Η παρούσα εργασία ξεκινά από μία αναφορά στη δράση διεθνών οργανισμών στον τομέα του πολιτισμού και επικεντρώνεται στη διεθνή προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
Αντικείμενο της εργασίας είναι η παρουσίαση της συμβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου ή μιας περιοχής στην οικονομική-κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξή του. Η πολιτιστική κληρονομιά και τα ιδιαίτερα τοπικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά μπορούν να αποτελέσουν κινητήριο δύναμη τοπικής ανάπτυξης και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής κάθε τοπικής κοινωνίας. Για τη μελέτη μας επιλέχθηκε το Μέτσοβο Ν. Ιωαννίνων ως τόπος, με ιδιαίτερη φυσιογνωμία και ιστορία, με ξεχωριστή πολιτιστική ταυτότητα και ως περιβάλλον δημιουργικότητας και καινοτόμων δράσεων.
Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου και το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ συμβάλλουν μέσα από τις δράσεις τους στη διάσωση και την ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς συνεισφέροντας στον πολιτισμό, στην κοινωνία, στην οικονομία και το περιβάλλον. Επιχειρήσαμε να αξιολογήσουμε αυτή την προσφορά. Για τη συλλογή των δεδομένων, που ήταν αναγκαία για την ολοκλήρωση του ερευνητικού μας έργου, προχωρήσαμε σε συνεντεύξεις, σε τηλεφωνική επικοινωνία με στελέχη των προαναφερόμενων οργανισμών, σε επιτόπια έρευνα και σε ερωτηματολόγιο κοινού. Στο τέλος της μελέτης, διατυπώνουμε τα συμπεράσματα της θεωρητικής και εμπειρικής διερεύνησης, καθώς και τις προτάσεις μας για βελτιώσεις που αφορούν τους τρόπους ανάδειξης, διαχείρισης και προώθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του Μετσόβου.
Εισαγωγή
Τις τελευταίες δεκαετίες ο πολιτισμός μέσα από την ποικιλία των εκφάνσεών του έχει αναδειχθεί ως πολύ σημαντικό μέσο για την επίτευξη της ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Είναι ευρέως αποδεκτό σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο ότι η προστασία, η προβολή και η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου ή μιας περιοχής αλλά και η ανάδειξη του σύγχρονου πολιτισμού συμβάλλει σημαντικά στην κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική ανάπτυξή του, καθώς και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στη δημιουργία κοινωνικής συνοχής. Η ανάγκη των τόπων ή των περιοχών να βελτιώσουν την εικόνα τους ώστε να γίνουν ελκυστικοί πολιτιστικοί προορισμοί, οδήγησε στην υλοποίηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων-δράσεων-εκδηλώσεων και στη χάραξη πολιτιστικών στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης και προώθησης.
Ως μελέτη περίπτωσης επιλέχθηκε το Μέτσοβο-Ν. Ιωαννίνων ως περιβάλλον δημιουργικότητας και καινοτόμων δράσεων, με ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία και ιστορία καθώς και με ξεχωριστή πολιτιστική ταυτότητα.
Σκοπός της εργασίας είναι, αφού περιγραφεί το ιστορικό-κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της περιοχής του Μετσόβου, να διερευνηθεί ο τρόπος ανάδειξης, προστασίας, προώθησης και διαχείρισης του πολιτιστικού αποθέματός της. Η έρευνα θα εστιάσει στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου και το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ. Μέσα από την βιβλιογραφική, διαδικτυακή αλλά και εμπειρική (ποσοτική και ποιοτική) έρευνα θα επιχειρηθεί να εντοπιστούν αδυναμίες και να προταθούν βελτιώσεις, που αφορούν στους τρόπους ανάδειξης, διαχείρισης και προώθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του Μετσόβου, με γνώμονα την βιώσιμη και
αειφόρο οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος. Οι επιμέρους στόχοι της ερευνητικής διαδικασίας είναι:
να καταδειχθεί με ποιους τρόπους το πολιτιστικό απόθεμα ενός τόπου ή μιας περιοχής μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική, οικονομική και τουριστική ανάπτυξή του,
να διαπιστωθεί αν το πολιτιστικό απόθεμα του Μετσόβου- Ιωαννίνων έχει αξιοποιηθεί επαρκώς,
να παρουσιαστεί όλο το εύρος των δράσεων που πραγματοποιούνται από την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου και το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ μέσα στο πλαίσιο ανάδειξης, προβολής και διάσωσης της διαθέσιμης υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του Μετσόβου και της ευρύτερης περιοχής,
να διερευνηθούν οι επιπτώσεις από την ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην τοπική κοινωνία,
να προταθούν βελτιώσεις στους τρόπους διαχείρισης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Μέτσοβο.
Η ερευνητική διαδικασία αναμένεται να συμβάλλει στην απάντηση συγκεκριμένων ερωτημάτων, τα οποία είναι τα ακόλουθα:
Ποια είναι η συμβολή των δράσεων της Πινακοθήκης Ε. Αβέρωφ, του Λαογραφικού Μουσείου Μετσόβου και του οινοποιείου Κατώγι Αβέρωφ, στην βιώσιμη οικονομική, κοινωνική, τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη του
Μετσόβου και της ευρύτερης περιοχής;
Με ποιο τρόπο αναδεικνύεται η πολιτιστική κληρονομιά μέσα από τις δράσεις/εκδηλώσεις των προαναφερόμενων φορέων;
Πώς συμβάλλει το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ στην προστασία και την αειφόρο περιβαλλοντική ανάπτυξη της περιοχής;
Ποια είναι η λειτουργία, ο χαρακτήρας, η ιδιαίτερη φύση και ο τρόπος οργάνωσης τους;
Ποιες καλές πρακτικές προκύπτουν κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των δράσεων/εκδηλώσεων από τα προαναφερόμενα ιδρύματα;
Ποια σημεία επιδέχονται βελτίωση;
Στα πλαίσια της παρούσας διπλωματικής εργασίας, το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί το θεωρητικό μέρος στο οποίο αποσαφηνίζονται οι βασικές έννοιες του πολιτισμού, των πολιτιστικών αγαθών και της πολιτιστικής κληρονομιάς υλικής και άυλης, η σημασία της και η συμβολή της στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη. Επίσης, αναφέρεται συνοπτικά το νομοθετικό καθεστώς της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και εξετάζονται οι διακρατικές δομές της πολιτιστικής πολιτικής στην Ευρώπη, όπως καθορίζονται από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Unesco και της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και οι βασικοί ιδεολογικοί άξονες της διακρατικής πολιτιστικής διαχείρισης. Στη συνέχεια, του κεφαλαίου γίνεται μία επιγραμματική αναφορά στην προστασία, την αξιοποίηση και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και στην εθνική πολιτιστική πολιτική. Τέλος, διερευνώνται οι έννοιες της τοπικής ανάπτυξης και του πολιτιστικού τουρισμού.
Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογία έρευνας για το εμπειρικό σκέλος της εργασίας και αναφέρεται το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο του Μετσόβου.
Στο τρίτο κεφάλαιο μελετώνται η λειτουργία, ο χαρακτήρας, ο τρόπος οργάνωσης, οι πολιτιστικές δραστηριότητες/εκδηλώσεις, η κοινωνική προσφορά και τα μελλοντικά σχέδια της Πινακοθήκης Ε. Αβέρωφ, του Λαογραφικού Μουσείου Μετσόβου και του οινοποιείου Κατώγι Αβέρωφ.
Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας κοινού, που πραγματοποιήθηκε με βοήθεια τυποποιημένου ερωτηματολόγιου. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου απευθύνθηκαν στους κατοίκους του Μετσόβου, της ευρύτερης περιοχής καθώς και τους συχνούς επισκέπτες του Μετσόβου. Ακολούθησε η αξιολόγηση των απαντήσεων του κοινού.
Τέλος, παρατίθενται συνολικά τα συμπεράσματα και οι προτάσεις βελτίωσης για την προβολή, την ανάδειξη, τη διαχείριση του διαθέσιμου πολιτιστικού αποθέματος και την επικοινωνιακή πολιτική της Πινακοθήκης Ε. Αβέρωφ, του Λαογραφικού Μουσείου Μετσόβου και του οινοποιείου Κατώγι Αβέρωφ.
Η ερευνητική δραστηριότητα στο πεδίο της συμβολής του πολιτισμού, στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη είναι εκτεταμένη καθώς και η μελέτη των παραμέτρων που σχετίζονται με την προστασία, την ανάδειξη και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύνδεσης της με τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και τον πολιτιστικό τουρισμό.
Ωστόσο, έπειτα από αναζήτηση στο αρχείο των διπλωματικών εργασιών του ΕΑΠ, διαπιστώθηκε ότι η πρωτοτυπία της παρούσας διπλωματικής έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει διπλωματική εργασία, η οποία να μελετά την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου και το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ συνδυαστικά όσο αφορά τη συμβολή τους σε μια βιώσιμη, οικονομική και τουριστική ανάπτυξη του Μετσόβου. Παράλληλα η συγκεκριμένη περιοχή γίνεται αντικείμενο μελέτης και έρευνας σε επίπεδο διπλωματικής εργασίας μέσω μιας έρευνας κοινού, που απευθύνεται αποκλειστικά σε κατοίκους του Μετσόβου, της ευρύτερης περιοχής και των επισκεπτών της, διερευνώντας τις θέσεις τους και τις αντιλήψεις τους σχετικά με τη συμβολή των προαναφερόμενων φορέων, στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και στη συνεισφορά τους σε μια βιώσιμη, αειφόρο, οικονομική, πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη.
Ο τοπικός πολιτισμός ως μοχλός οικονομικής, πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης. Μελέτη περίπτωσης: Η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Μέτσοβο.
Σιδηροπούλου Σοφία
Διπλωματική εργασία
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Σχολη Κοινωνικων Επιστημων
Μεταπτυχιακο Προγραμμα Σπουδων
Διοικηση Πολιτισμικων Μοναδων
Θεσσαλονίκη 2019
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη
Περιεχόμενα
Περίληψη
Abstract
1. Πολιτιστική Κληρονομιά
1.1.1 Εννοιολογικές προσεγγίσεις
1.1.2 Διεθνές και Ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτιστικής πολιτικής
1.1.3 Το νομικό καθεστώς προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς
1.2.1 Η προστασία, η αξιοποίηση και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα - μια σύντομη αναδρομή
1.2.2 Η εθνική πολιτιστική πολιτική σήμερα
1.3.1 Τοπική ανάπτυξη
1.3.2 Πολιτιστικός τουρισμός
2. Μελέτη περίπτωσης: Το Μέτσοβο
2.1 Μεθοδολογία έρευνας
2.2 Γεωγραφική θέση-Δημογραφικά στοιχεία
2.3 Ιστορική ανασκόπηση
2.4 Αξιοθέατα του Μετσόβου
2.5 Τα ήθη και τα έθιμα
2.6 Τοπική οικονομία
3. Η προβολή και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς από την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου και το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ
3.1.1 Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ
3.1.2 Το πολιτιστικό έργο της Πινακοθήκης Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα
3.2 Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου
3.2.1 Το Μουσείο
3.2.2 Η αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος του Λαογραφικού Μουσείου Μετσόβου
3.3 Oινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ
3.3.1 Το Οινοποιείο
3.3.2 Οι δράσεις του οινοποιείου Κατώγι Αβέρωφ
4. Αποτελέσματα Έρευνας Κοινού
4.1 Ερωτηματολόγιο κοινού και απαντήσεις
Βιβλιογραφία
Παράρτημα 1
Παράρτημα 2
Παράρτημα 3
Παράρτημα 4
Κατάλογος Εικόνων
Εικόνα 1 Μέτσοβο
Εικόνα 2 Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου
Εικόνα 3 Δωμάτιο του Λαογραφικού Μουσείου Μετσόβου
Εικόνα 4 Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ
Εικόνα 5 Οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ
Εικόνα 6 Προϊόντα Τυροκομείου Ιδρύματος Τοσίτσα