Οικονομία, επαγγέλματα, θρησκεία, εκκλησιαστικά μνημεία κ.α
«Φύλαγέ μου, Θεέ μου, τουλάχιστον όσα έχουν πεθάνει» λέει η Κική Δημουλά, η Ακαδημαϊκός μας και τολμώντας να παραφράσω ασεβώς τη μεγάλη μας ποιήτρια, λέω κι εγώ «Φύλαγέ μου, Θεέ μου, τουλάχιστον όσα δεν θα πεθάνουν ποτέ»
Κρίνοντας από την ιδιότητά μου του αρχιτέκτονα-πολεοδόμου, θα περίμενε κανείς να αναπτύξω ένα θέμα σχετικό με τον φυσικό ή τον αστικό χώρο, παρ’ όλο που η Αρχιτεκτονική έχει ως αφετηρία επιστημονικής προσέγγισης τον κοινωνικό χώρο.
Μελέτησα με πολύ ενδιαφέρον το άρθρο του μη προσωπικά γνωστού μου Στέργιου Λαιτσου Πολιτισμικός πλουραλισμός versus «ορεινού όγκου», απο το κοντινό στην Αβδέλλα-χώρο καταγωγής της μητέρας μου-Περιβόλι του οποίου τη γραφή και αντιλήψεις για τους Βλάχους, ασπάζομαι σε μεγάλο βαθμό.
Δυστυχώς αγαπητέ κ.Λαίτσο, τα γραφόμενα σου λίγοι θα τα καταλάβουν. Επέτρεψε μου, επειδή και εγώ ασχολήθηκα με τα κοινά των Βλάχων και φέρω μέρος της ευθύνης, για την εν μέρει αλλοπρόσαλλη και συγκεχυμένη κατάσταση που επικρατεί στις τοπικές κοινωνίες μας και στα κατ'επίφαση συλλογικά των όργανα, που παρεπιπτόντως τελικά εξυπηρετούν, πλην ελαχίστων περιπτώσεων ιδιοτελή κάθε είδους συμφέροντα, εμείς οι Βλάχοι, κοιτούμε πολύ το δέντρο και όχι το δάσος. Οι αιτίες πολλές και φαντάζομαι ότι τις έχεις εντοπίσει.
Αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερης κοινωνιολογικής-ψυχολογικής μελέτης οι συλλογικές συμπεριφορές των Βλαχόφωνων κοινοτήτων και περιμένω από κάποιους ειδικώτερους από μένα να ασχοληθούν με το ζήτημα αυτό. Σημασία έχει και το βλέπω δύσκολο να το αντιληφθούν, ειδικά οι μεγαλύτεροι από μας, ότι η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από τους Βλάχους και βέβαια απο οποιαδήποτε άλλη πολιτισμική-μη γκρεκόφωνη ομάδα. Είναι αλήθεια όμως ότι αυτή την άποψη ασπάζονται και πολλοί ημέτεροι "συμπατριώτες" και αυτό με θλίβει αφάνταστα. Πάντως εάν ξεπεραστούν οι μη φυσιολογικές συλλογικές συμπεριφορές και αντιδράσεις και αυτό είναι καθήκον των νεώτερων απο τους Βλάχους να το κάνουν, θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι ο αρχέγονος Κοινοτισμός των Βλαχοχωριών των Γρεβενών, ειδικά θα πρέπει να παραμείνει, όπως έχει τα τελευταία 200 τουλάχιστον χρόνια. Σε κανένα "Καποδίστρια" και καμμία πολιτική ή άλλη σκοπιμότητα, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να βάλει την ταφόπετρα στις κοινότητες μας.
Χρήστος Παπαγιάννης
Ορεινός όγκος βλαχοχωρίων Γρεβενών και Καποδίστριας
Ένα τοπίο είναι ένα κείμενο που καλούμαστε να διαβούμε, να δούμε και να διαβάσουμε. Ένα τοπίο αποτυπώνει το παρόν, φέρει ωστόσο κι ανεξίτηλα τα σημάδια του παρελθόντος. Στο χώρο θα μπορούσαμε να πούμε ότι συντελείται το αέναο μνημόσυνο της διαχρονίας στη συγχρονία. Η μνήμη, σύνθεση των στοιχείων του γεγονότος και των τεχνικών εγγραμματισμού του από την ανθρώπινη δραστηριότητα στο παρόν, καταγράφεται, αντικατοπτρίζεται στο τοπίο. Το τελευταίο νοείται ως το σύνολο των στοιχείων του φυσικού χώρου και της ανθρώπινης παρουσίας.
Στο Περιβόλι και στην περιοχή του υπάρχουν σήμερα εννέα ναοί. Απ’ αυτούς μόνο δύο διατηρούνται στην αρχική τους μορφή. Πρόκειται για τον καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου και το πρόσφατα αναστηλωμένο καθολικό της υστεροβυζαντινής Μονής του Αγίου Νικολάου . Όλοι οι άλλοι ναοί του οικισμού (Άγιος Παντελεήμονας -κτίστηκε αρχικά το 1703-, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Σωτήρας) μαζί με το ερημωμένο και λεηλατημένο καθολικό της Μονής της Αγίας Τριάδος (σώζεται επιγραφή με ένδειξη 1729) χρονολογούνται μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καθώς όλοι τους καταστράφηκαν κατά την πυρπόληση του χωριού από τους Γερμανούς το 1943.