Ο ΤΡΑΝΟΣ ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ
Μια από τις μεγαλύτερες εορτές του χριστιανικού κόσμου είναι αυτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τον Δεκαπενταύγουστο. Είναι η εορτή της Μεγάλης Παναγίας (βλαχ. Στα-Μαρίι ατσιά μάρι), την οποία όλοι οι Βλάχοι τιμούν με ιδιαίτερη ευλάβεια. Κατά την εορτή αυτή της Θεομήτορος το πανηγύρι κρατά δυο μέρες σε όλα τα βλαχοχώρια.
Παλαιότερα οι κτηνοτρόφοι (βλαχ. τσέλνιτσι) πανηγύριζαν τη λήξη της γαλακτοκομικής περιόδου των γιδοπροβάτων1. Η πρώτη μέρα του πανηγυριού είναι αφιερωμένη σε όλους τους μη κτηνοτρόφους Κλεισουριώτες. Γλεντούν με δυο ή τρεις παρέες βιολιά στις δυο πλατείες του χωριού. Την ημέρα αυτή παρέες ανδρών επισκέπτονται με τα βιολιά τα σπίτια των κτηνοτρόφων, όπου τους περιμένουν στρωμένα τραπέζια με ψημένα αρνιά, βλάχικες πίτες, μανούρια και άφθονο κρασί.
Ένα βλάχικο τραγούδι απο την Ιεροπηγή Καστοριάς. Είναι ένα τραγούδι που λεει η γυναίκα στoν αντρα της που ειναι για πολύ καιρό στα πρόβατα μακριά από το σπίτι
| - Μα σβινιάϊ ούνε σιάρε ακάσε μπουρμπάτε σ' μεράτε - νου αβιαμ ακούι σ' αλάσ'΄όιλι μπουρμπάτε σ' μεράτε - αλάσλι ούνε σιάρε σ' κιάρε μπουρπάτε σ' μεράτε - ζντάου ούνε λίρε τ' ούνε σιάρε μπουρπάτε σ' μεράτε - μι τουκί μι φέτσιου κα τσιάρε μπουρμπάτε σ' μεράτε |
- Ας ερχόσουν ένα βράδυ στο σπίτι Άντρα και καημένε -δεν είχα σε ποιον να αφήσω τα πρόβατα Άντρα και καημένε -άφησε τα για μια βραδιά να χαθούν Άντρα και καημένε -σου δίνω μια λίρα για μια βραδιά Άντρα και καημένε -έλιωσα και έγινα σαν το κερί Άντρα και καημένε |
Κατά την εξάπλωση των Συρρακιωτών και συγκεκριμένα το 1730 στην οικουμένη για την ανεύρεση καλύτερης τύχης , μια τετραμελής οικογένεια με το όνομα Γκόγκας ήρθε και εγκαταστάθηκε με τα ζώα τους στη περιοχή του σημερινού Βαθυπέδου.Το χωριό βρίσκεται άνω και ανατολικά του χωριού Κράψη , απέχει από τα Γιάννενα περίπου 40 χιλιόμετρα και έχει υψόμετρο 1.150 περίπου μέτρα.
Η γενετική δομή των βλαχόφωνων Ελλήνων ίδια με των υπόλοιπων πληθυσμιακών ομάδων
Όπως Σαρακατσάνων, Καραγκούνηδων κ.ά., όπως αποδεικνύει μέσα από έρευνά του στο εργαστήριο ανθρωπολογίας ο καθηγητής Δ.Π.Θ. και πρόεδρος του δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου Βλάχων Θράκης Νικόλαος Ξηροτύρης.
Με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις πάνω στα νεότερα αποτελέσματα της έρευνας της γενετικής δομής των Βλάχων, στους Βλάχους που βρίσκονται στα ανατολικά του Αξιού, στην ιστορία των Βλάχων της Ξάνθης, τον αυτοσχεδιασμό του "Κορυφαίου" στον τσάμικο, την μουσικοχορευτική παράδοση της Μηλιάς Μετσόβου, καθώς επίσης στους λατινόφωνους Έλληνες με την ιστορία, τη γλώσσα και τη λαογραφία τους, αλλά και τη μουσικοχορευτική παράδοση των βλαχοφώνων Ελλήνων, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 6ου σεμιναρίου λαογραφίας και βλαχικών παραδοσιακών χορών χτες στην αίθουσα του εργατικού κέντρου Ξάνθης.