Στο δεύτερο αυτό τόμο της ενότητας “Μελέτες για τους Βλάχους” επιχειρείται η καταγραφή των μητροπολιτικών οικισμών των Βλάχων, παράλληλα με τη λεπτομερή εξέταση των εξόδων και της διασποράς τους στη Βαλκανική.
Με ορόσημο το 1769, έτος της πρώτης “καταστροφής” της Μοσχόπολης, οι Βλάχοι ξεκινούν την πλέον βεβαιωμένη διασπορά τους από το νότο προς το βορρά. Μεγάλες ή μικρότερες ομάδες εγκαταλείπουν το μητροπολιτικό τους χώρο στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου, προς τον ορίζοντα των Βαλκανίων και ακόμη πιο πέρα. Πλημμυρίζουν τα μακεδονικά εδάφη, δημιουργώντας νέους οικισμούς στα ορεινά και παροικίες στις αναπτυσσόμενες πολιτείες. Φτάνουν στις πλαγιές της Ροδόπης, του Δυτικού Αίμου και τις πολιτείες της Βουλγαρίας. Εδραιώνουν εγκαταστάσεις στις πόλεις του Κοσόβου και της Σερβίας. Περνούν το Δούναβη και το Σάβο και ενισχύουν τις ελληνορθόδοξες παροικίες στα εδάφη των Αψβούργων και των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών. Η εξιστόρηση και η αποτύπωση της πυκνής βλάχικης διασποράς καταδεικνύει το γεγονός πως η ίδια η Ελλάδα αποτελεί την αναμφισβήτητη “Μητρόπολη των Βλάχων”.
Η έρευνα έρχεται να καταρρίψει αρκετά μυθεύματα. Επιβεβαιώνει την άποψη πως στους νεότερους χρόνους οι Βλάχοι δεν αποτελούσαν μία περιθωριακή ομάδα παραδοσιακών ορεσίβιων νομαδοκτηνοτρόφων. Αν και η σχέση τους με την κτηνοτροφία έχει τις ρίζες της στο μεσαίωνα, οι νομαδοκτηνοτρόφοι Βλάχοι αποτελούσαν ένα μόνο μέρος του μωσαϊκού τους Από τις αρχές του 17ου αιώνα και καθώς οι βλάχικοι πληθυσμοί άρχισαν να κάνουν σταδιακά πιο αισθητή την παρουσία τους στο βαλκανικό στερέωμα, παρουσιάζονται τόσο ως παραδοσιακοί ορεσίβιοι νομαδοκτηνοτρόφοι και κατ΄ επέκταση ως ικανότατοι πολεμιστές, όσο και ως αστοί πραματευτάδες και κατ΄ επέκταση ως φορείς οικονομικής και πνευματικής δράσης. Μέσα από αυτές τις σελίδες γίνεται κατανοητό πως το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν των Βλάχων ήταν το πιο σημαντικό και το πλέον καθοριστικό για την ταυτότητά τους.
Διαβάστε το βιβλίο Οι Μητροπόλεις και η διασπορά των Βλάχων του Αστέριου Κουκούδη σε ψηφιακή μορφή παρακάτω ή μέσα από τη «Μέδουσα», το ψηφιακό αποθετήριο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας. Η ανάγνωση από υπολογιστή της παρουσίασης στη Μέδουσα δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη της αναζήτησης λημμάτων στο σχετικό πεδίο αξιοποιώντας την τεχνολογία OCR.