Στην εκπληκτική φωτογραφία του Γιώργου Πολύση, αναγράφονται μερικά από τα πιο γνωστά τοπωνύμια της Κρανιάς. Η επιστήμη της λαογραφίας θεωρεί ότι κάθε τοπωνυμική ονομασία περικλείει το νόημα της περιοχής και των ανθρώπων της.
Τα τοπωνύμια πολλές φορές μεταλλάσσονται μέσα στο χρόνο για να συμβαδίσουν μαζί του, εντέλει κουβαλούν ένα κομμάτι της ιστορίας, και του πολιτισμού που ταξιδεύει μέσα στους αιώνες. Σήμερα εκλαμβάνονται ως σπουδαίες πηγές που οδηγούν πολλές φορές σε αλάθητα συμπεράσματα που αφορούν ιστορικά, γεωγραφικά, γλωσσολογικά και εθνολογικά θέματα. Παρομοιάζονται δε με επιγραφές που έχουν χαραχθεί όχι σε μέταλλα και μαρμάρινες στήλες αλλά στο ίδιο το έδαφος. Ειδικά για τις περιοχές των Βλάχων, στην οποία υπάρχει οικιστική παρουσία και συνέχεια για πολλούς αιώνες η ονοματολογία της κάθε περιοχής έχει περάσει από τα εξής στάδια: αρχαίο ελληνικό όνομα, λατινικό, σλάβικο, βλάχικο και νεοελληνικό. Θα προσπαθήσω στις επόμενες σειρές να προσεγγίσω ετυμολογικά τα τοπωνύμια της φωτογραφίας. Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι όλες σχεδόν οι ετυμολογικές ερμηνείες των τοπωνυμίων είναι αμφίσημες διότι μεταφέρονται στις γενιές προφορικά επομένως μπορούν εύκολα να παραφθαρούν. Γι αυτό και μια διαφορετική ετυμολογική προσέγγιση είναι καλοδεχούμενη. Όπως και πιθανή ερμηνεία των ανετυμολόγητων: Κάλτσα ή Γκάλτσα και Γκιόναλη.
ΤΡΙΓΓΙΑ: Yψόμετρο 2204 μ. Η αρχική ονομασία που χρησιμοποιήθηκε ήταν «στου Λάκκου» εξ αιτίας ενός μεγάλου κοιλώματος που δημιουργείται κάτω από την κορυφή. Η σύγχρονη ονομασία καθιερώθηκε τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η λέξη είναι Ελληνική και αποτελεί παραφθορά της αρχαίας Ελληνικής λέξης «Θριγκός» (ή Θριγκία), που μεταφράζεται ως «το επιστέγασμα». Κάποιος μορφωμένος ντόπιος ή ταξιδιώτης λάτρης της αρχαίας Ελλάδας την παρομοίασε με τον θριγκό των ναών της Αρχαίας Ελλάδας.
ΤΣΟΥΑΝΙΑ: Απαντά και ως «Λα Τσουάνι». Προέρχεται από το Ελληνικό τσουγκάνι= απότομος βράχος μεταφερόμενος στη βλάχικη γλώσσα. Η βορειοδυτική πλευρά του βουνού έχει μια πολύ απότομη πλευρά (απ’ αυτή και η ονομασία) που αντικρίζει το χωριό.
ΜΠΟΥΤΖΑ: Λέγεται και Χαλικόβουνο. Έχει υψόμετρο 2145μ. Είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό της περιοχής μετά την Τριγγία. Από το βλάχικο Μπούτζα (=χείλη). Παρατηρώντας το δίνει την εντύπωση μισάνοιχτων χειλιών.
ΜΟΥΝΤΖΕΛΟ: Από το βλάχικο Μούντι (= βουνό) δηλαδή το μικρό βουνό.
ΔΟΛΙΑΝΑ ή ΝΤΟΛΙΑΝΑ Από το σλάβικο Dolb= κοιλάδα και Doljiane = ο κάτοικος της κοιλάδας. Ως οικισμός υπάρχει πριν από έξι τουλάχιστον αιώνες.
ΓΚΟΛΕΜΙ: Εκτεταμένο άδενδρο υψίπεδο (1600μ). Η ονομασία προέρχεται από το σλάβικο Golem που δηλώνει τον εκτεταμένο χέρσο χώρο. Αναφέρεται δε στη μεγάλη λιβαδική έκταση που έχει διαμορφωθεί στην περιοχή. Το γυμνό τοπίο οφείλεται στους ισχυρότατους ανέμους που φυσούν όλο τον χρόνο αλλά και τις τρομακτικές χιονοθύελλες του χειμώνα.
ΚΟΝΑΚΙΑ: Από το Τουρκικό konak (=καλύβα). Ερμηνεύεται ως ο χώρος μόνιμης ή προσωρινής διαμονής. Το τοπωνύμιο «Κονάκια» χρησιμοποιείτο για τα σπίτια των Σαρακατσαναίων.
Δημήτρης Κωνσταντινίδης
Τοπωνύμια Κρανιάς Ασπροποτάμου, Γιώργος Πολύσης