Τραγούδια

Το εγχείρημα με τίτλο: «Ψηφιακό Αποθετήριο της Μουσικής των Βλάχων» που υλοποίησε ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, φιλοδοξεί να αποτελέσει μία δημόσια πλατφόρμα μελέτης, προβολής και ανάδειξης της συλλογικής μνήμης των Βλάχων. Η δράση υλοποιήθηκε με την παροχή αιγίδας και οικονομικής επιχορήγησης του Υπουργείου Πολιτισμού (2023).

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΩΝ

Οι μουσικές των Βλάχων

Πολυσχιδείς και πολυποίκιλες, οι μουσικές των Βλάχων απεικονίζουν τους διαφορετικούς πολιτισμούς, τις κουλτούρες, τις νοοτροπίες τελικά τους κόσμους των Βλάχων που διαμορφώνονται με μια διαρκή ρευστότητα μέσα από τα καθοριστικά στοιχεία της ορεινότητας και του κτηνοτροφικού βίου, της γεωγραφικής κινητικότητας και του εμπορίου, της μεγάλης διασποράς που μόνο ένας πολιτισμικός χάρτης μπορεί να απεικονίσει.

Οι λαϊκές μουσικές παραδόσεις και εδώ αναφέρομαι σε αυτές που συνδέονται με το δημοτικό τραγούδι, πολύ συχνά προσδιορίστηκαν με βάση τον γεωγραφικό προσδιορισμό (Ήπειρος, Θεσσαλία, Θράκη, Κρήτη κ.λπ.). Συχνά δε ως στατικές δομές χαρακτηρισμένες με πλείστα όσα μουσικά στερεότυπα συνδεδεμένα με το αφήγημα του ιστορικού συνεχούς. Η προσέγγιση αυτή αδυνατούσε εντούτοις να συμπεριλάβει τις εθνοτικές ομάδες που ήταν εντοπισμένες σε χώρους με μεγάλη γεωγραφική διασπορά, είτε λόγω βίαιων μετακινήσεων (πρόσφυγες) είτε λόγω μετακινήσεων που επιτάσσει μια συγκεκριμένη οικονομία (όπως η κτηνοτροφία ή το εμπόριο και μάλιστα αυτό που εκτείνεται σε μεγάλα δίκτυα έξω από τα όρια του έθνους κράτους). Οι ομάδες αυτές αποτέλεσαν τις γκρίζες ζώνες στην αποτύπωση του «μουσικού χάρτη» με βάση διοικητικά ή γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά. Είναι σαφές πως οι βλάχοι αποτελούν ίσως το συνταρακτικότερο παράδειγμα.

Ποιες είναι, λοιπόν, οι μουσικές των Βλάχων;

Αυτές που καθορίζουν τις πολιτισμικές τους ενσώματες πρακτικές;

Είναι αμιγώς φωνητικές ή εκφράζονται πλέον αποκλειστικά μέσω των μουσικών οργάνων (με όποιου τύπου κομπανίες);

Είναι παντού ίδιες;

Και ποιοι παράγοντες τις διαμορφώνουν και τις καθορίζουν;
Υπάρχουν βλάχικα μουσικά χαρακτηριστικά και ποια είναι αυτά, αν δεν περιοριστούμε μόνο στο γλωσσικό στοιχείο; Φυσικά το γλωσσικό στοιχείο καθορίζει εν πολλοίς και το τελικό ηχητικό αποτέλεσμα όμως είναι γνωστό πως στην πλειονότητα των μουσικών των Βλάχων το βλαχόφωνο στοιχείο δεν υπερισχύει τελικά, παραμένει κυρίαρχο μόνο στις αμιγώς φωνητικές μουσικές εκφράσεις, στα τραγούδια που λέγονται αποκλειστικά με το στόμα. Για παράδειγμα στα τραγούδια του γάμου, στα κυρατζίδικα αλλά και στα πολυφωνικά των ρεμένων.
Είναι τελικά τα χαρακτηριστικά αυτά εύκολα αναγνωρίσιμα και διακριτά αν αναλογιστεί κανείς πως διαμορφώνονται εντός διαρκών διαδικασιών μετασχηματισμών που συντελέστηκαν και συντελούνται στη συνομιλία με τα μουσικά στοιχεία των τόπων περιοδικής ή μόνιμης εγκατάστασης;
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των κόσμων των Βλάχων είναι άλλωστε η ιδιαίτερη αφομοιωτική ικανότητα που έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικειοποίηση άλλων μουσικών ιδιωμάτων αλλά και στον ποιητικό μετασχηματισμό τους. Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Ένα κρίσιμο ζήτημα που προκύπτει αφορά ασφαλώς στις ηχητικές πηγές αφού μόνο αυτές μπορούν να μας δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα που διατυπώσαμε παραπάνω. Οι έντυπες συλλογές είτε αποκλειστικά με στίχους τραγουδιών, είτε με μουσική καταγραφή αδυνατούν να μας δώσουν μια σαφή εικόνα των μουσικών εκφράσεων.
Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη συγκέντρωσης όλου του υπάρχοντος υλικού ηχογραφημάτων που υλοποιήθηκαν από ερευνητές, την εμπορική δισκογραφία, ακόμη και από ερασιτέχνες συλλέκτες οι οποίες με τη χρήση φορητών κασετοφώνων αποτύπωσαν συγκλονιστικά ατομικά και συλλογικά ηχητικά ίχνη του παρελθόντος.

Είναι αναγκαίο να σχηματιστεί ένα αποθετήριο με τις μουσικές των Βλάχων, ένα ηχητικό εικονικό μουσείο που θα μπορεί να αποτυπώσει τις πολυσχιδείς και πολυποίκιλες αυτές μουσικές εκφράσεις μέσα σε ένα μεγάλο εύρος χρονικής διάρκειας αλλά και μέσα στον διευρυμένο χώρο που καθορίζουν οι μετακινήσεις και η διασπορά.

Και ο ρόλος του Ψηφιακού αποθετηρίου της Μουσικής των Βλάχων που υλοποιεί ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας είναι καθοριστικός. Όχι μόνο για το σήμερα, αλλά κυρίως για το μέλλον, για τις γενιές που ελλείψει βιωματικών εμπειριών, το Αποθετήριο θα συνιστά τόπο ιστορικής και πολιτισμικής συνείδησης.

Γιώργος Κοκκώνης
Μουσικολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

To project

«Μη ζώην μετ’ αμουσίας», έγραφε ο αρχαίος Έλληνας τραγικός ποιητής Ευρυπίδης στο έργο του Ηρακλής Μαινόμενος (424 π.Χ.), επιθυμώντας να δηλώσει ότι δεν υπάρχει ζωή χωρίς μουσική. Η φράση μάλιστα αυτή θα μπορούσε να λεχθεί χωρίς αμφιβολία ότι αναδιατυπώθηκε αιώνες αργότερα και από τον διάσημο Γερμανό φιλόσοφο Φρίντριχ Νίτσε, όταν στο βιβλίο του Götzen-Dämmerung – Το λυκόφως των ειδώλων (Leipzig 1889) εξέφραζε τον θαυμασμό του για τη μουσική ως εξής: «Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος». Και είναι πράγματι αλήθεια ότι όλες οι εκφάνσεις της ζωής μας, από τις χαρές της αγάπης μέχρι τον πόνο της απώλειας, είναι συνυφασμένες με τη μουσική και το τραγούδι.

Η μουσική είναι μια παγκόσμια γλώσσα που ενώνει όλους τους ανθρώπους και τους λαούς, χωρίς να έχει όρια και στεγανά.

Και μολονότι η μουσική αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ένα εύφορο πεδίο έρευνας και ανάδειξης ποικίλων ιστορικών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων, οι περισσότερες από τις γνωστές μουσικολογικού και συχνότερα λαογραφικού χαρακτήρα καταγραφές για τους Βλάχους της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ελλιπείς, περιορισμένες και πειραματικές και πρωτίστως ερασιτεχνικά προϊόντα ρομαντισμού και ιδιωτικής πρωτοβουλίας, που για την ολοκλήρωσή τους απαιτούν πολύ μόχθο και χρόνο.

Εντούτοις, παρά το διόλου ευκαταφρόνητο πλήθος των μελετών, των συλλογών και των άρθρων για τη βλαχική δημοτική ποίηση και μουσική, και τον μεγάλο αριθμό κασετών, δίσκων βινυλίου (LP) και ψηφιακών δίσκων (CD) που έχουν κυκλοφορήσει τις τελευταίες δεκαετίες, ο μουσικός πολιτισμός των Βλάχων παραμένει μέχρι σήμερα ανεξερεύνητος και άγνωστος εν πολλοίς στην ελληνική επιστημονική έρευνα, η οποία καθίστατο δυσχερής πρωτίστως λόγω άγνοιας της βλαχικής γλώσσας και άλλων επιμέρους παραμέτρων (προκαταλήψεις, ενοχικά σύνδρομα, εθνικιστικές ιδεολογίες, γλωσσικές απαγορεύσεις, πρώιμη αστικοποίηση, γλωσσική συρρίκνωση ή υποχώρηση, φωνητική απόδοση της γλώσσας, προβληματική μεταγραφή των στίχων των τραγουδιών κ.ά.), που αποθάρρυναν τους όποιους επίδοξους μελετητές.

Ενδεικτικά επί του παρόντος αναφέρουμε τις εξής βλαχόγλωσσες παραγωγές, που είτε αποτελούν ευρύτερες συλλογές βλάχικων τραγουδιών, είτε συμπεριλαμβάνουν βλάχικα τραγούδια, είτε τέλος περιέχουν συνοδευτικό ένθετο με καταγραφή των στίχων:

• G. Weigand, Die sprache der Olympo-Walachen, Leipzig 1888.
• Κ. Κρυστάλλης, «Οι Βλάχοι της Πίνδου», Εβδομάς, έτος Η΄, αρ. 4-5, 7-9, 11-12, 15-31 (26 Ιανουαρίου – 3 Αυγούστου 1891).  
• M. G. Obedenaru, Texte Macedo-Române. Basme şi poesii poporale de la Cruşova, Bucuresci 1891.
• G. Weigand, Die Aromunen. Ethnographisch – Philologisch – Historische Untersuchungen über das Volk der Sogenannten Makedo-Romanen oder Zinzaren, Zweiter Band, Volkslitteratur der Aromunen, Leipzig 1894.
• Per. Papahagi, «Din literatura poporană Aromânilor», στο Gr. G. Tocilescu, Materialuri Folkloristice, Bucuresci 1900.
• F. G. Balamaci, «Numta la Fărşiroţi», Almanah Macedo-Român 3 (1903), 77-88.
• Β. Ι. Βήκας, «Ο γάμος παρά τοις βλαχοφώνοις (γαμήλια έθιμα εν Γουδοβάσδα)», Λαογραφία 4 (1912-1913), 540-558.
• AL. J. B. Wace & M. S. Thompson, The Nomads of the Balkans. An account of life and customs among the Vlachs of Northern Pindus, London 1914.
• Β. Ι. Βήκας, «Έθιμα παρά βλαχοφώνοις», Λαογραφία 6 (1917-1918), 169-188.
• T. Papahagi, Antologie Aromănească, Bucureşti 1922.
• V. Milio, Cîntece populare macedoromâne, Bucureşti 1928.
• Th. Capida, Meglenoromânii. II, Literatura popular la Meglenoromâni, Academia Română, Studii şi Cercetări VII, Bucureşti 1928.
• V. N. Christu, «Materiale folklorice din regiunea Giumaiei de Sus», Graiul Românesc 6 (1932), 37-41.  
• I. Caranica, 130 de melodii populare aromâneşti, Bucureşti 1937.
• G. Marcu, «Cintecele poliphonique aromane», Revista de Folclor 3.2 (1958), 79-99.
• N. Kaufman, «Cintese aromanesti din Satul Dorkovo, Raionul Veligrad». Revista de ethnografie si Folklor 14/1 (1969), 69-75.
• Ch. Iorgoveanu-Dumitru, Antologie de poezie populara Aromână, Editura Minerva, Bucureşti 1976.
• G. Marcu, Folclor musical Aromân, Editura Muzicală, Bucureşti 1977.
• Γ. Ράπτης, Τα δημοτικά τραγούδια Λιβαδίου Ολύμπου, Θεσσαλονίκη 1977.
• C. Breazna, «Execuţia în grup a cântecului aromân», Revista de Etnografie şi Folclor 25.1 (1980), 103-114. 
• N. Caraiani & N. Saramandu, Folclor aromân grâmostean, București 1982.
• R. Gheorghević-Spoa & Z. Jovanović, Cântiţi armâneşti, Societatea Armaneasca “Pitu Guli”, Skopje 1982.
• D. Cuvata, Carabeu lăi Carabeu. Lilici dit lirica armânească grămusteană, Editura Minerva, Bucureşti 1985.
• Ζ. Παπαζήση-Παπαθεοδώρου, Τα τραγούδια των Βλάχων. Δημοτική και επώνυμη ποίηση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1985.
• Στ. Ι. Πουρνάρας, Η Βλαχομηλιά της Πίνδου “Αμέρου”, Θεσσαλονίκη 1987.    
• Νικ. Κατσάνης, «Κουτσοβλάχικα τραγούδια», Μακεδονικά 26 (1987), 1-15.
• Γ. Απ. Παδιώτης, Căntiţi Armâneşti di Aminciu – Βλάχικα τραγούδια του Μετσόβου, Αθήνα 1988.
• Samuel Baud-Bovy, Chansons Aromounes de Τhessalie – Κουτσοβλάχικα τραγούδια της Θεσσαλίας, Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων, εκδ. Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990. 
• Γ. Απ. Παδιώτης, Căntiţi Fărşeroteşti – Τραγούδια Φαρσαριωτών-Αρβανιτοβλάχων, Αθήνα 1991.
• I. Zeana, Cântitsi tră Armânami / Cîntece pentru Aromâni, ed. Sammarina, Constanţa 1992.
• Αντ. Μ. Κολτσίδας, Κουτσόβλαχοι, οι βλαχόφωνοι Έλληνες. Εθνολογική Λαογραφική και Γλωσσολογική μελέτη, εκδ. οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993.
• Σ. Ι. Καράς, Μικρόβλαχοι. Δίγλωσσοι ελληνικοί πληθυσμοί, Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής, Αθήναι 1993.
• Ν. Αργ. Λούστας, Η ιστορία του Νυμφαίου -Νέβεσκας- Φλωρίνης, β΄ έκδ., Θεσσαλονίκη 1994.
• Ν. Αργ. Λούστας, Λαογραφική Μελέτη Νιβεάστας = Νέβεσκας = Νυμφαίου Φλωρίνης, Θεσσαλονίκη 1996.  
• Β. Νιτσιάκος & Γ. Κοκκώνης, «Γαμήλια τραγούδια της Αετομηλίτσας: εθιμική ένταξη και μουσικολογικός σχολιασμός», Πρακτικά επιστημονικού συνεδρίου «Η επαρχία Kόνιτσας στον χώρο και στον χρόνo», Δήμος Κόνιτσας – Πνευματικό Κέντρο, Κόνιτσα 12-14 Μαΐου 1995, Κόνιτσα 1996, 433-456.
• Π. Κούφης, Λαογραφικά Φλώρινας – Καστοριάς, Αθήνα 1996.
• Δημοτικό Σχολείο Καρίτσας, Δημοτικά τραγούδια Καρίτσας Πιερίας, εκδ. Τοπικά Γράμματα, Κατερίνη 1997.
• Αθ. Ν. Κατσανεβάκη, Βλαχόφωνα και Ελληνόφωνα τραγούδια της περιοχής Βορείου Πίνδου. Ιστορική – Εθνομουσικολογική προσέγγιση: Ο Αρχαϊσμός της και η σχέση της με το ιστορικό υπόβαθρο, διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1998.
• D. Cuvata, Voi Armänji Machidunits. Folclor gramustinescu di la Armanjlji di Ovci Pali (Ovce Pole), Republica Machedonia, Unia ti Culturä a Armänjlor dit Machidunii, Scopia 1998.
• P. Kota, Centcu arëmën tu pentagram / Kënga vllahe në pentagram, Tiranë 1999.
• Δημοτικό Σχολείο Κλεισούρας, Η Κλεισούρα παλιά και σήμερα. Περίπατος στα περασμένα – Κλεισούρα αέρι σι αζ. Πριμνάρι λα αέστι τσι τρικούρα, Εργασία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Κλεισούρα 2000.
• Β. Ντέιτριχ, Θ. Καλ, Γ. Σάρρος, Κουτσούφλιανη. Λαογραφική έρευνα ενός βλάχικου χωριού στην Πίνδο (Παναγία Τρικάλων), εκδ. Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2001.
• Ν. Σιώκης & Δ. Παράσχος, Οι Βλάχοι του Μουρικίου και του Σινιάτσικου, εκδ. Χριστοδουλίδης, Θεσσαλονίκη 2001.
• Ν. Janev-Čioli & Z. Mincova, 101 Pesni na Armănite v Blgarija / Cântitsi armâneshti tu Bulgaria, Sofia 2001.
• D. Lascu & G. Lascu, Album de familie: Culegere de cîntece şi poezii aromâneşti & româneşti şi îndoauă poezii armâneşti, Editura Fundaţiei Culturale Aromâne «Dimândarea Parintească», Bucureşti 2001.
• I. Nicolau, Aromânii. Credinţe şi Obiceiuri, ed. Societatea Culturală Aromână, Bucureşti 2001.
• Γ. Έξαρχος, Πούντεα ντι Άρτα / Το γεφύρι της Άρτας, Λάρισα 2002.   
• Institutul de Etnografie şi Folclor “Constantin Brăiloiu” & Societatea de Cultură Macedo-Română, Tumbe, Tumbe. Cântece aromâneşti. Arhive folclorice româneşti, Bucureşti 2002.
• Αθ. Κατσανεβάκη, «Η πολυφωνία των Βλάχων της Πίνδου και η Φαρσεριώτικη πολυφωνία. Μια συγκριτική προσέγγιση», Εθνολογία 10 (2002-2003), 175-203.
• Γ. Σ. Έξαρχος, Βλάχοι. Μνημεία ζωής και λόγου ενός πολιτισμού που χάνεται, Επικαιρότητα, Αθήνα 2003.  
• Unia ti Culturã-a Armãnjlor dit Machidunii, “Multsã Earam…”, Cãntits di la-Armãnjlji Grãmusteanji dit Machidunii / “Mnozina si Bevme…”. Narodni pesni na Aromancite Gramosteani od Makedonija / ”Nous étions Nombreaux…”. Chansons populaires des Aroumains de Gramosten en Macédoine, Scopia 2004.
• Fundaţia Culturală “Muşeata Armână”, Giumblei, muşată. Vechi cântece polifonice ale Fărşeroţilor Şopani, Mihai Kogălniceanu – Constanţa 2005.
• Νικ. Α. Κατσάνης & Κ. Δ. Ντίνας, Οι Βλάχοι του Νομού Σερρών και της Ανατολικής Μακεδονίας, Σέρρες 2008.
• Th. Kahl, «Multipart singing among the Aromanians (Vlachs)», στο Ar. Ahmedaja, G. Haid (ed.), European Voices: Multipart singing in the Balkans and the Mediterranean I, Böhlau, Wien 2008, 267-284.
• Λ. Μπαλτσιώτης, «Η δισκογραφική παραγωγή στα αρβανίτικα και τα βλάχικα στη μεταπολεμική Ελλάδα. Τάσεις και διαπιστώσειςσχετικά με την ιστορία των γλωσσοπολιτισμικών κοινοτήτων», Ετερότητες & Μουσική στα Βαλκάνια. Τα κείμενα, Σειρά: Τετράδια Νο 4, εκδ. Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής ΤΕΙ Ηπείρου, Άρτα 2008, 60-79.
• Hr. Mular, Cãntits Armãneshci. Antologhie I – V / Antologija na Vlaški Pesni / Antology of Vlach Songs, ed. Sutsatã ti Culturã shi Artã “ART-KUL” – Crushuva, Crushuva 2008-2016.
• Th. Kahl, «”Being Vlach, Singing Greek”: Greek-Aromanian Music Contacts in the Pindus Mountain Range. The Aromanians or Vlachs in the Pindus», Carmina Balcanica II, 2 (3), November 2009, 41-55. 
• Κ. Δρυγιαννάκης, «Οι φυλές των Ελλήνων – Βασιλείς των ορέων. Οι Βλάχοι και τα τραγούδια της,», Δίφωνο 158 (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2009), 42-47.
• Σύλλογος Περιβολιωτών Μαγνησίας – Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Επαρχίας Αλμυρού – Πολιτιστικός Σύλλογος Σέσκλου, Οι Βλάχοι της Μαγνησίας (Περιβολιώτες και Αρβανιτόβλαχοι), έκδ. Εταιρείας Κοινωνικής Παρέμβασης & Πολιτισμού Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας, Βόλος 2009. 
• Κ. Λέντζιου-Τρίκου, Μεγάλα Λιβάδια Πάϊκου. Βλάχικα τραγούδια και ποιήματα, β΄ έκδοση, Θεσσαλονίκη 2011.
• Τ. Γκαλαΐτσης, Από τη ζωή των Βλάχων / Di tu bana Armãnjilor, έκδ. Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, Βέροια 2013.
• Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Γαμήλια έθιμα των Βλαχοχωρίων της Πίνδου. Πρώιμες λαογραφικές καταγραφές φοιτητών του Ν. Γ. Πολίτη, εισαγ.-επιμ. Ευάγγελος Καραμανές, Πηγές του Λαϊκού Πολιτισμού – 12, Αθήνα 2017.
• Φ. Γ. Δασούλας, Μπότσι. Το θρηνολόγημα των νεκρών στην παράδοση του Μετσόβου, εκδ. Ισνάφι, Ιωάννινα 2018.
• Θ. Ταμπούκα, Ψηφίδες παράδοσης και πολιτισμού της Σαμαρίνας, Σύνδεσμος Σαμαριναίων Λάρισας και Περιχώρων «Η Αγία Παρασκευή», εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2021.
• Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, Ο ερχομός – Βλάχικα τραγούδια – Ένα αφιέρωμα στη μνήμη του Βλάχου ερμηνευτή Γιώργου Μανέκα, Βέροια 2022.
• Grupul Vocal „Fărșeroții”, Muzică populară macedo-română, condus de Zaharia Pană, ed. I. P. „Filaret", București 1971.
• Τραγούδια από το Λαογραφικό Σύλλογο Βλάχων Βέροιας, Lyra, Θεσσαλονίκη 1987. 
• Collection du Centre National de la Recherche Scientifique et du Musée de l’Homme, Roumanie - Polyphonie Vocale Des Aroumains / Rumania = Rumania - Vocal Polyphony of the Arumanians, Paris 1983/1990.
• Σύλλογος Βλάχων Βέροιας – Sutsata Armânilor di Veria, Τραγούδια από τη ζωή των Βλάχων – Cântitsi dit bana Armânilor, Βέροια 1999.
• Armãnami-nj vrutã – Cãntã Steriu Dardaculi / Βλαχουργιά μου αγαπημένη – Τραγούδι Στέργιος Δαρδακούλης, Skopje 2003.
• Institutul de Etnografie și Folclor „Constantin Brăiloiu” & Fundația Culturală „Mușeata Armână”, Gheorghe Celea – Cântece Aromânești / Aromanian Songs, Document: Arhive Folclorice Românești / Romanian Folk Archives, Interpreți / Performers, Bucureşti 2005. 
• Armãnjlji di Andon Poçi. Cãntitsi shi isturii – The Aromanians of Andon Poçi. Songs and stories – Arumunët nga Andon Poçi. Këngë dhe rrëfime – Οι Βλάχοιτου Andon Poçi. Τραγούδια και αφηγήσεις – Aromânii din Andon Poçi. Cântece şi povestiri (cd), Fundaţia Alexandru Tzigara Samurcaş, Bucureşti 2006.    
• Κάντιτσι ντι του ίνιμα (Tραγούδια από καρδιάς). Δημώδη Άσματα των Αρμάνων (cd Ζ-167), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2008.
• Florentina Costea, Miraki. Cãntitsi Armãneshtsã / Armãn Folk Songs, Bucureşti 2009.  
• Κάτι στεάλι… (Όσα άστρα…). Βλάχικα τραγούδια (cd Ζ-197), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2009.
• Σύλλογος Βλάχων Προσοτσάνης «Οι Γραμμουστιάνοι», Βλάχικα Τραγούδια Γραμμουστιάνων Προσοτσάνης (cd Ζ-202), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2009.
• Χοάρα μουσιάτα. Τα Λιβάδια του Πάικου. Τα τραγούδια, η μουσική, οι χοροί (cd Ζ-216), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2009.
• Βλάχικες Μελωδίες – Κάντιτσι Αλεάπτι (cd Ζ-221), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2009.
• Αρβανιτοβλάχικα. Πολυφωνικά τραγούδια νομάδων σκηνιτών Βλάχων, Studio Ηχογέννηση, Τρίκαλα 2009.
• Βλάχικα παραδοσιακά τραγούδια των Φρασαριωτών Αρβανιτοβλάχων (cd Ζ-250), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2010.
• Σύλλογος Βλάχων Θέρμης Τριαδίου «Ο Άγιος Νικόλαος», Νσούσ’ τρου μούντσ’ λα λιβάτζ’ (cd Ζ-274), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2011.
• Via Balkanica, Isnafi. Cãntitsi Armãneshtsã / Cântece Armâneşti, Bucureşti 2011.
• Fara Armãneascã dit Romãnia – Fãlcarea Bucureshti, Cãntitsi armãneshtsã ti numtã – Cântece armâneşti de nuntă, Bucureşti 2012.
• Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος», Σερραϊκά Βλάχικα Ηχοχρώματα, CDNo 5 (cd Ζ-289), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2013.
• Ξιάνιλε ντι Μισιρίι. Βλάχικα Τραγούδια (cd Ζ-290), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2013.
• Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολύμπιος», Δημοτικά Τραγούδια, CDNo 6 (cd Ζ-323), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2015.
• Κ’ντιτς ντι ουάμινλλι τσι μι κρισκούρ’ – Τραγούδια από τους ανθρώπους που με μεγάλωσαν (cd Ζ-325), Ζιώγας Ο.Ε., Γρεβενά 2015.
• Umuti. Cãntitsi Armãneshtsã / Armãn Folk Songs, Studio Lyrikon, Thessaloniki 2016.
• Josif Minga & Mikaela Minga, Aromanian Songs from Drenova / Këngë Arumune të Drenovës, ed. Squi[libri], Roma 2018.
• Γ. Έξαρχος, Τα δημοτικά τραγούδια των Αρμάνων – Βλάχων (Ελληνοβλάχων ή Ελληνοαρμάνων). Μουσικο-λαογραφική μελέτη – ανθολογία, Περιφέρεια Θεσσαλίας, Θεσσαλονίκη 2022.

Αποφεύγοντας κάθε περαιτέρω αναφορά με όρους επιστημονικούς στα ιστορικά, γλωσσολογικά και εθνομουσικολογικά στοιχεία που ανακύπτουν από τις ως άνω καταγραφές, εστιάζουμε επί του παρόντος στην ανάγκη και την αξία έρευνας και καταγραφής της βλαχόφωνης δημοτικής ποίησης και μουσικής και στην συνεξέτασή της με την αντίστοιχη ελληνόφωνη.

Ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, από την ίδρυσή του το 1981, πρωτοστατεί άοκνα σε δράσεις διάσωσης και διαφύλαξης του βλάχικου πολιτισμού και έχει να επιδείξει πολύ πλούσιο και αξιομίμητο έργο σε διάφορους τομείς, ιδιαίτερα δε στη συλλογή και καταγραφή βλάχικων τραγουδιών. Στα πλαίσια αυτής της δράσης το 2015 είχε ξεκινήσει από το Τμήμα Νεολαίας η συγκέντρωση ηχητικών τεκμηρίων και η δημιουργία ενός «Μουσείου Αρμάνικης Μουσικής» με σκοπούς επιστημονικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς.

Η προσπάθεια εκείνη υλοποιείται πλέον σήμερα με τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων με τίτλο «Ψηφιακό Αποθετήριο της Μουσικής των Βλάχων», υπό την αιγίδα και με την οικονομική επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού (2023).

Αποτελεί ένα μοναδικό ψηφιακό μουσικό ανθολόγιο που αποβλέπει στη συλλογή, την οργάνωση, τη διαχείριση και την ανάδειξη τεκμηρίων από την πλούσια μουσική παράδοση των Βλάχων της Ελλάδας και των Βαλκανίων, με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση της ελεύθερης διάθεσής τους σε ερευνητές, επιστήμονες και λοιπούς ενδιαφερόμενους και ως εκ τούτου στην προώθηση της σχετικής έρευνας.

Το πολυποίκιλο υλικό του αποτελεί ευγενική συνεισφορά μουσικών, συλλεκτών, ερευνητών και πρωτίστως καρπό της μακρόχρονης έρευνας του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας. Επιχειρώντας μια ταξινόμηση σύμφωνα με το περιεχόμενό τους, διαπιστώνουμε ότι τα βλάχικα τραγούδια μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τραγούδια που αναφέρονται στον έρωτα, στον γάμο, στη φύση και στην αγάπη των Βλάχων γι’ αυτήν, στα βουνά, στην ποιμενική ζωή, στην ξενιτιά, στον αγωγιατισμό/κιρατζιλίκι, ενώ δεν λείπουν τα τελετουργικά/εθιμικά, τα μοιρολόγια, τα επικά-ηρωικά τραγούδια, τα τραγούδια που αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, οι μπαλάντες, τα σκωπτικά, τα νανουρίσματα κ.λπ.
Το ψηφιακό αυτό αποθετήριο θα δώσει το έναυσμα σε ερευνητές και επιστήμονες, ώστε τα βλάχικα τραγούδια (βλαχόφωνα και ελληνόφωνα) να αποτελέσουν αντικείμενο συστηματικής έρευνας και μελέτης, απαλλαγμένης από εθνοτικούς χαρακτηρισμούς, που θα εστιάζει πρωτίστως στη σύγκριση των μουσικοποιητικών τους στοιχείων, την παλαιότητά τους και τις κατηγορίες στις οποίες εντάσσονται, ενώ παράλληλα θα διερευνά τις ιστορικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνιστώσες διαμόρφωσής τους και θα ερμηνεύει τον χαρακτήρα της τοπικής τραγουδιστικής τέχνης.

Ευελπιστούμε ότι το έργο της ψηφιοποίησης θα συνεχιστεί απρόσκοπτα με τον σταδιακό εμπλουτισμό του αποθετηρίου και με τον εντοπισμό παλαιών ηχογραφήσεων βλαχόφωνων τραγουδιών σε δίσκους βινυλίου, κασέτες και ψηφιακούς δίσκους που κυκλοφόρησαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού και ιδιαιτέρως την πρώτη εικοσαετία του 21ου αιώνα, αλλά και με την ανεύρεση σπάνιων καταγραφών, όπως αυτή που πραγματοποίησε στο Βουκουρέστι στα 1928-1929 ο Γάλλος γλωσσολόγος και ελληνιστής Hubert Pernot (1870-1946), ηχογραφώντας διαλόγους (1), παραμύθια (1), αναμνήσεις (2) και τραγούδια (15 βλάχικα και 1 ελληνικό) από Βλάχους του ευρύτερου Δυτικομακεδονικού χώρου και της Κορυτσάς που είχαν εγκατασταθεί εκεί κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζει και το τραγούδι Εσείς παιδιά βλαχόπουλα, παιδιά της Σαμαρίνας σε αντίστοιχη καταγραφή του Pernot, που πραγματοποιήθηκε το 1930 στην Ελλάδα.

Η εύρεση αντίστοιχων άγνωστων ηχογραφήσεων θα αποτελούσε μια ευνοϊκή συγκυρία για την περαιτέρω εξέλιξη της έρευνας.

Ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας έχει αφήσει βαθύ το αποτύπωμά του με την ενεργή συμμετοχή του στα πολιτιστικά, μουσικά και κοινωνικά δρώμενα της Βέροιας, της Κεντρικής Μακεδονίας και του ευρύτερου βαλκανικού χώρου. Απώτερη φιλοδοξία του Συλλόγου είναι να συμβάλλει στη διάσωση της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς των Βλάχων. Η ενίσχυση και η προώθηση τέτοιων εγχειρημάτων εναπόκειται στην κρατική και ιδιωτική πρωτοβουλία, για να καταστούν δυνατός ο μελλοντικός εμπλουτισμός των δεδομένων του ηλεκτρονικού αποθετηρίου και να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία του.
Αισιοδοξούμε ότι παρόμοιες μελλοντικές πρωτοβουλίες θα ανακόψουν την πορεία συρρίκνωσης της βλαχικής γλώσσας παρά τις απογοητευτικές προβλέψεις περί σταδιακής απώλειάς της και θα συμβάλλουν στη επαναβίωσή της, σύμφωνα πάντα με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί διασφάλισης του σεβασμού της πλούσιας πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας και πρωτίστως με την υπέρβαση των αγκυλώσεων του παρελθόντος και την απεμπλοκή αντίστοιχων δράσεων από εθνικιστικές ιδεολογίες.

Νικόλαος Σιώκης
Δρ. Ιστορίας Ελληνισμού ΑΠΘ