκελο με χρήματα. Η λέξη "απορίε" προέρχεται από το "α-po-re-we", όπως λέγονταν αμφορείς στην μυκηναϊκή εποχή γεμάτοι με κρασί.

Βλάχικες λέξεις, πιθανόν, μυκηναϊκές

(Μερικές) Βλάχικες λέξεις που είναι ομηρικές

● Περίληψη από το βιβλίο: "Ο βλάχικος γάμος της Παλαιομάνινας" -Από το προξενιό έως το γαμήλιο φαγητό, τραπέζι και γλέντι- Καταγραφή των ηθών και εθίμων, στα οποία κυριαρχούν μηκηναϊκά, ομηρικά και, γενικώς, αρχαιοελληνικά στοιχεία. Έκδοση: Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας. Επιμέλεια: Δημήτρης Στεργίου