Αφορμή για να ασχοληθώ με τη μουσική «παράδοση» του Συρράκου στάθηκε η προσωπική μου εμπλοκή ως μουσικός με το σύνδεσμο Συρρακιωτών Ιωαννίνων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου προκάλεσε η έμφαση των Συρρακιωτών στον όρο «τα δικά μας», όταν αναφερόταν στο μουσικοχορευτικό τους ρεπερτόριο. Πιο συγκεκριμένα σε περιπτώσεις που ήθελαν να «ακούσουν» κάποια συγκεκριμένα τραγούδια, δε τα ζητούσαν με τους τίτλους τους, αλλά έλεγαν «πιάσε τώρα και κανένα από τα δικά μας». Στην πορεία βέβαια αντιλήφθηκα ότι μιλούσαν για ένα σύνολο ρεπερτορίου, εκτελεσμένου μέσα από συγκεκριμένες μουσικές πρακτικές, το οποίο προσπαθούσαν να προβάλλουν προς τα έξω ως «δικό τους», ως «ιδιαίτερο» και ως «αποκλειστικό».
Στη διάρκεια αυτής της μακροχρόνιας σχέσης μου εξάλλου υπήρξα επισκέπτης του χωριού πολλές φορές, συζήτησα με Συρρακιώτες κυρίως από τα Ιωάννινα, υπήρξα παρατηρητής και συμμετέχων αρκετές φορές σε τοπικά «παραδοσιακά» τους πανηγύρια ή γλέντια, ενώ αρκετές φορές συνεργάστηκα με τον Σύνδεσμο Συρρακιωτών Ιωαννίνων ως μουσικός. Μέσα λοιπόν από αυτή μου την εμπειρία και τη στενή κοινωνική επαφή που είχα μ’ ένα μέρος του πληθυσμού - και το τονίζω κατά το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν άνθρωποι οι οποίοι διαμένουν στα Ιωάννινα- άρχιζα να αντιλαμβάνομαι πολλά γι’ αυτή την «ιδιαίτερη» μουσική «παράδοση».
Εκκινώντας λοιπόν από αυτή την εμπειρία στη συγκεκριμένη εργασία, επιδίωξα να παρουσιάσω και να αναλύσω συνολικά, το φαινόμενο της «μουσικής αυτονομίας» του Συρράκου. Να παραθέσω δηλ. και να αναλύσω τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά που την αποτελούν, πώς αυτά σχετίζονται με την εικόνα που οι ίδιοι οι Συρρακιώτες θέλουν να τονίσουν προς τα έξω, και βέβαια πώς αυτή διαμορφώνεται στο χρόνο.
Η συγκεκριμένη εργασία μας παρουσιάζει πρωτότυπο μουσικολογικό και ανθρωπολογικό υλικό, για ένα χωριό, το οποίο μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν ήταν ουσιαστικά ανενεργό και μόλις τα τελευταία χρόνια, κυρίως από τα μέσα τις δεκαετίας του ‘80 και μετά άρχισε και πάλι να δραστηριοποιείται έντονα ως κοινότητα. Σημαντικός σταθμός σε αυτή την «επανεμφάνιση» του χωριού, όπως προκύπτει από μια σειρά στοιχείων, μέσα από τα δημοσιεύματα της τοπικής εφημερίδας, είναι η αναγόρευσή του σε «παραδοσιακό» διατηρητέο οικισμό το 1982. Από αυτό το χρονικό σημείο λοιπόν και μετά οι Συρρακιώτες ξεκινούν να ασχολούνται με το χωριό τους ενεργά, ενδιαφέρον που εκφράζεται με μια έντονη δραστηριοποίηση σε τομείς που σχετίζονται με την «παράδοση» Όπως προκύπτει από το υλικό που μελετήθηκε σε αυτή την εργασία οι Συρρακιώτες ξεχωρίζουν κυρίως ως κύρια στοιχεία που τους διαφοροποιούν σε σχέση με άλλες κοινότητες της περιοχής, τη γεωγραφική θέση-γεωμορφολογία του χωριού τους, την αρχιτεκτονική του οικισμού, την ιστορία τους, τον κτηνοτροφικό βίο, τον οποίο ακολουθούσαν μέχρι και τα μέσα τις δεκαετίας του 70’ και σαφώς τη μουσικοχορευτική τους «παράδοση». Η παρούσα εργασία ξεκινά από την ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στο κομμάτι της μουσικής. Αυτή η έμφαση εκφράζεται κατ’ αρχήν από την αντιμετώπιση στην οποία έχουν οι Συρρακιώτες απέναντι στα «δικά τους» τραγούδια. Ότι είναι επίσης ένα στοιχείο μέσω του οποίου προβάλλουν την κοινότητα τους ως διαφορετική και τέλος ότι εκφράζουν την άποψη, πως η μουσικοχορευτική τους «παράδοση» είναι ανώτερη, ιδιαίτερη και ταυτίζεται απόλυτα με το χωριό τους και με καμία άλλη περιοχή. Ενδεικτικά μπορεί να μας βοηθήσει να ερευνήσουμε σε βάθος τον τρόπο που εκφράζεται και τελικά διαμορφώνεται η ιδιαιτερότητα αυτή που συχνά παίρνει το χαρακτήρα ανωτερότητας απέναντι στα χωριά της ευρύτερης υπαίθρου.
Το υλικό που συλλέξαμε για την εκπόνηση αυτής της εργασίας προέρχεται από την επισκόπηση της τοπικής και ευρύτερης ιστορίας και την αποδελτίωση του τοπικού τύπου. Η τοπική εφημερίδα «Αντίλαλοι του Συρράκου αποτέλεσε σημαντική πηγή συλλογής στοιχείων. Η εφημερίδα εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1982 και συνεχίζεται η έκδοση της έως και σήμερα. Για την εργασία αυτή αποδελτιώθηκαν τα τεύχη 1 (Απρίλιος 1982) – 200 (Ιανουάριος 2006). Προσπάθησα λοιπόν να συλλέξω στοιχεία από την αρχή που εκδόθηκε η εφημερίδα έως το 2006, για να καταφέρω έτσι να αναλύσω το σκεπτικό και τις απόψεις των Συρρακιωτών για το μουσικό τους ιδίωμα και για τις ιδιαιτερότητες τις οποίες πιστεύουν πως έχουν απέναντι στα χωριά της ευρύτερης υπαίθρου, την πολιτιστική τους δραστηριότητα, και γενικότερα το κάθε τι το οποίο απασχολούσε τους Συρρακιώτες σχετικά με το χωριό και την λειτουργία της κοινότητας τους. Σημαντικό μέρος επίσης στη μεθοδολογία μας καταλαμβάνουν οι προφορικές συνεντεύξεις με μουσικούς της κοινότητας, με το χοροδιδάσκαλο Ιωάννη Αυδίκο, και με ανθρώπους οι οποίοι κατάγονται από το Συρράκο, οι καθημερινές μας συζητήσεις με τους κατοίκους του χωριού αλλά και στοιχεία που προέρχονται από συμμετοχική παρατήρηση.
Βέβαια σαφώς στη συγκεκριμένη εργασία υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ασχοληθήκαμε με την εκτενή μουσικολογική ανάλυση του ρεπερτορίου του Συρράκου, ούτε με στοιχεία που αφορούν τις χορευτικές πρακτικές της κοινότητας αυτής, Στο Συρράκο οι τοπικοί χοροί χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα χορευτικά μοτίβα, τα οποία αν αναλυθούν μπορούν να μας οδηγήσουν σε πολλά συμπεράσματα για την ιδιαιτερότητα και τη λειτουργία της κοινωνίας στο Συρράκο κατά τη διάρκεια όλου του 20ου αιώνα . Σε θεωρητικό επίπεδο επίσης παρότι το πεδίο μελέτης μας είναι η σχέση τόπου και μουσικής δεν επεκταθήκαμε στη θεωρητική προσέγγιση της σχέσης τόπου και μουσικής, όπως αυτή προκύπτει από τη σχετική ανθρωπολογική βιβλιογραφία.
Η παρούσα εργασία διαρθρώνεται ως εξής: αρχικά γίνεται λόγος για τη γεωγραφική θέση του χωριού, την αρχιτεκτονική του, το ιστορικό και το κοινωνικό του πλαίσιο. Στη συνέχεια αναλύουμε το μουσικό ιδίωμα του Συρράκου, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία τα οποία αποτελούν και χαρακτηρίζουν ένα μουσικό ρεπερτόριο. Δηλαδή θα μιλήσουμε για τα κομμάτια τα οποία αποτελούν αυτό το ρεπερτόριο, τους λαϊκούς μουσικούς δρόμους πάνω στους οποίους βασίζονται τα κομμάτια, τις μουσικές πρακτικές οι οποίες χρησιμοποιούνται από τους μουσικούς για να αποδώσουν το χρώμα το οποίο χαρακτηρίζει την περιοχή και τους μουσικούς οι οποίοι μπορεί να συνέβαλαν στη δημιουργία αυτού του μουσικού ρεπερτορίου, μέσα από διάφορες μουσικές πρακτικές και στοιχεία τα οποία να έχουν αυτοί προσθέσει. Τέλος, στο τελευταίο κεφάλαιο που έχει και τη μορφή συμπερασμάτων θα μιλήσουμε για τη δημιουργία της «αυτόνομης παράδοσης» του Συρράκου και τους λόγους που τελικά αυτή φέρεται να εκφράζει την τοπική ταυτότητα της κοινότητας.
Η μουσική «αυτονομία» του Συρράκου. Ντούλιας Χρήστος
Πτυχιακή εργασία (Διαβάστε online ή κατεβάστε).
Επόπτρια Καθηγήτρια: Θεοδοσίου Ασπασία
Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ - ΤΜΗΜΑ ΛΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Άρτα, Άνοιξη 2009
πηγή φωτογραφίας: www.visitsyrrako.gr