Σίγουρα κυρίες και κύριοι , δεν είναι δυνατόν στον περιορισμένο χρόνο μίας εισήγησης να αναπτυχθεί σε βάθος ένα τεράστιο γνωστικό αντικείμενο. Μοναδική φιλοδοξία αυτής της προσπάθειας, είναι μία καταρχήν προσέγγιση με την πλούσια πολιτισμική παράδοση του Βλαχόφωνου Ελληνισμού, με επικέντρωση στα στοιχεία τα οποία διαπραγματεύεται αυτό το Συμπόσιο, δοσμένα πάντα μέσα από την πλευρά της δραστηριότητας που αναπτύσσουν οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι και η Πανελλήνια Ομοσπονδία τους...
Σύντομο Ιστορικό περίγραμμα.
Οι Αρμάνοι/Βλάχοι είναι μία Ελληνική πληθυσμιακή ομάδα με μεγάλη συνεισφορά, στο ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό «γίγνεσθαι» του νέου Ελληνισμού οι οποίοι για αιώνες ταυτόχρονα με την Ελληνική διατηρούν το νεολατινικό δημώδες ιδίωμα ή γλώσσα κατ΄ άλλους. Οι ίδιοι αποκαλούνται « Αρμούνοι – Αρμάνοι, το οποίο, κατά τον διακεκριμένο Ρωμανιστή Αχιλλέα Λαζάρου, προέρχεται από το ρωμαϊκό εθνικό – Romanus συν το Ελληνικό προθετικό Α , ήτοι Α+Romanus - Armanu – νεολογισμός Αρωμoύνος, και βέβαια ταυτίζεται απόλυτα με το Ελληνικό Ρωμαίος – Ρωμιός – Ρωμιοσύνη, και Αρμανία, όπως ονομάζουν οι 'Ελληνες των Βυζαντινών χρόνων τη χώρα τους , σύμφωνα με τον μεγάλο Βυζαντινολόγο Vasiliev. Εδώ παραθέτουμε και τη μαρτυρία του Ιωάννη Λυδού ( 6ος αιώνας μ.Χ)
« Καίπερ Έλληνας εκ του πλείονος όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή.»
Κοιτίδα των Αρμάνων/Βλάχων είναι η Ήπειρος και συγκεκριμένα η Πίνδος, η οποία ως γνωστό αποτελεί τη μήτρα όλων των Ελληνικών φύλλων. Με αφετηρία την Πίνδο οι Αρμάνοι/Βλάχοι εξαπλώνονται στις ορεινές κυρίως περιοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας ελέγχοντας τις Κλεισούρες και τα περάσματα των ορεινών όγκων της Εγνατίας οδού και της Βασιλικής στράτας. Δημιουργούν καταρχήν κλειστές κτηνοτροφικές κυρίως εγκαταστάσεις οι οποίες εξελίσσονται αργότερα σε εμποροβιοτεχνικές με την εκμετάλλευση και εμπορία της κτηνοτροφικής παραγωγής όπως μαλλί δέρματα, γάλα. Παράλληλα αναπτύσσεται η τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας, κυρίως στους Καλλαρύτες, το Λινοτόπι και τη Νέβεσκα/Νυμφαίο, ενώ στο Μέτσοβο η επεξεργασία του ξύλου, με το σκάλισμα περίτεχνων τέμπλων, και η Ζωγραφική και Αγιογραφία στη Σαμαρίνα δείχνει το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο και τον πλούτο των Βλαχοχωρίων
Οι έντονες δε πιέσεις που δέχονται οι εγκαταστάσεις των Βλάχων στην περιοχή του Γράμμου από τους Τουρκαλβανούς και οι κλιμακούμενες ένοπλες επιθέσεις και καταστροφές της Μοσχόπολης, της Γράμμουστας και του Λινοτοποίου, οδηγούν σε διαδοχικές εξόδους και μεταναστεύσεις ανθρώπων και κοπαδιών κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, προς την Ανατολική Μακεδονία, την περιοχή της Πελαγονίας με κέντρο το Μοναστήρι και στη σημερινή Νότια Βουλγαρία.
Η Ομοσπονδία μας ιδρύθηκε το 1985. Αποτελεί τον δευτεροβάθμιο φορέα 85 Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων ,από όλη την Ελλάδα.
- Με την διατήρηση χορευτικών τμημάτων από τους τοπικούς συλλόγους.
- Με την επιτόπια έρευνα και καταγραφή της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης.
- Με την ίδρυση Λαογραφικών Μουσείων.
- Με την έκδοση εφημερίδων , εντύπων και βιβλίων, καθώς επίσης και παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού (VIDEO, κασσέτες, CD ,CD ROM)
- Mε τα ετήσια σεμινάρια Λαογραφίας & παραδοσιακών Βλάχικων χορών .
- Με τα ετήσια τριήμερα Πανελλήνια Ανταμώματα μας, σε συνεργασία Συλλόγους μας και τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Με τοπικά Ανταμώματα και εκδηλώσεις, ανά την Ελλάδα.
- Με επιστημονικά συνέδρια, και ημερίδες , σε συνεργασία με την Ένωση Βλάχων Επιστημόνων το Αρχείο Ελληνικού Χορού και Ερευνητικά Ιδρύματα.
Τελειώνουμε με μία μικρή αναφορά στον Τρανό Χορό της Ομοσπονδίας μας, ο οποίος τελείτε από το 1983 αδιάλειπτα έως και σήμερα με την συμμετοχή των Συλλόγων – μελών της Ομοσπονδίας μας και χιλιάδων Βλαχοφώνων Ελλήνων.
Την τρίτη μέρα του Ανταμώματος ,στον Τρανό Χορό « Κόρλου Μάρι» επαναβεβαιώνεται η ενότητα του Βλαχόφωνου Ελληνισμού, ο ενιαίος κύκλος σφυρηλατεί νέους δεσμούς φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των μελών μας και διατρανώνει την πίστη μας και τον σεβασμό στις αξίες του Βλαχόφωνου Ελληνισμού ,τιμώντας ταυτόχρονα ,όλους εκείνους, οι οποίοι με το αίμα τους ,το πουγκί τους και την πένα τους, έστησαν το Ελληνικό και συνεισέφεραν στη συγκρότηση και στην ανάπτυξη της πατρίδας μας.