Το Ανήλιο είναι ένα ορεινό, βλαχόφωνο χωριό του νομού Ιωαννίνων. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.060 μ. στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου, απέναντι από το Μέτσοβο και στη σκιά της βουνοκορφής “Φατζέτου” της Πίνδου.
Η βλάχικη ονομασία του είναι “kiare”. “Κιάρε” στα βλάχικα, σημαίνει το ανήλιαγο μέρος.
Στο άκουσμα τού ονόματος αυτό που περνά από το μυαλό σαν πρώτη εικόνα, φαντάζει ένα μέρος σκιερό, χωμένο βαθιά μέσα στην βουνοπλαγιά. Φυσικά αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, το χωριό βρίσκεται σε ένα πανέμορφο και ηλιόλουστο μέρος, με την θέα τόσο του φυσικού πλούτου που κάθε εποχή είναι και ξεχωριστή, όσο και με τη θέα του παραδοσιακού, κοσμοπολίτικου και γραφικού Μετσόβου, να το κάνει μοναδικό…
Για πρώτη φορά, ιστορικά, το συναντάμε το 1674 σε επίσημο έγγραφο της τουρκικής δημόσιας διοίκησης όπου αποτέλεσε τον έναν από τους δύο μαχαλάδες του Μετσόβου. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απολάμβανε προνόμια και είχε σχετική αυτονομία και τοπική αυτοδιοίκηση. Φυσικά είναι σίγουρο το Ανήλιο ότι προϋπήρχε, αφού ιστορικά έχει καταγραφεί η παρουσία των Βλάχων, στην περιοχή μας, πολύ νωρίτερα. Η ιστορία αναδεικνυόταν στον μεγάλο πρωταγωνιστή της παραχώρησης των Σουλτανικών προνομίων (1659- 1795). Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους, 31 Οκτωβρίου του 1912, αμέσως μετά το Μέτσοβο και των γειτονικών χωριών.
Κατά τον Πουκεβίλ, κατοικήθηκε από βλαχόφωνο κτηνοτροφικό πληθυσμό τον 10ο αιώνα, όταν και αναφέρονται για πρώτη φορά οι λατινόφωνοι κάτοικοι (από εποχής της έλευσης των Ρωμαίων στην Ελλάδα, το 167 π.Χ), με την ονομασία Βλάχοι). Μέχρι το 1924 μαζί με το Μέτσοβο και έκτοτε αποτέλεσε ξεχωριστή Κοινότητα έως το 1998 οπότε συνενώθηκε σε Δήμο με το Μέτσοβο, το Ανθοχώρι και το Βοτονόσι (νόμος Καποδίστριας) και το 2010 (νόμος Καλλικράτης) που προστέθηκε και ο Δήμος Εγνατίας (Χρυσοβίτσα, Μικρό και Μεγάλο Περιστέρι, Μικρή και Μεγάλη Γότιστα, Σίτσαινα, Πέτρα), καθώς και η Μηλιά.
Σήμερα, το Ανήλιο, είναι ζωντανό χωριό με περίπου 1.000 ψυχές ανθρώπων, καταστήματα εστίασης και διασκέδασης, ξενοδοχείο 4 αστέρων, ενοικιαζόμενα δωμάτια, Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο, Πολιτιστικό Σύλλογο (πρόσφατα ιδρύθηκε και ο Μορφωτικός – Ορειβατικός Σύλλογος), Αθλητικό Σωματείο (ΑΟ Ρόνα). Επτά χλμ από το χωριό (άσφαλτος), υπάρχει το Χιονοδρομικό Κέντρο Ανηλίου (υψόμετρο 1700 – 1900μ), που άρχισε να κατασκευάζεται στα τέλη της 10ετίας του ’90, και λειτουργεί επισήμως από τον Δεκέμβρη του 2012 .
Το Ανήλιο, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του (ξυλοβιοτεχνίες), είναι το πρώτο σε παραγωγή μελισσοκομικών κυψελών στην Ελλάδα και από τα πρώτα σε παραγωγή βαρελιών. Υπάρχει αξιόλογη κτηνοτροφία στα απέραντα βοσκοτόπια (αιγοπρόβατα, βοοειδή) και παράγονται ακόμη, τυροκομικά προϊόντα, μέλι, καρύδια, τσάι, ρίγανη κ.λπ,
Απέχει από το Μέτσοβο 4,5 χλμ, ενώ με την κατασκευή της Εγνατίας που διέρχεται μέσα από τα σπλάχνα του, με σήραγγα 2,2 χλμ, απέχει 20′ από τα Γιάννενα, μία (1) ώρα από την Ηγουμενίτσα, 20′ από τα Γρεβενά, 1.30 ώρα από την Θεσσαλονίκη. ενώ επικοινωνεί με τα χωριά του Ασπροποτάμου (Χαλίκι, Ανθούσα, Καλλιρρόη, Γαρδίκι, Αγία Παρασκευή (Τζούρτζια), Πολυθέα, Κρανιά κ.ά), με δρόμο, μέσα από απείρου φυσικού κάλλους, ενώ πρόσβαση (από το Χαλίκι, 20χλμ) υπάρχει και προς Καλλαρύτες (άλλα 24χλμ).
Η οξιά, το πεύκο, το έλατο κυριαρχούν στα δάση του (περίπου 22.000 στρέμματα η έκταση). Το πανηγύρι του χωριού γίνεται στις 26 Ιουλίου (Αγίας Παρασκευής), όπως καθιερώθηκε επίσημα το 1983. Το 1854 το χωριό καταστράφηκε μετά από την αποτυχημένη προσπάθεια για απελευθέρωση από το επαναστατικό κίνημα του Θοδωράκη στην Ήπειρο. Το Ανήλιο απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 31 Οκτωβρίου 1912. Από το 1924 ως και την εφαρμογή του Νόμου Ιωάννη Καποδίστρια που επέφερε αλλαγές στο χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης το 1998 αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Μετά την εφαρμογή του Καποδίστρια κι ως σήμερα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Μετσόβου.
Η Αγία Παρασκευή
Η Αγία Παρασκευή ήταν ανέκαθεν η προστάτιδα των Βλάχων, έτσι και στο Ανήλιο. Η Αγία παρασκευή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του χωριού, αναπόσπαστο και ίσως το σημαντικότερο κομμάτι του. Προς τιμή της διοργανώνονται κάθε χρόνο, χορευτικές εκδηλώσεις στην κεντρική πλατεία του χωριού και βραδιές με ζωντανή συναυλία και παρουσίαση του χορευτικού συλλόγου, με χορούς από την περιοχή, με αποκορύφωμα τον χορό των γυναικών την ημέρα της εορτής της στης 26 Ιουλίου. Πιο συγκεκριμένα μετά τον πανηγυρική λειτουργία το πρωί, ακολουθεί ο παραδοσιακός χορός, που αποτελείται από γυναίκες ντυμένες με την χαρακτηριστική παραδοσιακή φορεσιά του Ανηλίου. Ο χορός κρατά… μέχρι έως ότου χορέψουν όλοι. Και έπειτα χορός έως το ξημέρωμα. Την προηγούμενη βράδια γίνεται η λιτανεία της εικόνας της παίρνοντας από τα σοκάκια του χωριού και καταλήγοντας στον ιερό ναό της Αγία παρασκευή. Η λιτανεία γίνεται με συνοδεία νέων ντυμένων με παραδοσιακές φορεσιές, με συνοδεία στολισμένων άλογων, όλων των κατοίκων μα και την παρουσία πολλών επισκεπτών!
Μονή Αγίου Νικολάου
H Mονή του Αγίου Νικολάου, κτισμένη στα νοτιοδυτικά του Μετσόβου, κοντά στην όχθη του Μετσοβίτικου ποταμού και πολύ κοντά στο χωριό Ανήλιο, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια της περιοχής. Η ίδρυσή της ανάγεται στη βυζαντινή εποχή, καθώς τον 14ο αι. γίνεται για πρώτη φορά λόγος για το μοναστήρι και τον ηγούμενό του Ησαία. Στη μακραίωνη ιστορία του επισκευάστηκε αρκετές φορές, ωστόσο ανακαινίστηκε ριζικά γύρω στο 1700. Η σημερινή του μορφή οφείλεται στις αναστηλωτικές εργασίες που έγιναν γύρω στα 1960, από το Ίδρυμα Bαρώνου Μιχαήλ Τοσίστα.
Το καθολικό του μοναστηριού είναι καμαροσκέπαστο. Οι τοιχογραφίες εσωτερικά διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση. Χρονολογούνται το 1702 και είναι έργο του ζωγράφου Ευσταθίου, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει αριστερά της τοξωτής εισόδου στη νότια πλευρά του ναού. Ωστόσο διακρίνονται δύο φάσεις ζωγραφικής, στην πρώτη από τις οποίες ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών του ναού που χρονολογούνται, όπως προαναφέραμε, στις αρχές του 18ου αι. και είναι έργο του Ευσταθίου. Στη δεύτερη φάση ανήκουν οι τοιχογραφίες του δυτικού τμήματος του ναού, στις οποίες παρατηρούνται έντονες οι δυτικές επιδράσεις και οι οποίες χρονολογικά είναι προγενέστερες, πιθανότατα του 17ου αιώνα.
Σε επαφή με την εξωτερική πλευρά του ναού έχει διαμορφωθεί παρεκκλήσι, αφιερωμένο στο νεομάρτυρα Άγιο Νικόλαο τον εκ Μετσόβου, ο οποίος μαρτύρησε το 1659. Το μοναστήρι περιβάλλεται από τα κελιά και άλλα βοηθητικά κτίσματα που διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση.
Πηγές:
wikipedia.org
www.metsovo.gr
youtube.com
www.php.gov.gr
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
πηγή άρθρου: maxmag.gr