ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πρέβεζα και Συρράκο. Πρεβεζάνοι και Συρρακιώτες.
Δυο λέξεις, δυο περιοχές που φωτίζουν την Ήπειρο και την Ελλάδα στο διάβα των χρόνων και η μια περιέχει και περιέχεται στην άλλη.
Η Πρέβεζα, το λιμάνι, είσοδος και έξοδος για την ευλογημένη μα και πολύπαθη γωνιά της Ελλάδας, την Ήπειρο.
Μα και ο τόπος. Η εύφορη γη και η θάλασσα με τα καλά της.Και οι Συρρακιώτες. «Κτηνοτρόφοι» και «Ραφτάδες» μιας κωμόπολης και ενός χωριού που η ανάγκη μα και το «είναι» τους, τους έκανε συχνά να ταξιδεύουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σαν τα ταξιδιάρικα πουλιά να ξαναγυρίσουν όταν θα ξανάρχονταν η ώρα.

Πέρασαν 20 ολόκληρα χρόνια από τότε που πήραμε κάποιοι λίγοι τυχεροί στα χέρια μας, το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών (29-12-1989), βιβλίο: «Η Φούρκα της Ηπείρου (Ιστορία - Λαογραφία)», του αξιοσέβαστου συγχωριανού μας κ. Χρήστου Γ. Εξάρχου.

Το βιβλίο αυτό, αποτελεί έργο ζωής για τον ίδιο, μια που αφιέρωσε 50 ολόκληρα χρόνια για την συλλογή των πολύτιμων και μοναδικών πληροφοριών που περιέχονται σε αυτό. Και για την Φούρκα, αποτελεί κειμήλιο ξεχωριστής αξίας, μια που καταγράφει, διασώζει και διαδίδει την ιστορία, την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμά της.

Σταδιακά και από τις αρχές του 19ου αιώνα, η Κατερίνη εξελίχθηκε σε διοικητικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής ανάμεσα στα Πιέρια και τον Όλυμπο. Εκείνη την εποχή, η περιοχή της Πιερίας αποτελούσε μία από τις ανατολικότερες περιφέρειες κάτω από την εξουσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Στα χρόνια της παντοδυναμίας του, η εξουσία του έφτανε μέχρι το λιμανάκι του Ελευθεροχωρίου, τη σημερινή Μεθώνη.
Τοποτηρητής της κυριαρχίας του Αλή στη περιοχή ήταν ο γιος του Βελή Πασάς, ο οποίος με έδρα το θεσσαλικό Τύρναβο φρόντιζε για την υποταγή των πάντων στη θέληση του πατέρα του. Τα χρόνια αυτά, o οικισμός της Κατερίνης παρουσιάζεται ως ένα χωριό με 140 σπίτια και, κυρίως, χριστιανούς κατοίκους. Ωστόσο, υπήρχαν και ορισμένοι μουσουλμάνοι κάτοικοι τουρκικής ή και αλβανικής καταγωγής.

Το βιβλίο αυτό περιέχει περίπου 4.500 λέξεις του βλάχικου λόγου, οι οποίες είναι μυκηναϊκές, ομηρικές, βυζαντινές και, φυσικά, νεοελληνικές! Οι κυριότερες διαπιστώσεις που προκύπτουν από το βιβλίο αυτό είναι οι εξής:
Πρώτον, πολλές (δεκάδες) λέξεις στο βλάχικο λόγο δεν αποτελούν δάνεια ή επιδράσεις από την αρχαία ελληνική ή τη λατινική, αλλά είναι συνέχεια της μυκηναϊκής, ομηρικής και βυζαντινής γλώσσας.
Δεύτερον, η διαπίστωση αυτή μαζί, με εκείνη που αφορά την κυριαρχία χιλιάδων νεοελληνικών ριζών στο βλάχικο λόγο, καταδεικνύουν ότι οι Ελληνόβλαχοι είναι αυτόχθονες, ότι κατοικούν συνεχώς στον ελλαδικό χώρο από τα βάθη των αιώνων.
Τρίτον, οι σημερινές εξελίξεις στην ελληνική αλλά και άλλες γλώσσες εξαιτίας της παγκοσμιότητας και της επιβολής της αγγλικής και άλλων γλωσσών ως αναγκαίων για τη συνεννόηση, την προώθηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και επαγγελματική καταξίωση, επιβεβαιώνουν τη διαπίστωση ότι ο βασικός αρχικός κορμός της ελληνοβλάχικης διαλέκτου ήταν αρχέγονος, ήταν αρχαιοελληνικός.
Τέταρτον, στο βλάχικο λόγο, που δεν γράφτηκε ποτέ, είναι κυρίαρχη η μεταβολή γραμμάτων, θεμάτων και καταλήξεων πολλών λέξεων, όπως συμβαίνει άλλωστε και σήμερα σε περιοχές της χώρας μας, όπου κατοικούσαν και κατοικούν αγράμματοι.
Πέμπτον, η κυριαρχία χιλιάδων μυκηναϊκών, ομηρικών, βυζαντινών και νεοελληνικών ριζών στο βλάχικο λόγο καταδεικνύει ότι η μόνη σχέση που υπάρχει μεταξύ της ελληνοβλαχικής γλώσσας και των άλλων βλάχικων γλωσσών μη Ελλήνων, κυρίως στη Βαλκανική, είναι η χρήση λέξεων της δημώδους λατινικής.