Σκοπός της διπλωματικής αυτής είναι η παρουσίαση πρότασης για τη δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου στο Λιβάδι Ολύμπου Ελασσόνας.
Αρχικά, θέσαμε τις βασικότερες έννοιες, ώστε να κατανοήσουμε τους όρους Βλάχοι, Ολύμπιοι Βλάχοι, Λιβάδι, κ.ά. Αναφερθήκαμε στην ιστορία του τόπου και των ανθρώπων και, στη συνέχεια, παρουσιάσαμε αφενός τον μουσειολογικό μας προγραμματισμό και αφετέρου τον λεπτομερή σχεδιασμό για την ανάδειξη του λαογραφικού πλούτου που διαθέτει το χωριό. Πρόκειται για πρόταση του συγγραφέα για τη δημιουργία ενός κατά το δυνατό ολοκληρωμένου και σύγχρονου μουσειακού χώρου, κατάλληλου να στεγάσει αντικείμενα καθημερινής κυρίως χρήσης των Λιβαδιωτών, που εντάσσονται στη συλλογή μας. Τέλος, επιχειρήσαμε και μια πρόταση για τη διαμόρφωση των χώρων του μουσείου, του καφέ και του πωλητηρίου.
Η εργασία αυτή πραγματεύεται το θέμα του νοηματικού σχεδιασμού μιας έκθεσης με λαογραφικό περιεχόμενο για το μουσείο στο Λιβάδι Ολύμπου το οποίο εντάσσεται στο δήμο Ελασσόνας. Στα πλαίσια λοιπόν του μεταπτυχιακού προγράμματος Μουσειολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμού του ΑΠΘ, ανατέθηκε από τους διδάσκοντες του προγράμματος, η υλοποίηση ενός εκθεσιακού προγραμματισμού και σχεδιασμού για μια συλλογή με αντικείμενα κυρίως προβιομηχανικής εποχής, τα οποία αποτελούν δωρεές των κατοίκων του χωριού στον εξωραϊστικό σύλλογο του Λιβαδίου. Ο υλικός εξάλλου πολιτισμός είναι ένα σύστημα από ενδείξεις που μπορούν να «διαβαστούν» ως κείμενο (Olsen, B., 1990, σ. 164). Μέσα από την εξέταση του υλικού πολιτισμού είμαστε σε θέση να αντλήσουμε στοιχεία που αφορούν την κοινωνία που τον παράγει και τον καταναλώνει, καθώς και τον τρόπο σκέψης και επικοινωνίας των μελών της. Ο ανθρωπολόγος Appadurai., A. (1986, ό.π. σ. 5) σημειώνει ότι τα αντικείμενα, μικρά ή μεγάλα έχουν «κοινωνική ζωή». Ο κόσμος των πραγμάτων λέει, δεν είναι αδρανής και άφωνος. Το νόημα των αντικειμένων εγγράφεται στη μορφή τους και στον τρόπο χρήσης τους. Συνεχίζει σημειώνοντας πως μόνο μέσα από την ανάλυση αυτών των στοιχείων «μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις ανθρώπινες συναλλαγές και τους υπολογισμούς που ζωντανεύουν τα πράγματα». Με άλλα λόγια παρόλο που από μια θεωρητική άποψη, ο άνθρωπος είναι αυτός που προσδίδει σημασία στο αντικείμενο από μια μεθοδολογική άποψη είναι «τα αντικείμενα (σε κίνηση) που φωτίζουν το ανθρώπινο και κοινωνικό τους περιεχόμενο».
Αυτή είναι και η επιδίωξή μας άλλωστε, να αναδείξουμε την ανθρώπινη δραστηριότητα, μέσα από τα αντικείμενα του υλικού πολιτισμού. Η έκθεση θα παρουσιάζει τη ζωή των Βλάχων κατοίκων του χωριού με παραστατικό τρόπο, αποσκοπώντας στο να μάθει το κοινό την προέλευση, την ιστορία των Βλάχων κατοίκων του ιστορικού αυτού τόπου, καθώς και τα χαρακτηριστικά της φυλετικής αυτής ομάδας. Η έκθεση θα στεγαστεί στο ισόγειο ενός παλιού σχολείου του χωριού, το οποίο σήμερα αποτελεί χώρο όπου δραστηριοποιείται ο εξωραϊστικός σύλλογος Λιβαδίου.
Το εκθεσιακό υλικό έχει κυρίως να κάνει με αντικείμενα και εργαλεία καθημερινής χρήσης εντός και εκτός σπιτιού, αλλά και με ρουχισμό. Οι πράξεις που έλαβαν χώρα κατά την εκπόνηση της έρευνας ήταν με χρονική σειρά οι εξής: Επικοινωνία με ανθρώπους γνώστες του αντικειμένου με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών. Η επαφή έγινε με Βλάχους ντόπιους και με Λιβαδιώτες που κατοικούν πλέον στην Κατερίνη. Έπειτα επικοινωνήσαμε με ανθρώπους συλλόγων του χωριού και της Θεσσαλονίκης, καθώς επίσης και με μουσειολόγους του Λαογραφικού μουσείου της Θεσσαλονίκης. Εν συνεχεία, αναζητήθηκε και συγκροτήθηκε η βιβλιογραφία, πολλές φορές χάρη στη πολύτιμη βοήθεια των συλλόγων. Κατόπιν όλων αυτών έγινε προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα σκεπτικό, με βάση τα δεδομένα και τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε. Λόγω όμως απουσίας του χωρικού σχεδιαστή από το όλο πόνημα, οι δραστηριότητές μας περιορίστηκαν στα νοηματικά. Κάποια ωστόσο βασικά αρχικά δομικά στοιχεία, όπως για παράδειγμα η κάτοψη του χώρου, τα διαχωριστικά στοιχεία κ.α., χρειάστηκαν να οριστούν εξ αρχής και προσφύγαμε έτσι στην αναζήτηση βοήθειας για την χωρική απόδοση του σχεδιασμού. Ένα μέλος του εξωραϊστικού συλλόγου του Λιβαδιού, όντας αρχιτέκτονας, σχεδίασε την αρχική κάτοψη, ώστε να κατατοπιστούμε χωρικά, ενώ σε ένα επόμενο στάδιο, η βοήθεια φίλων αρχιτεκτόνων φάνηκε εξίσου πολύτιμη για την χωρική απόδοση του νοηματικού μας σκεπτικού. Κατόπιν αυτού, ξεκίνησε η διαδικασία συλλογής των διάφορων στοιχείων σχετικά με τις συνήθειες των κατοίκων και τις δραστηριότητές τους. Σε ένα μετέπειτα στάδιο ξεκίνησε η φωτογράφιση και η καταγραφή σε φόρμες, των αντικειμένων για τη δημιουργία του μουσειακού καταλόγου των εκθεμάτων, καθώς και η συλλογή των στοιχείων χρήσιμων για την κατανόηση του υλικού. Από την προσθήκη αριθμού καταλόγου μέχρι και την αναζήτηση της βλάχικης ονομασίας των πραγμάτων, βιβλιογραφικά μα και από προφορικές μαρτυρίες. Αφού ολοκληρώθηκε το στάδιο αυτό ξεκίνησε πια η συγγραφή του πονήματος τούτου με σκοπό τη παρουσίαση μιας κατά το δυνατόν πλήρους μουσειολογικής πρότασης, για τη δημιουργία ενός βιώσιμου εκθεσιακού χώρου στα υψώματα του όρους Τίταρου.
Η έρευνά μας διήρκεσε συνολικά περίπου 3 μήνες και βασίστηκε κυρίως σε δύο επιστημονικές μεθόδους, αυτή της βιβλιογραφικής αναζήτησης - έρευνας και αυτή της κοινωνικής (συμμετοχικής) παρατήρησης για ένα περίπου μήνα . Τα βασικά εγχειρίδια που χρησιμοποιήθηκαν για την βιβλιογραφική έρευνα και τα οποία στάθηκαν εξαιρετικά βοηθητικά, ήταν το ‘λεξικό της Κουτσοβλαχικής του Λιβαδίου Ολύμπου’, του φιλολόγου Κώστα Προκόβα, καθώς επίσης και το βιβλίο του με τίτλο ‘Τα παιδιά της μνημοσύνης, μακρύ ταξίδι στη νιότη μιας γενιάς’. Βοηθητικός επίσης υπήρξε ο τρίτος τόμος από ένα πεντάτομο έργο με γενικό θέμα τις μελέτες για τους Βλάχους, ‘Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά’ του παιδαγωγού Αστέριου, Ι. Κουκούδη. Το μεν πρώτο βοήθησε πολύ στην αναζήτηση των βλάχικων ονομασιών των αντικειμένων της έκθεσης, αφού πολλές από αυτές αναγράφονται και επεξηγούνται σε αυτό. Αναφέρεται επίσης στα διάφορα έθιμα και τον τρόπο ζωής παρουσιασμένα μέσα από την εξέταση των λέξεων. Πρόκειται για μια προσπάθεια συγκέντρωσης και μελέτης πλήθους λέξεων της κουτσοβλαχικής γλώσσας και ιδιαίτερα αυτής που ομιλούνταν στο Λιβάδι. Το δε δεύτερο εγχειρίδιο αποτέλεσε πηγή πληροφοριών για την κοινωνική ζωή των κατοίκων του Λιβαδίου μέσα από τη γνωριμία με τους ανθρώπους και τον τρόπο ζωής τους. Το τρίτο βιβλίο αποτελεί μια επισταμένη έρευνα για τους Βλάχους του Ολύμπου. Για το ποιοι ήταν, που κατοικούσαν, πως ονομάζονταν οι οικισμοί τους, ποια ήταν η μορφή της οικονομίας τους και άλλα πολλά ενδιαφέροντα και χρήσιμα στοιχεία, που στάθηκαν εξαιρετικά βοηθητικά στην εις βάθους κατανόηση του αντικείμενου της έρευνας, που ήταν οι Βλάχοι του Ολύμπου και η ζωή τους.
Ζαϊρές Βασίλειος, Αρχαιολόγος
Διπλωματική εργασία
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Μουσειολογία - Διαχείριση Πολιτισμού
Τμημα αρχιτεκτόνων - Πολυτεχνική σχολή
Θεσσαλονίκη 2016
Διαβάστε online την εργασία ή κατεβάστε την
Πίνακας περιεχομένων
ΕΣΩΦΥΛΛΟ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
1.0. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
1.2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ
1.3. ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ
1.4. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
1.5. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ
1.6. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
2.0. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
2.1. ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ
2.2. ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ
2.3. ΤΟ ΛΙΒΑΔΙ
2.4. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΛΙΒΑΔΙΩΤΕΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ
2.4.1. ΤΟ ΛΙΒΑΔΙ ΣΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ
2.4.2. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΛΙΒΑΔΙ
2.4.3. ΚΑΤΟΧΗ-ΕΜΦΥΛΙΟΣ
3.0. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΕ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΟΥ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ
3.1. ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
3.2. ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΗΜΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
3.2.1. ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
3.2.2. ΝΟΗΜΑΤΙΚΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ
3.2.3. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΕΠΤΙΚΟΥ
3.3. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΧΩΡΟΙ
3.4. ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΑΙ ΜΠΡΑΝΤΙΝΓΚ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
3.5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
4.0.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΣΟΔΟΥ
4.2. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΙΣΑΓΩΓΩΗΣ
4.2.1 ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΙΣΑΓΩΓΩΣ
4.2.2. ΚΑΤΟΨΕΙΣ
4.3. ΣΥΜΒΟΛΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟ ΥΛΙΚΟΥ ΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΩΝ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 1 & 2
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑΣ 1
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑΣ 2
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑΣ 3
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑΣ 4
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 3
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 4
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ