Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ομάδων, που κατοικούσαν στο σαντζάκι Σερρών κατά την περίοδο 1890-1912.
Με ένα μέρος της εργασίας να αφορά στην συμμετοχή της κάθε ομάδας στους εθνικούς ανταγωνισμούς της περιόδου, ένα άλλο μέρος της εστιάζει στην ιστορία του εκάστοτε λαού στην περιοχή, από την εγκατάστασή του μέχρι το 1912. Ένα μέρος των πληροφοριών αναφορικά με αυτές τις ομάδες είναι και τα στατιστικά, ορισμένα από αυτά τα δεδομένα παρατίθενται, παρουσιάζοντας τις περιοχές που ζούσε η κάθε ομάδα, αλλά και την αριθμιτική της παρουσία. Η αποκλίσεις επί των στατιστικών από τους συγγραφείς της περιόδου, συντέλεσαν ώστε να δοθεί ο υπότιτλος "ο πόλεμος των στατιστικών".
Στα πλαίσια εξέλιξης του Μακεδονικού Ζητήματος, ως μέρους ενός ευρύτερου ζητήματος, του Ανατολικού, τα βαλκανικά εθνικά κράτη διεκδικούσαν τον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας. Έχοντας τα ίδια δημιουργηθεί μετά από επιρροή του ρομαντισμού και του εθνικισμού, αυτά τα ρεύματα συντέλεσαν σε μια επανασύνδεση των βαλκανικών λαών με το μεσαιωνικό τους παρελθόν, στρέφοντας με αυτόν τον τρόπο τους τελευταίους προς την διεκδίκηση της Μακεδονίας ως χώρο, όπου το εκάστοτε έθνος έζησε και μεγαλούργησε στο παρελθόν. Με την ταυτόχρονη διεκδίκηση της Μακεδονίας, είτε ακέραιη στην γεωγραφική της μορφή, είτε περιοχών της από τους Έλληνες, τους Βούλγαρους, τους Σέρβους, ή μόνο ορισμένων πληθυσμών, από τους Ρουμάνους, ξέσπασαν μια σειρά από παράλληλους ανταγωνισμούς ανάμεσα στους διεκδικητές της περιοχής. Αρχικά (1870’-1912) έλαβε χώρα ο εκπαιδευτικός-εκκλησιαστικός ανταγωνισμός, κατά τον οποίο οι αντιμαχόμενες πλευρές υποστήριζαν φιλικά προς την εκάστοτε βαλκανική χώρα εκπαιδευτικά και εκκλησιαστικά δίκτυα επί των χριστιανών της Μακεδονίας, από ένα σημείο και έπειτα, εις βάρος των άλλων χωρών που τους διεκδικούσαν. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1890’ ξεκίνησε και ο ένοπλος ανταγωνισμός ανταρτικών ομάδων σαν προέκταση του προηγούμενου ανταγωνισμού, ο οποίος διήρκεσε μέχρι τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο το 1912, οπότε τερματίστηκαν οι εθνικοί ανταγωνισμοί με αυτήν την μορφή, με τα βαλκανικά εθνικά κράτη να ενσωματώνουν κομμάτια της Μακεδονίας. Ταυτόχρονα με τους δύο ειδών ανταγωνισμούς, μαινόταν και ένας ακόμα ανταγωνισμός, τόσο εντός όσο και εκτός της Βαλκανικής: ο Πόλεμος των Στατιστικών. Επρόκειτο για αλλεπάλληλες έρευνες και μελέτες, κατά κανόνα στρατευμένες, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την παραγωγή αμέτρητων στατιστικών. Αυτές είχαν ως σκοπό να δείξουν, κυρίως στις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις αλλά χρησιμοποιούνταν από το εκάστοτε έθνος και για εσωτερική κατανάλωση, ότι στις περιοχές υπό διεκδίκηση της κάθε πλευράς, ο πληθυσμός ή δευτερευόντως τα εκπαιδευτικά ιδρύματα αυτής της χώρας κυριαρχούσαν. Πολλές φορές τα σχετικά δημοσιευμένα στοιχεία δεν πλησίαζαν καν την υφιστάμενη κατάσταση, ενώ όταν την σκιαγραφούσαν, για την σωστή ερμηνεία τους έπρεπε να ληφθούν υπόψη διάφορες ομάδες του πληθυσμού, των οποίων η ένταξη στην κυρίαρχη ομάδα της κάθε στατιστικής, προκαλούσε ερωτηματικά. Κεντρικό θέμα της διπλωματικής εργασίας είναι η εξέταση της εθνολογικής σύνθεσης του σαντζακίου Σερρών κατά την περίοδο 1890-1912, μέσα από πηγές των αντιμαχόμενων πλευρών που διεκδικούσαν την περιοχή (Ελλήνων, Οθωμανών, Βουλγάρων, Σέρβων κ.ά.). Ως σαντζάκι Σερρών ορίζεται η περιοχή η οποία μετά την οθωμανική διοικητική μεταρρύθμιση του 1864 περιελάμβανε τους καζάδες Σερρών, Ζίχνης, Ντεμίρ Χισάρ, Πετριτσίου, Μελενίκου, Άνω Τζουμαγιάς, Ράζλογκ και Νευροκοπίου, κατά προσέγγιση δηλαδή το ανατολικό κομμάτι της ευρύτερης Μακεδονίας. Μέσα από την διασταύρωση των δεδομένων, τα συμπεράσματα που πρόκειται να προκύψουν αναφορικά με την εσκεμμένη αλλοίωση των αριθμών στην κάθε περίπτωση, με την συμπερίληψη των «ενδιάμεσων ομάδων» (όπως για παράδειγμα οι ελληνόφιλοι σλαβόφωνοι ως Βούλγαροι στις βουλγαρικές στατιστικές κ.ά.) στον υπολογισμό του αριθμού του εκάστοτε έθνους, αναλύονται παρακάτω δείχνοντας έτσι την αντίληψη του κάθε έθνους για το ίδιο, για τους πληθυσμούς που διεκδικεί και μέσω ποιων κριτηρίων. Παράλληλα, παρατίθεται μια σύντομη ιστορική επισκόπηση του παρελθόντος της εκάστοτε ομάδας, σε συνδυασμό με άλλα κοινωνικά, γλωσσικά και εθνογραφικά στοιχεία. Το περιεχόμενο του θέματος στρέφει την μεθοδολογία της έρευνας στην βιβλιογραφική επισκόπηση. Συνεπώς πρόκειται για μια έρευνα γραφείου πάνω σε πρωτογενείς, δευτερογενείς, άμεσες και έμμεσες πηγές σχετικές με το ζήτημα. Για την μεθοδολογία των συγγραφέων των βασικών πρωτογενών πηγών αυτής της εργασίας γίνεται λόγος στην πρώτη αναφορά του καθένα. Δυστυχώς, στα πλαίσια των μαινόμενων ανταγωνισμών της περιόδου, οι πηγές τους παρουσιάζουν ελάχιστα στοιχεία πέρα από τον αριθμό των υπό εξέταση ομάδων, την μητρική τους γλώσσα και την θρησκεία τους. Και αυτά μας δίνονται ελαφρώς διαστρεβλωμένα, με τα στοιχεία να ισορροπούν με τις απαιτήσεις του εκάστοτε αναγνωστικού κοινού και με το πόσο μπορούν να αλλαχθούν τα δεδομένα, ώστε να φαίνονται ρεαλιστικά.
Ερευνητικά ερωτήματα:
1. Ποιες ήταν οι πληθυσμιακές ομάδες της υπό εξέτασης περιοχής, και ποια ήταν τα γλωσσικά και δημογραφικά τους χαρακτηριστικά;
2. Ποιο είναι το ιστορικό παρελθόν αυτών των ομάδων και πως σχετίζεται με την εγκατάστασή τους στην περιοχή;
3. Πως και σε ποιο βαθμό ενεπλάκησαν αυτές οι ομάδες στους εθνικούς ανταγωνισμούς;
Η εθνολογική σύσταση του σαντζακίου Σερρών (1890-1912): ο πόλεμος των στατιστικών
Μαυρίδης Δημήτριος
Διπλωματική εργασία
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
Ιστορία Ανθρωπολογία και Πολιτισμός στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη
Θεσσαλονίκη, 2023
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη